Folliculitis keloidalis: Ontsteking van haarzakjes op hoofd

Folliculitis keloidalis is een chronische ontstekingsziekte (inflammatoire aandoening) waarbij de haarzakjes op de achterkant van de nek aangetast zijn. Dit resulteert in geleidelijk vergrotende knobbeltjes die zich verspreiden van de achterkant van de nek tot de bovenkant van de hoofdhuid. Dit gaat vaak gepaard met plaatselijke haaruitval, jeuk en/of pijn. De haaraandoening, die vooral bij mannen tot stand komt, is progressief, destructief en ontsierend. Een vroegtijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om littekens en een permanent haarverlies te voorkomen. Dit gebeurt met het vermijden van risicofactoren, medicatie en/of andere therapieën.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Oorzaken van folliculitis keloidalis
• Risicofactoren van ontsteking van haarzakjes
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Littekengebieden zonder beharing
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bij chronische ontsteking van haarzakjes
• Uitlokkende factoren vermijden
• Medicatie
• Andere therapieën
• Prognose van haaraandoening
• Complicaties bij blijvende littekens zonder beharing
• Preventie
• Praktische omgangstips voor folliculitis keloidalis
• Behandeling van folliculitis keloidalis
• Ondersteuning voor het psychologische aspect van folliculitis keloidalis
• Misvattingen rond folliculitis keloidalis
• Folliculitis keloidalis wordt veroorzaakt door het scheren van het haar
• De aandoening komt alleen voor bij mannen
• Folliculitis keloidalis is een infectie die gemakkelijk te behandelen is met antibiotica
• Het is altijd het gevolg van een slechte hygiëne
• Folliculitis keloidalis kan alleen worden behandeld door chirurgische ingrepen
• De aandoening verdwijnt vanzelf na verloop van tijd
• Het veroorzaakt altijd littekens
• Folliculitis keloidalis komt alleen voor bij mensen met een donkere huidskleur
• Er zijn geen preventieve maatregelen voor folliculitis keloidalis
• Folliculitis keloidalis is een zeldzame aandoening
• Folliculitis keloidalis heeft altijd een genetische oorzaak

Synoniemen

Folliculitis keloidalis (AKN) is ook gekend als:

• acne keloidalis (nuchae)
• dermatitis papillaris capillitii
• folliculitis keloidalis nuchae
• lichen keloidalis nuchae
• nuchal keloid acne

Epidemiologie

Folliculitis keloidalis komt het vaakst voor bij (jong)volwassen mannen (14-25 jaar) met een Afrikaans-Caribische achtergrond, maar ook mensen met een Spaanse, Aziatische, Midden-Oosterse en Mediterrane achtergrond lijden mogelijk aan de aandoening. In zeldzame gevallen komt de ziekte ook tot stand bij blanken. Mannen zijn twintig keer vaker dan vrouwen aangetast.

Oorzaken van folliculitis keloidalis

Folliculitis keloidalis is een vorm van folliculitis. De oorzaak van folliculitis keloidalis is niet gekend anno oktober 2020. De haarwortels zijn door de niet-besmettelijke haaraandoening chronisch ontstoken.

Risicofactoren van ontsteking van haarzakjes

Aandoeningen

Folliculitis keloidalis komt mogelijk tot stand in combinatie met vier andere aandoeningen. Deze groep aandoeningen is gezamenlijk bekend als ‘de tetrade van folliculaire occlusie’ en bestaat uit:

• acne conglobata (knobbels en puisten op gezicht, romp en rug)
• dissecterende cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid) van de hoofdhuid
• hidradenitis suppurativa
• pilonidale sinus

Ook zijn chronische laaggradige infecties veroorzaakt door bacteriën, gisten en schimmels, obesitas en het metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaataandoeningen) mogelijk geassocieerde ziekten.

Omgevingsfactoren

De aandoening komt sneller tot stand door enkele omgevingsfactoren. Dit betekent echter niet dat ze steeds of enkel maar de haaraandoening veroorzaken:

• het gebruik van anti-epileptica of cyclosporine
• een chronisch trauma (zoals wrijving door de kraag in de nek of het dragen van een ketting)
• een overmatige talgproductie
• frequente, korte haarsnitten
• geparfumeerde of geïrriteerde haarproducten / cosmeticagebruik
• hormonen
• ingegroeide haartjes
• kort haar
• kort scheren van het nekgebied: Dit verergert de aandoening vaak. De scherpe, gebogen haren komen terug op de huid en veroorzaken een acute ontstekingsreactie.
• krullend haar / kroeshaar
• ontstekingen
• tatoeages in het nekgebied
• wondjes tijdens een knipbeurt

Symptomen: Littekengebieden zonder beharing

In de vroege stadia van de aandoening vormen zich kleine rode stevige bultjes, puistjes en korsten rond de haarzakjes op de achterkant van de hoofdhuid of de nek. Uit de bultjes steken in het begin nog wel haartjes. De knobbeltjes vergroten langzaam en vloeien dan samen tot een plakkaat (plaque). Uiteindelijk vormen zich haarloze littekengebieden die zich uitstrekken van de achterkant van de nek tot aan de bovenkant van de hoofdhuid. In ernstige gevallen ontstaan permanente littekens door haaruitval (alopecia) aan de aangetaste zieke huid. Plukjes of bosjes haar (zoals bij een pop) waarbij meerdere haren zichtbaar uit de opening van een haarfollikel komen, is ook een kenmerk. Folliculitis keloidalis veroorzaakt mogelijk aanzienlijke branderige gevoelens, pijn en/of jeuk en is potentieel heel erg voor de patiënt. Door de jeuk gaan patiënten vaak krabben aan de letsels, waardoor wondjes ontstaan en sneller bacteriën binnen kunnen dringen. Patiënten met ernstige symptomen ervaren dan ook sneller abcessen met een pusafscheiding. Dit gaat gepaard met plaatselijke pijn en/of een kloppende zwelling.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van folliculitis keloidalis kunnen onder andere jeuk, pijn, en het verschijnen van bultjes of puistjes op de hoofdhuid omvatten, gevolgd door de vorming van keloïde littekens. In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot een aanzienlijke haaruitval en cosmetische problemen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts baseert de diagnose van de haaraandoening vaak op de zichtbare symptomen. In sommige gevallen is een biopsie van de hoofdhuid vereist om folliculitis keloidalis te diagnosticeren. De arts wil namelijk zeker zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere vorm van littekens in haaruitval.

Differentiële diagnose
De arts voert mogelijk een huidbiopsie uit om volgende aandoeningen uit te sluiten:

• acne conglobata
• acne vulgaris
• acniforme uitbarstingen
• folliculitis decalvans (haaruitval op hoofdhuid)
• hidradenitis suppurativa (chronische huidziekte)
• perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens

Behandeling bij chronische ontsteking van haarzakjes

De behandeling van de progressieve aandoening is gericht op het voorkomen van littekens en een permanent haarverlies, al is het niet mogelijk om opnieuw beharing te krijgen aan de zieke huidgebieden.

Uitlokkende factoren vermijden

De patiënt vermijdt factoren die de aandoening verergeren, zoals frequente of korte kapsels, kort haar, strakke kragen, irriterende stoffen, …

Medicatie

Patiënten met milde symptomen gebruiken lokale (op de huid aangepaste) steroïden, antibiotica en retinoïde crèmes of shampoos. In sommige gevallen schrijft de arts sterkere medicijnen voor om de ontsteking te verminderen. Bij patiënten met matige symptomen is een behandeling met corticosteroïde-injecties in de littekengebieden (intralesionale corticosteroïden) nodig. Wanneer een patiënt kampt met ernstige symptomen, is een behandeling met orale (via de mond ingenomen) antibiotica, orale retinoïden of orale ontstekingsremmende medicijnen geïndiceerd.

Andere therapieën

Ook overweegt de arts mogelijk therapieën aan de huid zelf, zoals cryotherapie (behandeling via bevriezing), ablatieve laserbehandeling en laserontharing. Een chirurgische behandeling of radiotherapie van het littekengebied zijn inzetbaar voor patiënten met zeer ernstige symptomen of patiënten waarbij andere behandelingen niet effectief zijn. Sommige patiënten opteren voor een kunstmatige haarstukjes om de kale plekken te bedekken.

Prognose van haaraandoening

De prognose is goed als de arts folliculitis keloidalis vroegtijdig een behandeling inzet. Soms vlakken de littekens wat af waardoor ze minder opvallend zijn, maar de littekens zijn wel blijvend. Hierdoor krijgt de patiënt geen beharing meer op de nek en hoofdhuid. De haarzakjes zijn getroffen door de haaraandoening. Daardoor komt de ziekte niet meer op dezelfde plaats terug.

Complicaties bij blijvende littekens zonder beharing

Wanneer grote littekens ontstaan, verloopt de behandeling moeilijker en neemt de morbiditeit toe. Veel patiënten kampen met psychische problemen waarvoor een specifieke behandeling en goede ondersteuning nodig zijn.

Preventie

Preventie van folliculitis keloidalis omvat het vermijden van factoren die de aandoening kunnen verergeren, zoals het scheren van de hoofdhuid en het dragen van strakke hoofddeksels. Het handhaven van een goede huidverzorging en het vermijden van huidirritaties kan ook nuttig zijn.

Praktische omgangstips voor folliculitis keloidalis

Folliculitis keloidalis is een ontsteking van de haarzakjes, meestal op het hoofd, die kan leiden tot het ontstaan van keloïdachtige littekens.

Behandeling van folliculitis keloidalis

Behandeling kan bestaan uit het gebruik van antibiotica of anti-inflammatoire crèmes om de ontsteking te verminderen. In sommige gevallen kan lasertherapie of steroïd-injecties helpen om de vorming van littekens te minimaliseren.

Patiënten moeten voorzichtig zijn met scheren of het trekken van haren in het aangetaste gebied, omdat dit de ontsteking kan verergeren. Het is belangrijk om de huid schoon en droog te houden, en het vermijden van irriterende stoffen kan het genezingsproces bevorderen.

Ondersteuning voor het psychologische aspect van folliculitis keloidalis

Gezien de zichtbaarheid van littekens en de esthetische impact, kunnen patiënten zich onzeker voelen over hun uiterlijk. Het is belangrijk om emotionele steun te bieden, bijvoorbeeld door het inschakelen van een psycholoog of het aanmoedigen van deelname aan steungroepen voor mensen met vergelijkbare aandoeningen.

Misvattingen rond folliculitis keloidalis

Folliculitis keloidalis is een huidaandoening die meestal voorkomt op de achterkant van de nek, schouders en bovenrug. Het wordt gekarakteriseerd door ontstoken haarzakjes die zich ontwikkelen tot pijnlijke bultjes en littekens. Er zijn veel misvattingen over deze aandoening, met name over de oorzaken, de behandeling en de gevolgen op lange termijn.

Folliculitis keloidalis wordt veroorzaakt door het scheren van het haar

Hoewel scheren de symptomen van folliculitis keloidalis kan verergeren, is het niet de primaire oorzaak van de aandoening. Folliculitis keloidalis ontstaat vaak door een combinatie van genetische aanleg en verstopte haarzakjes. Het is een ontstekingsreactie die kan worden beïnvloed door meerdere factoren, waaronder hormonale veranderingen en infecties.

De aandoening komt alleen voor bij mannen

Hoewel folliculitis keloidalis veel vaker voorkomt bij mannen, kan het ook vrouwen treffen, zij het in veel kleinere aantallen. De aandoening is meestal gelokaliseerd op de bovenrug en nek, maar vrouwen kunnen het ook op andere delen van het lichaam ervaren, zoals de onderbenen.

Folliculitis keloidalis is een infectie die gemakkelijk te behandelen is met antibiotica

Hoewel antibiotica soms worden voorgeschreven om infecties in de aangetaste haarzakjes te behandelen, is folliculitis keloidalis meestal niet te genezen met alleen antibiotica. De aandoening vereist een langdurige behandeling, die vaak bestaat uit ontstekingsremmers, corticosteroïden en soms zelfs bestraling voor hardnekkige gevallen.

Het is altijd het gevolg van een slechte hygiëne

Folliculitis keloidalis is geen gevolg van slechte hygiëne. Het is een aandoening die ontstaat wanneer haarzakjes ontsteken, vaak door een combinatie van genetische factoren en verstopte poriën. Hoewel het belangrijk is om een goede hygiëne te behouden om secundaire infecties te voorkomen, speelt dit geen rol in het ontstaan van de aandoening.

Folliculitis keloidalis kan alleen worden behandeld door chirurgische ingrepen

Chirurgie kan nuttig zijn voor ernstige gevallen van folliculitis keloidalis, maar het is niet de enige behandelingsoptie. Andere behandelingen kunnen bestaan uit het gebruik van medicatie zoals medicatie om ontstekingen te verminderen, het toepassen van corticosteroïde-injecties om littekens te verminderen, en het verbeteren van de huidadvies om de conditie te verlichten.

De aandoening verdwijnt vanzelf na verloop van tijd

Folliculitis keloidalis verdwijnt meestal niet vanzelf. De aandoening kan chronisch zijn en in sommige gevallen kan het verergeren zonder de juiste behandeling. Het is essentieel om medische hulp te zoeken bij de eerste tekenen van folliculitis keloidalis om verdere schade aan de huid en de haarzakjes te voorkomen.

Het veroorzaakt altijd littekens

Hoewel folliculitis keloidalis kan leiden tot littekens, gebeurt dit niet altijd. In de vroege stadia kan de aandoening effectief worden behandeld, waardoor littekenvorming wordt voorkomen. Als de aandoening echter onbehandeld blijft, kunnen de ontstekingen leiden tot de ontwikkeling van harde, keloïde-littekens die moeilijk te behandelen zijn.

Folliculitis keloidalis komt alleen voor bij mensen met een donkere huidskleur

Hoewel folliculitis keloidalis vaker voorkomt bij mensen met een donkere huidskleur, kan het iedereen treffen, ongeacht etniciteit of huidskleur. De aandoening wordt echter vaak ernstiger ervaren bij mensen met een donkere huid, aangezien zij meer kans hebben op de ontwikkeling van keloïde-littekens.

Er zijn geen preventieve maatregelen voor folliculitis keloidalis

Hoewel het niet mogelijk is om folliculitis keloidalis volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen de kans op een uitbraak te verminderen. Dit kan onder meer het vermijden van het scheren of het dragen van strakke kleding zijn, evenals het gebruik van producten die de poriën niet verstoppen, en het behandelen van bestaande huidaandoeningen zoals huidaandoening met de juiste medische zorg.

Folliculitis keloidalis is een zeldzame aandoening

Folliculitis keloidalis is geen zeldzame aandoening. Het komt relatief vaak voor, vooral bij jonge volwassenen. De aandoening wordt vaak niet herkend of verkeerd gediagnosticeerd, wat kan leiden tot onjuiste behandelingen. Het is belangrijk om de symptomen van deze aandoening te herkennen en een zorgverlener te raadplegen voor de juiste diagnose en behandeling.

Folliculitis keloidalis heeft altijd een genetische oorzaak

Hoewel genetische factoren een rol spelen in het ontstaan van folliculitis keloidalis, is het niet de enige oorzaak. Omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan bepaalde irriterende stoffen of wrijving van kleding, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van de aandoening. Er zijn dus meerdere factoren die samen de kans op het ontwikkelen van folliculitis keloidalis vergroten.

Lees verder

• Folliculitis: Ontsteking haarzakjes met pijn & jeuk aan huid
• Pijnlijke hoofdhuid: Oorzaken van pijn en gevoeligheid
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling