Tetraplegie: Verlamming van vier ledematen en romp

Nekletsels (beschadiging van cervicale wervelkolom) leiden mogelijk tot schade aan het ruggenmerg. Tetraplegie (quadriplegie) is een aandoening waarbij de vier ledematen en de romp verlamd zijn. De aandoening treedt op door schade aan het ruggenmerg. De mate van verlamming hangt af van de ernst van de schade aan het ruggenmerg, en ook of de patiënt revalidatietherapie volgt. Het is bekend dat veel verwondingen leiden tot tetraplegie, maar ook enkele aandoeningen, een tumor en misvormingen leiden mogelijk tot een verlamming van de armen, de benen en de romp. Een zorgvuldige en multidisciplinaire behandeling van de patiënt is nodig omdat bij verlamde patiënten snel complicaties ontstaan.

• Ruggenmerg
• Epidemiologie
• Oorzaken: Schade aan ruggenmerg
• Aandoeningen
• Misvormingen
• Trauma
• Tumor
• Risicofactoren
• Symptomen van verlamming van vier ledematen en romp
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tetraplegie
• Medicatie
• Operatie
• Andere therapieën
• Ondersteunende therapie
• Complicaties van tetraplegie
• Preventie van complicaties
• Preventie van doorligwonden
• Preventie van infecties

Ruggenmerg

Door een probleem in de hersenen en/of het ruggenmerg ontstaat tetraplegie. Het ruggenmerg verzendt signalen van en naar de hersenen, terwijl de hersenen deze signalen verwerken en interpreteren. Een ruggenmergletsel voorkomt dat de hersenen deze signalen ontvangen. Door een hersenbeschadiging zijn de hersenen bovendien niet in staat om de signalen te verwerken en interpreteren.

Epidemiologie

Tetraplegie komt wereldwijd voor en wordt vaak gezien bij jonge mannen tussen 16 en 30 jaar, vooral door risicovol gedrag, zoals deelname aan extreme sporten en verkeersongevallen. De incidentie van ruggenmergletsels is ongeveer 40 gevallen per miljoen inwoners per jaar. In ontwikkelingslanden zijn de aantallen hoger door slechtere toegang tot gezondheidszorg en een hogere frequentie van verkeersongevallen en werkgerelateerde ongelukken. Anno september 2024 is er een lichte afname in incidentie in ontwikkelde landen door verbeterde preventieve maatregelen.

Oorzaken: Schade aan ruggenmerg

Schade aan het ruggenmerg, meer bepaald aan de cervicale regio (halswervelgebied) van het ruggenmerg (C1-C7), leidt tot tetraplegie. De zenuwwortels uit het ruggenmerg in dit gebied zijn dan beschadigd. Dit ruggenmergletsel gebeurt het vaakst bij jonge mannen, hoewel iedereen mogelijk getroffen wordt door schade aan het ruggenmerg.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen resulteren in schade aan het ruggenmerg, zoals bij:

• cervicale spondylose
• complicaties van tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• poliomyelitis (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• transverse myelitis

Misvormingen

Door aangeboren misvormingen van de wervelkolom, zoals bijvoorbeeld spina bifida (open rug), is de patiënt mogelijk verlamd aan de romp en ledematen.

Trauma

Een sportblessure, ongeval met een gemotoriseerd voertuig, een valpartij, een schotwonde enzovoort leiden mogelijk allemaal tot ruggenmergletsels. Deze letsels veroorzaken soms een fractuur (breuk) van de halswervel waardoor schade aan het ruggenmerg ontstaat.

Tumor

Een tumor of groei in het wervelkanaal drukt soms het ruggenmerg samen, waardoor tetraplegie tot stand komt. Het letsel is dan vooral op het halswervelgebied aanwezig.

Risicofactoren

De volgende factoren verhogen het risico op tetraplegie:

• deelname aan contactsporten of extreme sporten
• verkeersongevallen (vooral motorrijders en fietsers)
• valpartijen bij ouderen
• aangeboren afwijkingen zoals spina bifida
• werkgerelateerde ongelukken, vooral in de bouwsector
• alcohol- en drugsgebruik, wat het reactievermogen kan verminderen

Symptomen van verlamming van vier ledematen en romp

Meestal treedt tetraplegie op wanneer het ruggenmerg op het niveau van de cervicale wervelkolom beschadigd is. Hoe hoger het letsel of het trauma is, des te ernstiger de symptomen veelal zijn. Letsel onder het C7-niveau van het ruggenmerg spaart de bovenarm. Enkel de onderste ledematen zijn dan getroffen. Bij tetraplegie gaat zowel het gevoel als de motoriek vanaf de nek naar beneden verloren. Tegelijk treden ook nog andere symptomen op zoals:

• ademhalingsproblemen (door verlamming van de ademhalingsspieren) met volgende mogelijke tekenen:
• atelectase (instorting van de long door ineenkrimping van de longblaasjes)
• brochospasmen (spierkrampen aan de luchtpijp met ademnood)
• een longontsteking
• hypersecretie (verhoogde productie en afscheiding van vocht uit bepaalde klieren)
• longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• brandende pijn ervaren door neuropathie (zenuwaandoening) (soms)
• een verlies van de blaascontrole en een verlies van de darmcontrole
• een verlies van de hand- en beenbewegingen
• erectiestoornissen en het onvermogen om te ejaculeren (zaadlozing) bij mannen
• gevoelloosheid in de ledematen en andere lichaamsdelen onder de nek
• spasticiteit (verhoogde spierspanning of spierstijfheid)
• spijsverteringsstoornissen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die duiden op een mogelijk ernstig ruggenmergletsel zijn onder meer:

• plotseling verlies van gevoel of kracht in de ledematen
• problemen met ademhalen
• onvermogen om de blaas of darmen onder controle te houden
• verlies van spraak of slikproblemen
• acute, hevige pijn in de nek of rug na een trauma
• verlies van reflexen

Diagnose en onderzoeken

De arts doorloopt de volledige medische geschiedenis en voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek uit. Een vroege en nauwkeurige diagnose van de letsels is erg belangrijk bij tetraplegische patiënten. De arts voert daarom een computertomografie (CT-scan) en magnetische resonantiebeeldvorming (MRI-scan) uit. Soms gebruiken artsen een CT-scan of MRI-scan met contrast voor een meer accurate diagnose. Bij patiënten met ruggenmergaandoeningen zet de arts een bloedtest en/of lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van het hersenvocht) in.

Behandeling van tetraplegie

De behandeling van tetraplegie hangt af van de ernst en de omvang van de schade aan het ruggenmerg. De behandeling is ook gericht op het getroffen verlamde deel van het lichaam. De arts behandelt het verlies van bepaalde functies voorts ondersteund.

Medicatie

Corticosteroïden zijn inzetbaar wanneer de patiënt binnen de eerste acht uur na het trauma een diagnose ontvangt. Het corticosteroïde remt de zwelling van het ruggenmerg.

Operatie

Bij letsel of trauma verrichten chirurgen vaak een operatie om de druk op het ruggenmerg te verlichten of om de beschadigde wervelkolom te stabiliseren.

Andere therapieën

Bij tetraplegie volgt de patiënt een multidisciplinaire benadering, waarbij hij ondersteuning ontvangt van een revalidatiearts, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist en verpleegkundig specialist. Ze ondersteunen de patiënt bij het versterken van de spieren, het verbeteren van de ademhaling en het herstel van basale functies zoals spreken, slikken en het gebruik van de ledematen.

Ondersteunende therapie

Een goede verzorging van de patiënt is essentieel om complicaties te voorkomen, zoals doorligwonden (decubitus). Vooral langdurig bedlegerige patiënten hebben een verhoogd risico op deze huidbeschadigingen. Voor patiënten met een hoge dwarslaesie (C1-C3) is vaak beademingsondersteuning nodig, omdat hun ademhalingsspieren verlamd zijn. De verwondingen op deze niveaus belemmeren namelijk de functie van het middenrif, wat ademhalingsproblemen veroorzaakt.

De arts stelt verder een gezonde en evenwichtige voeding samen die alle essentiële voedingsstoffen bevat om de spiermassa en het algemene welzijn van de patiënt te behouden. Vaak is een verhoogde eiwit- en calorie-inname nodig, vooral in de acute fase na het letsel, om de wondgenezing te ondersteunen en spierafbraak tegen te gaan. Urinekatheterisatie via een urinekatheter is nodig om de urineproductie en -afvoer te reguleren, vooral omdat tetraplegische patiënten vaak hun blaasfunctie verliezen.

