Middle-East Respiratory Syndrome (MERS): Luchtweginfectie

Het Middle-East Respiratory Syndrome (MERS) is een ernstige luchtweginfectie veroorzaakt door een virus dat vermoedelijk via dieren wordt verspreid. Patiënten ervaren een breed scala aan symptomen die in ernst kunnen variëren. Typische symptomen zijn koorts, hoesten en kortademigheid. Vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of chronische aandoeningen kan de ziekte een ernstige of zelfs fatale afloop hebben. Ongeveer één op de drie patiënten overlijdt aan MERS. Er bestaat geen vaccin tegen deze virale infectieziekte, maar ondersteunende behandeling kan de ernst van de symptomen verminderen. Preventieve maatregelen kunnen helpen om de verspreiding van MERS te voorkomen.

• Epidemiologie
• Incidentie en verspreiding
• Sterftecijfer en impact
• Mechanisme
• Virale replicatie in de luchtwegen
• Immuunrespons en virale verspreiding
• Oorzaken van Middle-East Respiratory Syndrome
• MERS-coronavirus
• Verspreiding van het virus
• Risicofactoren
• Leeftijd en gezondheidsstatus
• Blootstelling aan dieren en virusverspreiding
• Risicogroepen voor de (ernstige) luchtweginfectie
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Vroege symptomen
• Ernstige symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van MERS
• Prognose
• Uitkomsten bij gezonde patiënten
• Uitkomsten bij kwetsbare patiënten
• Complicaties
• Preventie van virale infectieziekten

Epidemiologie

Het Middle-East Respiratory Syndrome werd voor het eerst gemeld in september 2012 in het Midden-Oosten. Tot augustus 2024 zijn er wereldwijd 2.499 laboratoriumbevestigde gevallen van MERS-CoV-infectie gerapporteerd, met 858 sterfgevallen (34,3% sterfte) in 27 landen, waarvan het merendeel uit Saudi-Arabië (2.106 gevallen, 780 sterfgevallen). Er hebben zich verschillende grote uitbraken van mens-op-mens transmissie voorgedaan, waaronder de uitbraken in Riyadh en Jeddah in 2014 en in Zuid-Korea in 2015.

Incidentie en verspreiding

Sinds de eerste uitbraak in 2012 zijn er wereldwijd meer dan 2.500 bevestigde gevallen van MERS gerapporteerd. Het aantal gevallen varieert per jaar, met enkele pieken die samenhangen met uitbraken in specifieke regio's. Hoewel het virus in verschillende landen is vastgesteld, blijft het voornamelijk geconcentreerd in het Midden-Oosten. De meeste gevallen zijn geïsoleerde gevallen van mensen die het virus hebben opgelopen door contact met dromedarissen of door direct mens-op-menscontact.

Sterftecijfer en impact

MERS heeft een sterftecijfer van ongeveer 35%, wat hoger is dan bij veel andere respiratoire virussen. Het sterftecijfer varieert echter afhankelijk van de onderliggende gezondheid van de geïnfecteerde patiënt en het moment van diagnose en behandeling. Ouderen en mensen met chronische aandoeningen zoals hartziekten, diabetes en nierfalen lopen een verhoogd risico op ernstige complicaties en overlijden.

Mechanisme

MERS-CoV, het virus dat MERS veroorzaakt, infecteert het ademhalingssysteem en veroorzaakt ernstige luchtweginfecties. Het virus hecht zich aan de ACE2-receptoren op cellen in de luchtwegen, wat essentieel is voor zijn binnenkomst in de cellen. Na infectie vermenigvuldigt het virus zich snel en veroorzaakt het ontstekingen in de longen, wat leidt tot ademhalingsproblemen zoals longontsteking en acuut ademhalingsfalen.

Virale replicatie in de luchtwegen

Na binnenkomst in de luchtwegcellen begint MERS-CoV zich te vermenigvuldigen. Dit veroorzaakt schade aan de longweefsels, die vervolgens ontstoken raken. De ontstekingen kunnen leiden tot ernstige ademhalingsproblemen, waaronder longontsteking en zelfs acuut respiratoir falen. Dit is vaak de belangrijkste oorzaak van de ernstige symptomen die geassocieerd worden met MERS.

