Ziekteangst: Psychische aandoening met angst voor ziekte

Ziekteangst, ook wel bekend als ziekteangststoornis, is een angststoornis waarbij een persoon voortdurend en buitensporig bezorgd is dat hij of zij een ernstige ziekte heeft of zal krijgen. Deze aandoening kan leiden tot significante stress en een verminderde kwaliteit van leven. Ondanks de aanwezigheid van psychische of fysieke symptomen, interpreteert de patiënt deze vaak verkeerd als tekenen van een ernstige ziekte. Behandeling kan bestaan uit medicatie, gedragstherapie en zelfzorgmaatregelen.

• Synoniemen van ziekteangst
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen van ziekteangststoornis
• Paniekaanvallen
• Gedragingen en gevoelens
• Onderliggende geestelijke gezondheidsproblemen
• Onderliggende fysieke aandoeningen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ziekteangststoornis
• Antidepressiva
• Cognitieve gedragstherapie (CGT)
• Beperk informatieverzameling
• Regelmatige lichaamsbeweging en ontspanning
• Zelfhulpgidsen
• Prognose van ziekteangststoornis
• Complicaties van ziekteangststoornis
• Preventie van ziekteangststoornis

Synoniemen van ziekteangst

Bekende synoniemen voor ziekteangst zijn:

• Hypochondrie (verouderde term die soms een stigma met zich meebrengt)
• Hypochondrische neurose (verouderde term die mogelijk een stigma oproept)
• Nosofobie
• Ziekteangststoornis

Oorzaken en risicofactoren

De exacte oorzaak van ziekteangst is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Er zijn echter verschillende mogelijke factoren die deze aandoening kunnen uitlokken:

• Stress: Een significante stressor, zoals een levensveranderende gebeurtenis of een ernstige, maar goedaardige gezondheidstoestand, kan bijdragen aan de ontwikkeling van ziekteangst.
• Verleden met kindermishandeling: Traumatische ervaringen uit de kindertijd, zoals mishandeling, kunnen een rol spelen in het ontstaan van ziekteangst.
• Ernstige kinderziekten: Het ervaren van ernstige ziekten in de kindertijd kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van deze angststoornis in volwassenheid.

Symptomen van ziekteangststoornis

Ziekteangststoornis begint vaak in de volwassenheid, meestal tussen de 25 en 35 jaar. Personen met deze aandoening hebben een buitensporige angst om ziek te worden of al ziek te zijn. Ze interpreteren normale lichamelijke veranderingen, zoals veranderingen in ademhaling, balans, hartslag, spierspanning of gezichtsvermogen, als symptomen van een ernstige ziekte. De symptomen zijn vaak chronisch en kunnen opflakkeren, zelfs als ze niet voortdurend aanwezig zijn.

Paniekaanvallen

Paniekaanvallen kunnen optreden als gevolg van de angst zelf en worden vaak verkeerd geïnterpreteerd als bevestiging van een ernstige ziekte. Symptomen van paniekaanvallen zijn:

• ademhalingsproblemen
• Een zwak gevoel
• hartkloppingen
• pijn op de borst
• Zich wankel voelen
• Zweten

Gedragingen en gevoelens

Patiënten met ziekteangst vertonen vaak specifieke gedragingen en gevoelens, zoals:

• Het vermijden van medische hulp uit angst voor een negatieve diagnose (zorgvermijdend gedrag)
• Het niet geloven in de diagnose of de geruststellende woorden van een arts
• Het overdrijven van de ernst van symptomen van echte ziekten
• Het constant zoeken naar informatie over aandoeningen en het herhaaldelijk controleren van symptomen
• Zelfmedelijden en dramatische uitspraken over de gezondheid
• Het melden van klachten die niet bestaan of niet bevestigd zijn, of het zogenaamd lijden aan een langdurige aandoening
• Overmatig bezig zijn met de gedachte dat men een ziekte heeft gedurende minstens zes maanden
• Overmatig gebruik van medische zorg en diagnostische procedures, en soms onnodige operaties
• Het overschatten van de kans op het krijgen van een ziekte die in het nieuws is geweest of die een familielid heeft gehad
• Het verkeerd interpreteren van alledaagse veranderingen in het lichaam als symptomen van een ziekte
• Het verkeerd interpreteren van fysieke symptomen van angst als ziekteverschijnselen
• Het ervaren van verdriet door de foute gedachten, wat invloed heeft op persoonlijke en zakelijke relaties
• Het voortdurend zoeken naar geruststelling zonder echt overtuigd te zijn

Onderliggende geestelijke gezondheidsproblemen

Ziekteangst kan gepaard gaan met andere geestelijke gezondheidsproblemen, zoals:

• Depressie: Een aanhoudende stemming van somberheid en verlies van interesse in dagelijkse activiteiten.
• Gegeneraliseerde angststoornis (GAD): Constante, irrationele angst en bezorgdheid over verschillende aspecten van het leven.
• Obsessief-compulsieve stoornis (OCS): Een aandoening gekenmerkt door obsessies (opdringerige gedachten) en dwanghandelingen (herhaalde gedragingen).

Hoewel ziekteangst niet altijd het gevolg is van deze psychische stoornissen, kunnen ze de symptomen verergeren of bijdragen aan de ontwikkeling van ziekteangst.

Onderliggende fysieke aandoeningen

Soms heeft een patiënt een bestaande lichamelijke aandoening en ontwikkelt hij of zij ziekteangst door voortdurende bezorgdheid over deze aandoening. Dit kan leiden tot extra symptomen van angst.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van ziekteangst wordt gesteld door een grondige medische evaluatie. Wanneer geen ernstige ziekte wordt aangetoond, kan de patiënt zich gefrustreerd en in de steek gelaten voelen omdat de symptomen niet worden erkend. In gevallen waar een aandoening wordt bevestigd, is deze meestal niet ernstig en eenvoudig te behandelen, maar de patiënt kan er overdreven angstig op reageren. Een verwijzing naar een psychiater kan nodig zijn voor een juiste diagnose en behandeling van de angststoornis.

Behandeling van ziekteangststoornis

Antidepressiva

Wanneer ziekteangst het gevolg is van een andere psychische aandoening, zoals depressie, kunnen antidepressiva worden voorgeschreven om de symptomen te verlichten.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Cognitieve gedragstherapie is een effectieve behandeling voor ziekteangst. Deze vorm van psychotherapie richt zich op het onderzoeken van de denkpatronen van de patiënt en het ontwikkelen van praktische strategieën om deze gedachten te veranderen. CGT heeft een langdurig positief effect op de behandeling van ziekteangst.

Beperk informatieverzameling

Patiënten met ziekteangst hebben vaak de neiging om dagelijks symptomen te controleren, wat hun angst kan vergroten. Het is raadzaam om deze controle te beperken. Het gebruik van apps en het internet om symptomen te onderzoeken kan de angst vergroten. Beperk de toegang tot medische informatie en vermijd het lezen van bijsluiters of medische tijdschriften om verkeerde interpretaties en angst te voorkomen.

Regelmatige lichaamsbeweging en ontspanning

Lichaamsbeweging en ontspanning, zoals yoga en meditatie, kunnen bijdragen aan vermindering van angst. Deze activiteiten helpen bij de afgifte van endorfines, die een rustgevend effect hebben en angst kunnen verminderen.

Zelfhulpgidsen

Het lezen van zelfhulpgidsen over angststoornissen en ziekteangst kan nuttig zijn, vooral in combinatie met cognitieve gedragstherapie. Deze gidsen kunnen inzicht bieden en ondersteuning bieden bij het omgaan met de symptomen.

Prognose van ziekteangststoornis

Met de juiste medische behandeling en zelfzorgtechnieken is het voor de meeste patiënten mogelijk om de ziekteangst onder controle te krijgen. Het is cruciaal dat de patiënt het behandelingsplan volgt om de kwaliteit van leven te verbeteren en de angst te verminderen.

Complicaties van ziekteangststoornis

Ziekteangststoornis kan leiden tot diverse complicaties, zowel op psychisch als sociaal vlak:

• Verhoogde stress en angst: De constante bezorgdheid over gezondheid kan leiden tot chronische stress en angst, wat de algehele geestelijke gezondheid kan verslechteren.
• Sociale isolatie: Patiënten kunnen medische hulp vermijden uit angst voor een negatieve diagnose, wat kan leiden tot sociale terugtrekking en isolatie.
• Overmatig gebruik van medische zorg: Het frequente bezoek aan artsen en het ondergaan van onnodige medische tests en behandelingen kan leiden tot onnodige medische ingrepen en verhoogde kosten.
• Impact op dagelijks functioneren: De constante angst en de tijd besteed aan het controleren van symptomen kunnen het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven aantasten.
• Relatieproblemen: De symptomen en gedragingen geassocieerd met ziekteangst kunnen spanningen en conflicten veroorzaken binnen persoonlijke en professionele relaties.
• Verlies van werkproductiviteit: Het omgaan met de angst en de frequentie van medische bezoeken kunnen leiden tot afwezigheid op het werk en verminderde productiviteit.
• Comorbide psychische aandoeningen: Ziekteangst kan samengaan met andere psychische aandoeningen zoals depressie of gegeneraliseerde angststoornis, wat de symptomen kan verergeren en de behandeling complexer maakt.

Preventie van ziekteangststoornis

Hoewel ziekteangststoornis niet altijd volledig te voorkomen is, kunnen de volgende maatregelen helpen om de kans op het ontwikkelen van deze aandoening te verminderen:

• Educatie over gezondheid: Voorlichting en educatie over symptomen van ziekten kunnen helpen om de angst voor het onbekende te verminderen.
• Stressmanagement: Het ontwikkelen van vaardigheden voor stressmanagement, zoals mindfulness, ontspanningstechnieken en tijdsbeheer, kan helpen om stress te verminderen en de kans op het ontwikkelen van angststoornissen te verkleinen.
• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging, een gebalanceerd dieet en voldoende slaap dragen bij aan een goede geestelijke gezondheid en kunnen de ontwikkeling van angststoornissen verminderen.
• Vroegtijdige interventie: Het zoeken naar professionele hulp bij de eerste tekenen van angst of stress kan helpen om de ontwikkeling van een angststoornis te voorkomen of te beperken.
• Sociale steun: Het onderhouden van een sociaal netwerk en het delen van gevoelens met vrienden en familie kan helpen om gevoelens van angst te verminderen en sociale isolatie te voorkomen.
• Bewustwording en zelfmonitoring: Het ontwikkelen van bewustzijn over de eigen gedachten en gevoelens kan helpen om vroegtijdig afwijkende patronen te herkennen en aan te pakken.
• Beperken van medische controles: Het vermijden van overmatige controle en medische onderzoeken kan helpen om de angst te verminderen en de kans op het ontwikkelen van ziekteangst te verkleinen.

Lees verder

• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Vorm van psychotherapie