Bij bepaalde patiënten zijn nekkragen of andere orthopedische hulpmiddelen nodig om de wervelkolom stabiel te houden en verdere schade aan het ruggenmerg te voorkomen. Fysiotherapie speelt een cruciale rol in het revalidatieproces. De focus ligt op het behouden en versterken van de resterende spierkracht, het voorkomen van spieratrofie en het verbeteren van de mobiliteit binnen de grenzen van de verlamming.

Logopedie is belangrijk voor patiënten die moeite hebben met spreken en slikken, vooral als de verlamming de gezichtsspieren beïnvloedt. Ook psychologische ondersteuning, waaronder psychotherapie en lotgenotencontact, is van grote waarde voor zowel de patiënt als zijn naasten. Tetraplegie gaat namelijk vaak gepaard met gevoelens van isolement, depressie en angst.

Complicaties van tetraplegie

Vooral in de maanden na het letsel zijn luchtweginfecties een van de belangrijkste doodsoorzaken bij patiënten met een ruggenmergletsel. Dit komt doordat de ademhalingsspieren verlamd zijn, wat leidt tot een verminderde longcapaciteit en een verhoogd risico op longontsteking.

Decubitus (doorligwonden) en secundaire infecties zijn eveneens veelvoorkomende complicaties. Doorligwonden ontstaan door langdurige druk op bepaalde lichaamsdelen, vooral bij patiënten die niet in staat zijn om zelfstandig te bewegen. Zonder goede preventieve maatregelen kunnen deze wonden geïnfecteerd raken, wat leidt tot ernstige gezondheidsproblemen.

Psychische problemen, zoals angst en depressie, zijn ook veelvoorkomende complicaties bij patiënten met tetraplegie. De plotselinge verandering in levensstijl, verlies van onafhankelijkheid en langdurige medische zorg hebben een grote impact op de mentale gezondheid.

Daarnaast ervaren veel patiënten gewichtstoename als ze niet deelnemen aan fysiotherapie en hun calorieverbruik laag blijft door inactiviteit. Gewichtstoename kan leiden tot bijkomende complicaties zoals hart- en vaatziekten, diabetes en verdere mobiliteitsproblemen.

Preventie van complicaties

Preventie van complicaties is een essentieel onderdeel van de behandeling van tetraplegie. Regelmatige controle van de longfunctie en ademhalingsfysiotherapie helpen het risico op luchtweginfecties te verminderen. Het gebruik van speciale matrassen, regelmatige wisselligging en goede huidverzorging helpen doorligwonden te voorkomen.

Preventie van doorligwonden

Preventie van doorligwonden is een belangrijk onderdeel van de zorg voor patiënten met tetraplegie. Het regelmatig draaien van de patiënt, speciale matrassen en goede huidverzorging helpen het risico op decubitus te verminderen. Daarnaast is een zorgvuldige controle van de huidconditie cruciaal, vooral op drukpunten zoals de hielen, heupen en stuitje.

Preventie van infecties

Luchtweginfecties zijn een van de grootste zorgen bij tetraplegie, vooral bij patiënten die ademhalingsondersteuning nodig hebben. Adequate ademhalingsfysiotherapie en regelmatig monitoren van de longfunctie kunnen helpen om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Daarnaast is hygiëne van groot belang bij het gebruik van urinekatheters om urineweginfecties te voorkomen.

Fysiotherapie, ergotherapie en logopedie zijn cruciaal om de resterende functies te behouden en verdere achteruitgang te voorkomen. Daarnaast zijn psychologische begeleiding en sociale ondersteuning van groot belang om mentale complicaties zoals depressie en angst te voorkomen of te verlichten.

Lees verder

• Ruggenmergletsel (dwarslaesie): Schade aan ruggenmerg
• Paraplegie: Verlamming onderlichaam met verlies van gevoel
• Hemiparese en hemiplegie: Zwakte en verlamming aan één kant
• Hersenverlamming: Symptomen aan spieren en bewegingen
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen