Folliculitis keloidalis: Ontsteking van haarzakjes op hoofd
Folliculitis keloidalis is een chronische ontstekingsziekte (inflammatoire aandoening) waarbij de haarzakjes op de achterkant van de nek aangetast zijn. Dit resulteert in geleidelijk vergrotende knobbeltjes die zich verspreiden van de achterkant van de nek tot de bovenkant van de hoofdhuid. Dit gaat vaak gepaard met plaatselijke haaruitval, jeuk en/of pijn. De haaraandoening, die vooral bij mannen tot stand komt, is progressief, destructief en ontsierend. Een vroegtijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om littekens en een permanent haarverlies te voorkomen. Dit gebeurt met het vermijden van risicofactoren, medicatie en/of andere therapieën.
Synoniemen
Folliculitis keloidalis (AKN) is ook gekend als:
- acne keloidalis (nuchae)
- dermatitis papillaris capillitii
- folliculitis keloidalis nuchae
- lichen keloidalis nuchae
- nuchal keloid acne
Epidemiologie
Folliculitis keloidalis komt het vaakst voor bij (jong)volwassen mannen (14-25 jaar) met een Afrikaans-Caribische achtergrond, maar ook mensen met een Spaanse, Aziatische, Midden-Oosterse en Mediterrane achtergrond lijden mogelijk aan de aandoening. In zeldzame gevallen komt de ziekte ook tot stand bij blanken. Mannen zijn twintig keer vaker dan vrouwen aangetast.
Oorzaken van folliculitis keloidalis
Folliculitis keloidalis is een vorm van
folliculitis. De oorzaak van folliculitis keloidalis is niet gekend anno oktober 2020. De haarwortels zijn door de niet-besmettelijke haaraandoening chronisch ontstoken.
Risicofactoren van ontsteking van haarzakjes
Aandoeningen
Folliculitis keloidalis komt mogelijk tot stand in combinatie met vier andere aandoeningen. Deze groep aandoeningen is gezamenlijk bekend als ‘de tetrade van folliculaire occlusie’ en bestaat uit:
Ook zijn chronische laaggradige infecties veroorzaakt door bacteriën, gisten en schimmels,
obesitas en het
metabool syndroom (risicofactoren voor
diabetes mellitus en
hart- en vaataandoeningen) mogelijk geassocieerde ziekten.
Omgevingsfactoren
De aandoening komt sneller tot stand door enkele omgevingsfactoren. Dit betekent echter niet dat ze steeds of enkel maar de haaraandoening veroorzaken:
- het gebruik van anti-epileptica of cyclosporine
- een chronisch trauma (zoals wrijving door de kraag in de nek of het dragen van een ketting)
- een overmatige talgproductie
- frequente, korte haarsnitten
- geparfumeerde of geïrriteerde haarproducten / cosmeticagebruik
- hormonen
- ingegroeide haartjes
- kort haar
- kort scheren van het nekgebied: Dit verergert de aandoening vaak. De scherpe, gebogen haren komen terug op de huid en veroorzaken een acute ontstekingsreactie.
- krullend haar / kroeshaar
- ontstekingen
- tatoeages in het nekgebied
- wondjes tijdens een knipbeurt
Symptomen: Littekengebieden zonder beharing
In de vroege stadia van de aandoening vormen zich kleine rode stevige bultjes, puistjes en korsten rond de haarzakjes op de achterkant van de hoofdhuid of de nek. Uit de bultjes steken in het begin nog wel haartjes. De knobbeltjes vergroten langzaam en vloeien dan samen tot een plakkaat (plaque). Uiteindelijk vormen zich haarloze littekengebieden die zich uitstrekken van de achterkant van de nek tot aan de bovenkant van de hoofdhuid. In ernstige gevallen ontstaan permanente
littekens door haaruitval (
alopecia) aan de aangetaste zieke huid. Plukjes of bosjes haar (zoals bij een pop) waarbij meerdere haren zichtbaar uit de opening van een haarfollikel komen, is ook een kenmerk. Folliculitis keloidalis veroorzaakt mogelijk aanzienlijke
branderige gevoelens,
pijn en/of jeuk en is potentieel heel erg voor de patiënt. Door de jeuk gaan patiënten vaak krabben aan de letsels, waardoor wondjes ontstaan en sneller bacteriën binnen kunnen dringen. Patiënten met ernstige symptomen ervaren dan ook sneller
abcessen met een pusafscheiding. Dit gaat gepaard met plaatselijke pijn en/of een kloppende zwelling.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van folliculitis keloidalis kunnen onder andere jeuk, pijn, en het verschijnen van bultjes of puistjes op de hoofdhuid omvatten, gevolgd door de vorming van keloïde littekens. In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot een aanzienlijke haaruitval en cosmetische problemen.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts baseert de diagnose van de haaraandoening vaak op de zichtbare symptomen. In sommige gevallen is een biopsie van de hoofdhuid vereist om folliculitis keloidalis te diagnosticeren. De arts wil namelijk zeker zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere vorm van littekens in haaruitval.
Differentiële diagnose
De arts voert mogelijk een
huidbiopsie uit om volgende aandoeningen uit te sluiten:
Behandeling bij chronische ontsteking van haarzakjes
De behandeling van de progressieve aandoening is gericht op het voorkomen van littekens en een permanent haarverlies, al is het niet mogelijk om opnieuw beharing te krijgen aan de zieke huidgebieden.
Uitlokkende factoren vermijden
De patiënt vermijdt factoren die de aandoening verergeren, zoals frequente of korte kapsels, kort haar, strakke kragen, irriterende stoffen, …
Medicatie voorkomt littekens en een permanent haarverlies /
Bron: Stevepb, PixabayMedicatie
Patiënten met milde symptomen gebruiken
lokale (op de huid aangepaste) steroïden, antibiotica en retinoïde crèmes of shampoos. In sommige gevallen schrijft de arts sterkere medicijnen voor om de ontsteking te verminderen. Bij patiënten met matige symptomen is een behandeling met
corticosteroïde-injecties in de littekengebieden (intralesionale corticosteroïden) nodig. Wanneer een patiënt kampt met ernstige symptomen, is een behandeling met orale (via de mond ingenomen)
antibiotica, orale retinoïden of orale ontstekingsremmende medicijnen geïndiceerd.
Andere therapieën
Ook overweegt de arts mogelijk therapieën aan de huid zelf, zoals
cryotherapie (behandeling via bevriezing), ablatieve laserbehandeling en laserontharing. Een chirurgische behandeling of
radiotherapie van het littekengebied zijn inzetbaar voor patiënten met zeer ernstige symptomen of patiënten waarbij andere behandelingen niet effectief zijn. Sommige patiënten opteren voor een kunstmatige haarstukjes om de kale plekken te bedekken.
Prognose van haaraandoening
De prognose is goed als de arts folliculitis keloidalis vroegtijdig een behandeling inzet. Soms vlakken de littekens wat af waardoor ze minder opvallend zijn, maar de littekens zijn wel blijvend. Hierdoor krijgt de patiënt geen beharing meer op de nek en hoofdhuid. De haarzakjes zijn getroffen door de haaraandoening. Daardoor komt de ziekte niet meer op dezelfde plaats terug.
Complicaties bij blijvende littekens zonder beharing
Wanneer grote littekens ontstaan, verloopt de behandeling moeilijker en neemt de morbiditeit toe. Veel patiënten kampen met
psychische problemen waarvoor een specifieke behandeling en goede ondersteuning nodig zijn.
Preventie
Preventie van folliculitis keloidalis omvat het vermijden van factoren die de aandoening kunnen verergeren, zoals het scheren van de hoofdhuid en het dragen van strakke hoofddeksels. Het handhaven van een goede huidverzorging en het vermijden van huidirritaties kan ook nuttig zijn.
Lees verder