Immuunrespons en virale verspreiding

Het immuunsysteem van de gastheer speelt een cruciale rol in het ziekteproces. In sommige gevallen kan de immuunrespons overreageren, wat leidt tot een cytokinenstorm. Deze overreactie van het immuunsysteem kan de longen verder beschadigen, wat de ernst van de ziekte vergroot. In ernstige gevallen kan het virus zich verder verspreiden naar andere organen, zoals de nieren, en multi-orgaanfalen veroorzaken.

Oorzaken van Middle-East Respiratory Syndrome

MERS-coronavirus

Het Middle-East Respiratory Syndrome wordt veroorzaakt door het MERS-coronavirus (MERS-CoV). Dit virus werd voor het eerst geïdentificeerd in Saudi-Arabië in 2012 en heeft zich sindsdien verspreid naar vele andere landen. Hoewel het virus voornamelijk door reizigers uit het Midden-Oosten wordt verspreid, zijn er ook gevallen gemeld bij mensen die geen direct contact hebben gehad met de regio. Het MERS-CoV is een lid van de coronavirusfamilie, vergelijkbaar met het SARS-virus, maar vertoont belangrijke verschillen. Het virus komt voor bij dromedarissen en is ook aangetroffen bij vleermuizen. Wetenschappers vermoeden dat het virus van dieren naar mensen is overgedragen, maar verder onderzoek is nodig om de precieze oorsprong te bevestigen.

Verspreiding van het virus

Het MERS-virus verspreidt zich voornamelijk via druppelinfecties, zoals hoesten of niezen, en door direct contact met geïnfecteerde kamelen of met geïnfecteerde mensen. Zorgverleners die patiënten met MERS behandelen, moeten extra voorzorgsmaatregelen nemen om besmetting te voorkomen. Er zijn gevallen gerapporteerd van patiënten die geen direct contact hadden met geïnfecteerde kamelen of mensen, wat suggereert dat er mogelijk andere routes van overdracht zijn, zoals via het maagdarmkanaal. Dit werd gesuggereerd door een studie die in november 2017 werd gepubliceerd in ‘Science Advances’.

Risicofactoren

De risicofactoren voor MERS zijn zowel biologisch als omgevingsgebonden. Leeftijd, onderliggende gezondheidsproblemen en contact met het virus spelen een belangrijke rol in het risico op infectie en de ernst van de ziekte.

Leeftijd en gezondheidsstatus

Mensen die ouder zijn of die al lijden aan chronische gezondheidsproblemen, zoals hartziekten, diabetes of nierziekten, lopen een verhoogd risico om ernstig ziek te worden van MERS. Deze patiënten hebben vaak een verzwakt immuunsysteem, wat hen kwetsbaarder maakt voor de complicaties van het virus.

Blootstelling aan dieren en virusverspreiding

Dromedarissen worden beschouwd als de primaire bron van MERS-CoV, en mensen die in nauw contact staan met deze dieren, zoals veehouders en dierentuinpersoneel, lopen een hoger risico op infectie. Ook reizigers die naar gebieden reizen waar MERS actief is, kunnen het virus oplopen.

Risicogroepen voor de (ernstige) luchtweginfectie

Mensen met een verzwakt immuunsysteem of chronische aandoeningen lopen een verhoogd risico op ernstige complicaties door MERS. Risicogroepen zijn onder andere:

• Kinderen jonger dan 12 jaar
• Ouderen ouder dan 65 jaar
• Patiënten met chronische longaandoeningen
• Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte)
• Patiënten met immuunstoornissen
• Patiënten met nierziekten
• Zwangere vrouwen

Symptomen

De incubatietijd van MERS varieert meestal tussen de vijf en veertien dagen, hoewel afwijkingen mogelijk zijn. De symptomen kunnen lijken op die van een verkoudheid en omvatten vaak:

• Koorts
• Koude rillingen
• Hoesten
• Lichaamspijnen
• Keelpijn
• Hoofdpijn
• Misselijkheid
• Loopneus

Minder vaak voorkomende symptomen zijn onder andere:

• Bloed ophoesten (hemoptoe)
• Kortademigheid
• Diarree
• Braken

Patiënten met ernstige symptomen kunnen ernstige luchtweginfecties ontwikkelen, vooral als ze al ziek of verzwakt zijn.

Alarmsymptomen

De symptomen van MERS beginnen vaak met koorts, hoesten en ademhalingsproblemen. Na verloop van tijd kunnen ernstige ademhalingsproblemen zich ontwikkelen, wat leidt tot acuut ademhalingsfalen en soms zelfs tot de dood.

Vroege symptomen

De vroege symptomen van MERS zijn vaak vergelijkbaar met die van andere respiratoire infecties en kunnen koorts, hoesten, keelpijn en spierpijn omvatten. Sommige patiënten ontwikkelen ook diarree of braken in de vroege stadia van de ziekte.

Ernstige symptomen

Na de vroege symptomen kunnen de ziekteverergeringen ernstiger worden, met kortademigheid, pijn op de borst en pijn bij het ademhalen. In ernstige gevallen kan het virus leiden tot longontsteking, acuut ademhalingsfalen en, bij verergering, multi-orgaanfalen.

Diagnose en onderzoeken

Mensen die recent naar Saudi-Arabië hebben gereisd en binnen twee weken na thuiskomst symptomen ontwikkelen, moeten een arts raadplegen. De symptomen van MERS overlappen vaak met die van andere aandoeningen, wat de diagnose bemoeilijkt. De arts kan een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) maken om afwijkingen te identificeren. De resultaten van deze beelden kunnen afwijkend zijn bij MERS-patiënten. Omdat MERS een meldingsplichtige infectieziekte is, moet de arts de bevindingen doorgeven aan de gemeentelijke gezondheidsdienst.

Behandeling van MERS

De behandeling van MERS-CoV is vergelijkbaar met die van SARS, hoewel de virussen verschillende eigenschappen hebben. Patiënten met MERS kunnen zuurstoftherapie nodig hebben. In ernstige gevallen zijn mechanische beademing en intensieve zorgondersteuning noodzakelijk. Tot augustus 2024 is er geen specifiek medicijn beschikbaar voor de behandeling van MERS. De behandeling is voornamelijk ondersteunend en gericht op het verlichten van symptomen en het ondersteunen van de patiënt op basis van hun medische toestand.

Prognose

De prognose van MERS varieert sterk, afhankelijk van de leeftijd, onderliggende gezondheidsproblemen en de tijdige medische zorg van de patiënt. Patiënten die snel medische hulp krijgen, kunnen beter herstellen, hoewel sommige langdurige effecten kunnen ervaren.

Uitkomsten bij gezonde patiënten

Gezonde patiënten die snel behandeld worden, hebben doorgaans een betere prognose en kunnen volledig herstellen. Echter, zelfs onder deze omstandigheden kan de ziekte ernstige symptomen veroorzaken die lang kunnen aanhouden.

Uitkomsten bij kwetsbare patiënten

Voor kwetsbare patiënten, zoals ouderen of mensen met chronische aandoeningen, is de prognose vaak veel slechter. Deze patiënten lopen een hoger risico op complicaties zoals acuut ademhalingsfalen, orgaanfalen en overlijden.

Complicaties

• Longontsteking (pneumonie): Vaak aanwezig en kan ernstig zijn.
• Nierfalen: Kan optreden bij ernstige gevallen en kan noodzaak tot dialyse met zich meebrengen.
• Sepsis: Een levensbedreigende complicatie die kan ontstaan als gevolg van een ernstige infectie.
• Acute Respiratoire Distress Syndroom (ARDS): Ernstige ademhalingsproblemen die intensieve zorg vereisen.
• Hartaandoeningen: In zeldzame gevallen kunnen er hartcomplicaties optreden.

Preventie van virale infectieziekten

Er is momenteel geen vaccin beschikbaar voor MERS. Preventieve maatregelen zijn cruciaal om de verspreiding van de infectie te verminderen. Deze maatregelen omvatten:

• Regelmatig de handen wassen met water en zeep gedurende minimaal twintig seconden (goede handhygiëne). Als zeep en water niet beschikbaar zijn, gebruik dan een handdesinfecterend middel op basis van alcohol.
• Bij hoesten of niezen de neus en mond bedekken met een tissue en deze direct in de vuilnisbak weggooien.
• Vermijden om met ongewassen handen de ogen, neus en mond aan te raken.
• Vermijden van het delen van persoonlijke voorwerpen zoals kussens, eetgerei of handdoeken met geïnfecteerde personen.
• Regelmatig reinigen en desinfecteren van vaak aangeraakte oppervlakken zoals speelgoed en deurknoppen.
• Na contact met kamelen, de handen grondig wassen.
• Geen rauwe kamelenmelk of kamelenurine drinken en ervoor zorgen dat (kamelen)vlees goed doorbakken is.

Lees verder

• Coronavirus: Virale infecties door coronavirussen
• Door vleermuizen overgedragen virussen: Soorten infecties