Coronavirus: Virale infecties door coronavirussen

Coronavirussen zijn veel voorkomende virussen waarmee de meeste mensen ooit in hun leven te maken gekregen hebben, meestal als jong kind. Verschillende coronavirussen infecteren mogelijk mensen waardoor ze meestal te maken krijgen met milde tot matige hogere luchtweginfecties die meestal tekenen van een verkoudheid met zich meebrengen. Af en toe resulteert een infectie met een coronavirus in ernstigere, lagere luchtwegaandoeningen. Diverse symptomen gaan mogelijk gepaard met een coronavirusinfectie, zoals onder andere een verstopte neus, een mondademhaling, keelpijn, een droge keel, mondzweren, hoesten en niezen. Rust, enkele thuisremedies en medicijnen verlichten de klachten van de meeste luchtweginfecties veroorzaakt door een coronavirus. Tot slot zijn enkele preventieve maatregelen voorhanden zodat mensen minder snel deze infectie oplopen of de kans op de verspreiding van de infectie kunnen verkleinen.

• Oorzaken van coronavirusinfectie
• Aandoeningen veroorzaakt door coronavirussen
• Mild en matig
• Ernstig
• Symptomen: Meestal aan luchtwegen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van virale CoV-infectie
• Preventie van infectie door coronavirus

Oorzaken van coronavirusinfectie

Het Coronavirus (CoV) is een middelgroot omhuld positiefstrengig RNA-virus dat behoort tot de Coronaviridae-familie. Ze hebben een karakteristiek kroonachtig uiterlijk (vandaar de benaming van het virus) in elektronenmicrofoto's. Humane pathogene CoV's omvatten HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-HKU1, HCoV-NL63, het Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS-CoV) en het Middle-East Respiratory Syndrome (MERS-CoV). Coronavirussen verspreiden zich door de lucht (hoesten of niezen), door nauw persoonlijk contact of door het aanraken van besmette voorwerpen waarna de persoon de ogen, mond of neus aanraakt.

Aandoeningen veroorzaakt door coronavirussen

Humane coronavirussen (hCoV's) zijn in te delen in laagpathogene en hoogpathogene coronavirussen. Meestal resulteert een infectie met het virus in milde tot matige aandoeningen aan de hogere luchtwegen.

Mild en matig

De laagpathogene CoV's infecteren de hogere luchtwegen (neus, sinussen en keel) en veroorzaken milde luchtwegaandoeningen zoals:

• een keelontsteking
• een verkoudheid / zomerverkoudheid
• kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen)

Ernstig

Af en toe kampen patiënten met een ernstige infectie als gevolg van een coronavirusinfectie. Hoogpathogene hCoV's infecteren voornamelijk lagere luchtwegen (luchtpijp en longen) en veroorzaken dan een fatale longontsteking. Vooral baby’s en zeer jonge kinderen, ouderen en patiënten met een zwak immuunsysteem lopen het risico op een ernstige virale infectie veroorzaakt door het coronavirus:

• het humaan coronavirus 229E (HCoV-229E)
• het humaan coronavirus HKU1
• het humaan coronavirus NL63 (HCoV-NL63, New Haven coronavirus)
• het humaan coronavirus OC43 (HCoV-OC43)
• het Middle-East Respiratory Syndrome (MERS): Het Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus" (MERS-CoV) werd in 2012 geïdentificeerd als de oorzaak van luchtwegaandoeningen bij mensen.
• het Severe Acute Respiratory Syndrome: Het coronavirus SARS-CoV veroorzaakte een wereldwijde uitbraak van het Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS: ernstig acuut ademhalingssyndroom) in 2003.
• nieuw coronavirus (2019-nCoV)

Af en toe is ook het centraal zenuwstelsel aangetast door een infectie met het coronavirus. Dit leidt dan mogelijk tot acute gedissemineerde encefalomyelitis en multiple sclerose.

Covid-19 (2019-nCoV, 2019-nCoV coronavirus, coronavirus disease 2019)
Oorzaken en verspreiding
De eerste bekende uitbraak werd voor het eerst ontdekt in Wuhan (China) rond half december 2019. Het virus verspreidde zich vervolgens naar alle provincies van China en daarna naar andere landen. Eerst alleen in Azië, later ook in andere delen van de wereld.

