Pijn aan vingerkootjes: Oorzaken van pijnlijke knokkels

Iedereen heeft wel eens te maken gehad met pijnlijke knokkels. De pijn in de vingerkootjes kan verschillende oorzaken hebben, zoals een infectie, letsel, ontsteking of ziekte. Vaak gaan deze klachten gepaard met bijkomende symptomen, die variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Milde ontstekingen of verrekkingen kunnen vaak worden verholpen met handoefeningen en aanpassingen in de voeding. Ernstigere aandoeningen vereisen echter onmiddellijke medische behandeling.

• Anatomie vingerkootjes en relatie tot pijn aan vingerkootjes
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van pijn in vingerkootjes
• Infectie
• Letsel
• Ontsteking
• Ziekte
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Pijn
• Andere symptomen aan de hand
• Bijkomende symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling voor pijnlijke knokkels
• Medicatie
• Chirurgie
• Epsom zoutbad
• Handoefeningen in verwarmde rijst
• Voeding rijk aan flavonoïden
• Warme en koude kompressen
• Vrij verkrijgbare middelen
• Opvolging
• Prognose
• Complicaties van knokkelpijn
• Preventie

Anatomie vingerkootjes en relatie tot pijn aan vingerkootjes

De anatomie van de vingerkootjes speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van pijn in dit gebied. De vingers bestaan uit drie kootjes, behalve de duim, die slechts twee kootjes heeft. Elk vingerkootje wordt verbonden door een gewricht, en deze gewrichten bevatten een complexe structuur van botten, kraakbeen, ligamenten, pezen en spieren. De vingerkootjes zijn essentieel voor de uitvoering van fijne motorische taken, zoals grijpen en vasthouden. Pijn in de vingerkootjes kan ontstaan door een verscheidenheid aan oorzaken, zoals verwondingen, ontstekingen, of degeneratieve aandoeningen.

Structuur van de vingerkootjes
De vingerkootjes bestaan uit drie botten (proximaal, midden en distaal) die zijn verbonden door twee belangrijke gewrichten: het interfalangeale gewricht (tussen de midden- en distale kootje) en het metacarpofalangeale gewricht (tussen de hand en het eerste vingerkootje). De gewrichten bevatten kraakbeen dat helpt om de botten soepel te laten bewegen. Ligamenten rondom de gewrichten zorgen voor stabiliteit en beperken overmatige beweging.

Relatie tussen anatomie en pijn
Pijn in de vingerkootjes ontstaat vaak door een verstoring in de balans van deze structuren. Veranderingen in de gewrichten door artritis of trauma kunnen leiden tot ontsteking, zwelling en pijn. Wanneer er schade of slijtage optreedt in de gewrichten, kan de mechanica van de vingerkootjes verstoord raken, wat resulteert in pijn of ongemak bij beweging.

Epidemiologie

De prevalentie van pijn in de vingerkootjes varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Vinger- en gewrichtspijn komen vaak voor bij ouderen, maar kunnen ook jongere patiënten treffen, vooral bij bepaalde ziekten zoals artritis. Vingerpijn wordt vaak geassocieerd met aandoeningen die degeneratieve veranderingen in de gewrichten veroorzaken.

Prevalentie van vingerpijn
In een steekproef van volwassenen werd aangetoond dat ongeveer 10% van de volwassenen last had van pijn in de vingerkootjes, met een piek in de prevalentie bij ouderen. De prevalentie is hoger bij vrouwen dan bij mannen, mogelijk vanwege hormonale invloeden en het hogere risico op bepaalde auto-immuunziekten.

Oorzaken van pijn bij specifieke leeftijdsgroepen
Bij ouderen is osteoartritis de meest voorkomende oorzaak van pijn in de vingerkootjes. Jongere patiënten kunnen pijn ervaren door overbelasting, repetitieve bewegingen, of ontstekingen zoals tenosynovitis. Artritis is de meest voorkomende aandoening die pijn in de vingerkootjes veroorzaakt, en deze kan zowel degeneratief als inflammatoir van aard zijn.

Mechanisme

Het mechanisme van pijn in de vingerkootjes kan worden toegeschreven aan verschillende pathofysiologische processen. Meestal gaat het om ontstekingsreacties of slijtage van het kraakbeen in de gewrichten, die leiden tot irritatie van de omliggende structuren.

Ontstekingsmechanisme
Bij aandoeningen zoals artritis kunnen de gewrichten ontsteken, wat leidt tot zwelling en pijn. De ontstekingsmediatoren veroorzaken irritatie van de zenuwen in de gewrichten, wat resulteert in pijn bij beweging of druk. Deze ontsteking kan ook de vorming van extra botweefsel bevorderen, wat de mobiliteit verder vermindert.

Slijtage van kraakbeen en gewrichtsdegeneratie
Bij osteoartritis wordt het kraakbeen tussen de gewrichten langzaam afgebroken, wat leidt tot bot-op-botcontact en pijn. Dit proces gaat vaak gepaard met verlies van gewrichtsmobiliteit en veranderingen in de gewrichtsvorm. Gewrichtsdegeneratie kan bijdragen aan het ontstaan van pijn en ontsteking in de vingerkootjes.

Oorzaken van pijn in vingerkootjes

Infectie

Bacteriën of virussen kunnen het lichaam binnendringen via een open wond en een infectie veroorzaken. Voorbeelden van infecties die pijn in de vingerkootjes kunnen veroorzaken zijn:

• cellulitis (huidinfectie van het onderhuidse weefsel)
• een abces
• een humaan papillomavirus-infectie (wratten)
• erysipelas (vuurrode huiduitslag met verhoogde rand)
• impetigo (bacteriële infectie van de huid van het gezicht en de ledematen)
• osteomyelitis (infectie van de botten)
• septische artritis (infectie van de gewrichten)

Letsel

Knokkels zijn gevoelig voor letsels, bijvoorbeeld door stoten tegen een autodeur, muur of trapleuning. Herhaalde bewegingen (overbelasting) kunnen ook trauma aan de knokkels veroorzaken. Andere bekende trauma’s die knokkelpijn veroorzaken zijn bijtwonden, steken, brandwonden, gebroken botten, een verstuiking of verrekking, en een stressfractuur (herhaalde belasting op botten met botpijn). Deze verwondingen leiden vaak tot onmiddellijke pijn in de vingerkootjes, maar soms kan de pijn pas later optreden.

Ontsteking

Pijn in het vingergewricht kan het gevolg zijn van een ontsteking, veroorzaakt door:

• artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen): veroorzaakt slijtage van het kraakbeen tussen de gewrichten van de knokkels, wat leidt tot vingerpijn
• blaren
• bunion (pijnlijke misvormingen van gewrichten)
• huidzweren
• jicht: urinezuurkristallen bouwen zich op, wat resulteert in pijnlijke en gezwollen vingergewrichten
• myositis (spierontsteking): pijn en zwakte in de spieren
• reumatoïde artritis: veel voorkomende chronische auto-immuunziekte die ontsteking van gewrichten en vingerkootjes veroorzaakt
• tendinitis (peesontsteking)
• vasculitis: ontsteking van de bloedvaten, wat kan leiden tot atherosclerose (slagaderverkalking), een beroerte, een hartaanval en andere hartaandoeningen

Ziekte

Een aantal aandoeningen kunnen gepaard gaan met pijn in de vingerkootjes:

• alcoholmisbruik
• bloedstolsels
• congenitale (aangeboren) misvormingen
• de ziekte van Buerger (acute ontsteking en stolling van de aderen en slagaders met pijn en zweren aan voeten en handen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• perifere arterieziekte (perifere vasculaire ziekte): vernauwing van de aderen door opeenhoping van vet en cholesterol op de slagaderwanden, wat de bloedtoevoer naar de ledematen belemmert
• goedaardige of kwaadaardige tumoren
• hypothyreoïdie (een te trage schildklier): veroorzaakt vermoeidheid, een droge huid en koude bij de patiënt. Daarnaast kunnen gewrichtspijn en stijfheid optreden, en soms verschijnt er een zwelling in de kleine gewrichten van de handen en voeten, zoals de knokkels.
• lymfangitis (ontsteking van de lymfevaten)
• osteofyten (benige botuitsteeksels rond gewrichten)
• perifere neuropathie: een aandoening waarbij zenuwschade optreedt. Wanneer de zenuwschade de handen aantast, kan dit knokkelpijn veroorzaken.
• thromboangiitis obliterans: verstopping van de bloedstroom en de bloedvaten naar de hand
• de ziekte van Raynaud: vermindert de bloedtoevoer naar de knokkels door plotselinge vernauwing van kleine bloedvaten in de hand. Vasoconstrictie gaat vaak gepaard met pijn
• zwaarlijvigheid

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan pijn in de vingerkootjes, variërend van genetische aanleg tot omgevingsfactoren.

Genetische aanleg
Er is een genetische component in veel aandoeningen die pijn in de vingerkootjes veroorzaken, zoals osteoartritis en reumatoïde artritis. Familiegeschiedenis van gewrichtsziekten verhoogt het risico op het ontwikkelen van pijn in de vingerkootjes, vooral op latere leeftijd.

Leeftijd
Met de leeftijd neemt de kans op gewrichtspijn toe, vooral door slijtage van het kraakbeen. De aandoeningen die gewrichtsdegeneratie veroorzaken, zoals osteoartritis, komen veel vaker voor bij ouderen.

Overbelasting
Herhaaldelijke belasting van de vingerkootjes door activiteiten zoals typen, muziek spelen, of bepaalde sportactiviteiten kan leiden tot ontstekingen in de gewrichten. Dit verhoogt het risico op pijn in de vingerkootjes, vooral bij intensieve of langdurige belasting.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op pijn in de vingerkootjes door onderliggende ziekten of hun beroep.

Vrouwen
Vrouwen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van bepaalde gewrichtsziekten, zoals reumatoïde artritis, die pijn in de vingerkootjes kunnen veroorzaken. Hormonale veranderingen, zoals die tijdens de menopauze, kunnen het risico op gewrichtspijn verder verhogen.

Ouderen
Bij ouderen komt gewrichtspijn door osteoartritis vaker voor. De afname van de kraakbeenstructuur en het vermogen van het lichaam om zichzelf te herstellen, maakt ouderen vatbaarder voor pijn in de vingerkootjes.

Mensen met repetitieve handbewegingen
Mensen die werken in beroepen die repetitieve bewegingen van de handen en vingers vereisen, zoals kappers, schrijvers, of bouwvakkers, lopen een verhoogd risico op pijn in de vingerkootjes. Het herhaaldelijk aanspannen van de spieren en gewrichten kan leiden tot ontsteking en pijn.

Symptomen

Pijn

De pijn in de knokkels kan variëren van saai, stekend, dof, kloppend tot scherp, en kan mild tot extreem ernstig zijn. De pijn kan op bepaalde momenten van de dag aanwezig zijn of alleen bij specifieke activiteiten optreden. Het bewegen van het gewricht kan de pijn verergeren of verlichten. Bij zeer ernstige pijn kan het moeilijk zijn om het aangetaste vingerkootje te bewegen. Soms is slechts één knokkelpijn, maar meestal zijn meerdere knokkels betrokken. De pijn kan acuut ontstaan of geleidelijk toenemen. Bij chronische aandoeningen kan er ook pijn in andere delen van het lichaam zijn.

Andere symptomen aan de hand

Stijfheid in de gewrichten (gewrichtsstijfheid) gaat vaak samen met knokkelpijn, waardoor het moeilijk kan zijn om de knokkels, vingers of hand te bewegen. Vaak is er ook een zwelling van de hand, de vingers of de gewrichten merkbaar. Deze zwelling kan de pijn en stijfheid in de knokkels verergeren. Afhankelijk van de oorzaak kunnen ook andere symptomen optreden, zoals:

• bloedingen of blauwe plekken
• een brandend of tintelend gevoel (paresthesieën)
• een doof gevoel
• gewrichtspijn

Bijkomende symptomen

Andere symptomen die mogelijk optreden bij pijn aan de vingerkootjes zijn:

• beenpijn
• opstartstijfheid
• roodheid, warmte of zwelling van de gewrichten
• rugpijn
• spierspasmen of spierkrampen

Alarmsymptomen

Als de volgende alarmtekens optreden, is het belangrijk om onmiddellijk een arts te raadplegen:

• ademhalingsproblemen, zoals kortademigheid, moeite met ademhalen, onvermogen om te ademen, een piepende ademhaling of verstikking
• een infectie: Wanneer de knokkels opzwellen, kan dit wijzen op een infectie die onbehandeld kan verergeren of zich verspreiden naar andere gebieden.
• een plotselinge verandering in het gezichtsvermogen, verlies van het gezichtsvermogen of oogpijn
• een recent trauma: Als de knokkels opzwellen en pijnlijk zijn na een trauma aan de hand, kan de zwelling het gevolg zijn van de verwonding zelf of een gerelateerde infectie.
• een verlamming of het onvermogen om een lichaamsdeel te bewegen
• plotselinge gevoelloosheid of zwakte aan één kant van het lichaam
• plotselinge, ernstige hoofdpijn
• terugkerende pijn: Als de pijn aanhoudend is en niet verdwijnt, of als pijn en zwelling regelmatig terugkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van pijn in de vingerkootjes wordt doorgaans gesteld door een arts na een grondig lichamelijk onderzoek en medische geschiedenis. Aanvullende onderzoeken kunnen nodig zijn om de oorzaak van de pijn te achterhalen.

Lichamelijk onderzoek
De arts zal de handen en vingers onderzoeken op tekenen van ontsteking, zwelling, of gewrichtsschade. Het kan ook nuttig zijn om te kijken naar de symmetrie van de pijn in de vingerkootjes, aangezien aandoeningen zoals reumatoïde artritis vaak beide handen aantasten.

Beeldvorming en laboratoriumtests
Röntgenfoto's kunnen worden gemaakt om te zoeken naar tekenen van gewrichtsdegeneratie of letsel. MRI-scans of echografie kunnen ook helpen om zachte weefselschade of ontsteking te visualiseren. Laboratoriumtests kunnen worden uitgevoerd om te testen op inflammatoire markers zoals C-reactief proteïne (CRP) of reumatoïde factor (RF).

Behandeling voor pijnlijke knokkels

De arts zal proberen de oorzaak van de pijn in de vingerkootjes te achterhalen en te verlichten. Als het onderliggende probleem niet kan worden verholpen, zal pijnbestrijding nodig zijn.

Medicatie

Injecties
De arts kan een injectie met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) overwegen. Deze methode is vaak effectief voor zes maanden tot een jaar, waarna mogelijk een nieuwe injectie nodig is. Sommige patiënten merken dat de effecten van de injecties na verloop van tijd afnemen.

NSAID's
NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen) zijn vrij verkrijgbaar en helpen pijn en zwelling in de knokkels te verlichten. Voorbeelden hiervan zijn ibuprofen en diclofenac. Overmatig of constant gebruik van ibuprofen kan echter bijwerkingen veroorzaken, zoals maagbloedingen (symptomen van bloedbraken en zwarte ontlasting), maagzweren, leverschade en een verhoogd risico op een hartaanval.

Chirurgie

Als weefsels afsterven en gangreen optreedt, kan het nodig zijn om het dode weefsel te verwijderen. Deze ingreep wordt ‘debridement’ genoemd. In ernstige gevallen kan een amputatie noodzakelijk zijn.

Epsom zoutbad

Een bad met Epsom-zout (enkele eetlepels zout in een bad) helpt de vermoeide en gespannen spieren, ligamenten en gewrichten te ontspannen. Dit vermindert ontsteking en pijn. Het is ook mogelijk om de hand in een kom met Epsom-zout te weken of het zout op te lossen in warme olie en dit vervolgens op de knokkels en handen te masseren voor verlichting van de pijn.

Handoefeningen in verwarmde rijst

Plaats de hand in een kom met hete rijst en voer handbewegingen uit (hand openen en sluiten). Dit verbetert de bloedsomloop in de knokkels en maakt de vingerkootjes flexibeler.

Voeding rijk aan flavonoïden

Voeding rijk aan flavonoïden kan knokkelpijn verlichten. Flavonoïden zijn plantaardige stoffen die ontstekingen in het lichaam verminderen. Ze bevinden zich in:

• bessen
• bladgroenten
• broccoli
• citrusvruchten
• kersen
• pruimen
• rode appels
• rode of paarse druiven
• rode ui
• tomaten

Warme en koude kompressen

Het aanbrengen van een koud kompres gedurende tien tot twintig minuten gevolgd door een warm kompres gedurende tien tot twintig minuten kan de pijn verlichten. Het koude kompres vermindert zwelling en verdooft de pijn, terwijl het warme kompres de bloedcirculatie bevordert en helpt bij de genezing van eventuele schade of ontsteking.

Vrij verkrijgbare middelen

Sommige patiënten kiezen voor speciale gels, zalven, tabletten en supplementen om de pijn in de knokkels te verlichten.

Opvolging

Na de initiële diagnose en behandeling van pijn in de vingerkootjes is regelmatige opvolging cruciaal om de voortgang te monitoren en aanpassingen aan de behandeling te maken indien nodig. Bij chronische aandoeningen zoals artritis kan de pijn verergeren zonder adequate behandeling, terwijl andere aandoeningen mogelijk stabiel blijven met de juiste zorg.

Regelmatige controle bij reumatoïde artritis
Patiënten met reumatoïde artritis hebben baat bij regelmatige controles bij hun arts, waarbij zowel de symptomen als de effectiviteit van de behandelingen geëvalueerd worden. De behandelingen kunnen in de loop van de tijd aangepast worden om het ontstekingsniveau te beheersen en verdere gewrichtsschade te voorkomen.

Langdurige opvolging bij osteoartritis
Voor patiënten met osteoartritis van de vingerkootjes wordt langdurige opvolging aanbevolen, waarbij periodiek wordt gecontroleerd op de progressie van gewrichtsschade. Aanpassingen in pijnbestrijding en fysiotherapie kunnen helpen de mobiliteit te behouden en het dagelijks functioneren te verbeteren.

Prognose

De prognose voor pijn in de vingerkootjes hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Sommige aandoeningen, zoals osteoartritis, zijn progressief, maar de symptomen kunnen goed worden beheerd met medicatie en fysiotherapie.

Bij degeneratieve aandoeningen
Bij aandoeningen zoals osteoartritis kan de pijn in de vingerkootjes chronisch zijn, maar behandeling kan de symptomen verlichten en de voortgang van de aandoening vertragen. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de gewrichten te stabiliseren of te vervangen.

Bij inflammatoire aandoeningen
Bij aandoeningen zoals reumatoïde artritis kan de prognose variëren, afhankelijk van de behandeling. Vroege interventie en therapieën die de ontsteking onderdrukken, kunnen de schade aan de gewrichten beperken en de levenskwaliteit verbeteren.

Complicaties van knokkelpijn

Hoewel pijnlijke knokkels op zichzelf geen complicaties veroorzaken, kan de onderliggende oorzaak van de pijn aanzienlijke gevolgen hebben. Onbehandeld kunnen sommige ziekten en infecties zich verspreiden naar andere lichaamsdelen en onomkeerbare schade aan de knokkels veroorzaken. Enkele mogelijke complicaties van pijn in de vingerkootjes zijn:

• een gewrichtsmisvorming en vernietiging van de gewrichten
• een wijdverbreide infectie
• gangreen
• metastasen (uitzaaiingen van kanker)
• necrose (weefselversterf)
• sepsis (mogelijk fatale bacteriële bloedinfectie)

Preventie

Goede verzorging van de knokkels is belangrijk, bijvoorbeeld door een ergonomisch bureau met een goede toetsenbordpositie te kiezen. Het dragen van een brace kan ook nuttig zijn om knokkelproblemen te voorkomen. Het vermijden van intensieve en herhaalde handbewegingen wordt aanbevolen, evenals het regelmatig nemen van pauzes. Het doen van handoefeningen, zoals aanbevolen door een fysiotherapeut, houdt de vingers en gewrichten flexibel en bevordert een goede doorbloeding van de knokkels.

Lees verder

• Pijn in vinger (vingerpijn): Oorzaken van pijnlijke vingers
• Bultje op vinger: Oorzaken van knobbels op vingers
• Ontstoken vinger: Soorten en oorzaken van vingerontsteking