De verspreiding van mens op mens via druppeltjes bij het ademen of hoesten of via nauw contact werd op 20 januari 2020 bevestigd in Guangdong (China). De overdraagbaarheid van het virus tussen mensen is variabel, waarbij sommige getroffen patiënten het virus niet op anderen overdragen, terwijl anderen de infectie op verschillende mensen hebben kunnen verspreiden. Er zijn rapporten verschenen dat het virus zelfs tijdens de incubatieperiode (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de symptomen) besmettelijk is. Dieren die voor voedsel worden verkocht, worden ervan verdacht het reservoir of de tussenpersoon te zijn, omdat veel van de eerste geïdentificeerde besmette patiënten werknemers op de Huanan Seafood Market waren. Bijgevolg werden ze blootgesteld aan groter contact met dieren.

Risicofactoren
Wanneer mensen in contact komen met het speeksel van een patiënt die het virus draagt, of in de buurt van deze patiënten komen wanneer ze hoesten, niezen of praten, verhoogt de kans op een overdracht van het virus.

Zonder het nemen van preventieve maatregelen verhoogt eveneens de kans op een besmetting wanneer personen:

• een intieme partner hebben die het virus hebben opgelopen
• samenwonen met een patiënt die het virus heeft opgelopen
• thuiszorg verlenen aan een patiënt met het virus

Symptomen
De incubatietijd (tijd vanaf blootstelling aan het virus tot de ontwikkeling van symptomen) van het virus bedraagt tussen twee en tien dagen. Gemelde symptomen omvatten koorts, vermoeidheid, een droge hoest, kortademigheid, ademnood, een longontsteking, nierfalen en in ernstige gevallen komen patiënten te overlijden. De meeste overleden patiënten vertoonden ook onderliggende aandoeningen zoals hypertensie (een hoge bloeddruk), diabetes mellitus (suikerziekte) of hart- en vaatziekten.

Diagnose en onderzoeken
Nadat de arts de symptomen en medische geschiedenis genoteerd heeft, meet hij de vitale functies bij de patiënt en voert hij een lichamelijk onderzoek uit. Een bloedonderzoek toont vaak een laag aantal witte bloedcellen (leukopenie en lymfopenie). Röntgenfoto's van de borstkas onthullen tekenen in beide longen.

Behandeling
Er zijn anno december 2020 geen bewezen vaccins of specifieke behandelingen voor COVID-19, hoewel er verschillende in ontwikkeling zijn. Pogingen voor het verlichten van de symptomen zijn onder meer het nemen van (vrij verkrijgbare) griepmedicijnen, het drinken van vloeistoffen, en rusten. Afhankelijk van de ernst is zuurstoftherapie, een intraveneuze (via een ader) vochttoediening en ademhalingsondersteuning nodig.

Complicaties
Risicogroepen
Complicaties komen sneller tot stand bij:

• ouderen
• patiënten die een kankerbehandeling ondergaan
• patiënten met andere slecht of niet behandelde aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte), een nierziekte of een leverziekte
• patiënten met bepaalde hartaandoeningen
• patiënten met ernstig overgewicht
• patiënten met immuunsysteemaandoeningen, zoals hiv
• patiënten met longaandoeningen, zoals COPD (chronsch obstructief longlijden) en astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen)

Gezondheidsproblemen
COVID-19 veroorzaakt mogelijke enkele complicaties zoals:

• acuut ademhalingsfalen
• bloedstolsels
• een acuut hartletsel
• een acuut leverletsel
• een acuut nierletsel
• een secundaire infectie
• een septische shock
• het Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS)
• neurologische complicaties
• pancreasletsels (schade aan alvleesklier)
• rhabdomyolyse (afbraak van spieren, gewrichten en urinewegen)
• zwangerschapscomplicaties

Prognose
De ernst van COVID-19 varieert. De ziekte heeft mogelijk een mild beloop met weinig of geen symptomen en lijkt dan op andere veel voorkomende luchtwegaandoeningen, zoals een verkoudheid. Patiënten met milde symptomen herstellen doorgaans binnen twee weken, terwijl patiënten met ernstige of kritieke ziekten drie tot zes weken nodig hebben om te herstellen. Soms komen patiënten te overlijden als gevolg van COVID-19, en dit dan meestal twee tot zes weken nadat de symptomen zijn gestart. Kinderen vormen een klein deel van de gemelde gevallen: Ze hebben vaker mildere symptomen en een kleinere kans op ernstige ziekten dan volwassenen.

Preventie
Om de infectie te voorkomen, beveelt de WHO aan om regelmatig de handen wassen (goede handhygiëne), de mond en neus te bedekken bij het hoesten en niezen en nauw contact te vermijden met een patiënt met symptomen van ademhalingsaandoeningen (zoals hoesten en niezen).

Symptomen: Meestal aan luchtwegen

De symptomen komen meestal twee tot vijf dagen na de besmetting tot uiting. Een besmette patiënt kampt met één of meer van volgende tekenen:

• algemeen: een algemeen ziek gevoel, gewrichtspijn, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren, koorts, koude rillingen, lichaamspijn, minder plassen, slaperigheid, spierpijn, vermoeidheid
• huid: een huiduitslag
• keel: een amandelontsteking (tonsillitis), een droge keel, een kriebelende keel, keelpijn, postnasale drip (keelslijmen in de achterkant van de keel), slijm ophoesten
• longen / ademhaling: een mondademhaling, hoesten, kortademigheid, een piepend geluid bij inademen (stridor)
• maag en darmen: braken, misselijkheid, diarree, een verlies van eetlust
• mond: bloed ophoesten (hemoptoe), een andere tongkleur, een droge mond, een jeukende mond, een vieze smaak in de mond, jeukende lippen, heesheid / een schorre stem, mondzweren, niezen
• neus: congestie (verstopte sinussen), een loopneus, een verminderd reukvermogen, een verstopte neus, korsten in de neus
• ogen: conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), pijn achter de ogen, tranende ogen
• oren: gehoorverlies, verstopte oren

Diagnose en onderzoeken

Er zijn onderzoeken mogelijk om het coronavirus op te sporen (neus- en keelkweken en bloedonderzoek), maar de arts bestelt deze testen zelden omdat de meeste patiënten een milde tot matige ziekte hebben. De testresultaten beïnvloeden de behandeling evenmin want de symptomen zijn meestal al binnen enkele dagen verdwenen.

Behandeling van virale CoV-infectie

Er zijn anno december 2020 geen specifieke behandelingen voor een infectie met het coronavirus. De meeste patiënten met een infectie veroorzaakt door een coronavirus herstellen spontaan. Het is wel mogelijk om de symptomen te verlichten, zoals het nemen van pijnstillers en koortsverlagende medicijnen. Kinderen jonger dan 19 jaar mogen wel geen aspirine nemen omdat hierdoor het risico verhoogt op het ontwikkelen van het Reye-syndroom, een aandoening waarbij een zwelling van de hersenen en een zwelling van de lever tot stand komt. Ibuprofen en paracetamol zijn veiligere alternatieven. Het gebruik van een luchtbevochtiger of het nemen van een warme douche verzacht keelpijn en het hoesten. Patiënten moeten voorts ook veel vloeistof drinken om uitdroging te voorkomen, thuis blijven en voldoende uitrusten. Bij patiënten met ernstige symptomen is mogelijk zuurstofondersteuning nodig. De arts behandelt de andere symptomen ondersteunend.

Preventie van infectie door coronavirus

Patiënten kunnen de kans op een infectie met het coronavirus verlagen door de handen vaak en grondig te wassen met warm water en zeep of met een handdesinfecterend middel op alcoholbasis. Verder mogen ze ook hun ogen, neus of mond niet aanraken en moeten ze nauw contact met zieke patiënten vermijden. Er is anno begin december 2020 geen goedgekeurd vaccin beschikbaar om een coronavirusinfectie te voorkomen. Patiënten die reeds ziek zijn, blijven best thuis en vermijden nauw contact met anderen. Verder bedekken ze de mond bij het hoesten en niezen. Het helpt ook om voorwerpen en oppervlakken schoon en gedesinfecteerd te houden.

Lees verder

• COVID-19: Complicaties van coronavirusinfectie
• Verkoudheid: Milde infectie met symptomen aan neus en keel
• Middle-East Respiratory Syndrome (MERS): Luchtweginfectie
• Bronchiolitis: Luchtweginfectie met ademhalingsproblemen
• Luchtwegaandoeningen met hoesten en verstopte neus