Folliculitis keloidalis: Ontsteking van haarzakjes op hoofd

Folliculitis keloidalis: Ontsteking van haarzakjes op hoofd Folliculitis keloidalis is een chronische ontstekingsziekte (inflammatoire aandoening) waarbij de haarzakjes op de achterkant van de nek aangetast zijn. Dit resulteert in geleidelijk vergrotende knobbeltjes die zich verspreiden van de achterkant van de nek tot de bovenkant van de hoofdhuid. Dit gaat vaak gepaard met plaatselijke haaruitval, jeuk en/of pijn. De haaraandoening, die vooral bij mannen tot stand komt, is progressief, destructief en ontsierend. Een vroegtijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om littekens en een permanent haarverlies te voorkomen. Dit gebeurt met het vermijden van risicofactoren, medicatie en/of andere therapieën.

Synoniemen

Folliculitis keloidalis (AKN) is ook gekend als:
  • acne keloidalis (nuchae)
  • dermatitis papillaris capillitii
  • folliculitis keloidalis nuchae
  • lichen keloidalis nuchae
  • nuchal keloid acne

Epidemiologie

Folliculitis keloidalis komt het vaakst voor bij (jong)volwassen mannen (14-25 jaar) met een Afrikaans-Caribische achtergrond, maar ook mensen met een Spaanse, Aziatische, Midden-Oosterse en Mediterrane achtergrond lijden mogelijk aan de aandoening. In zeldzame gevallen komt de ziekte ook tot stand bij blanken. Mannen zijn twintig keer vaker dan vrouwen aangetast.

Oorzaken van folliculitis keloidalis

Folliculitis keloidalis is een vorm van folliculitis. De oorzaak van folliculitis keloidalis is niet gekend anno oktober 2020. De haarwortels zijn door de niet-besmettelijke haaraandoening chronisch ontstoken.

Risicofactoren van ontsteking van haarzakjes

Overgewicht is een mogelijke risicofactor / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)Overgewicht is een mogelijke risicofactor / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)

Aandoeningen

Folliculitis keloidalis komt mogelijk tot stand in combinatie met vier andere aandoeningen. Deze groep aandoeningen is gezamenlijk bekend als ‘de tetrade van folliculaire occlusie’ en bestaat uit:

Ook zijn chronische laaggradige infecties veroorzaakt door bacteriën, gisten en schimmels, obesitas en het metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaataandoeningen) mogelijk geassocieerde ziekten.

Omgevingsfactoren

De aandoening komt sneller tot stand door enkele omgevingsfactoren. Dit betekent echter niet dat ze steeds of enkel maar de haaraandoening veroorzaken:
  • het gebruik van anti-epileptica of cyclosporine
  • een chronisch trauma (zoals wrijving door de kraag in de nek of het dragen van een ketting)
  • een overmatige talgproductie
  • frequente, korte haarsnitten
  • geparfumeerde of geïrriteerde haarproducten / cosmeticagebruik
  • hormonen
  • ingegroeide haartjes
  • kort haar
  • kort scheren van het nekgebied: Dit verergert de aandoening vaak. De scherpe, gebogen haren komen terug op de huid en veroorzaken een acute ontstekingsreactie.
  • krullend haar / kroeshaar
  • ontstekingen
  • tatoeages in het nekgebied
  • wondjes tijdens een knipbeurt

Symptomen: Littekengebieden zonder beharing

In de vroege stadia van de aandoening vormen zich kleine rode stevige bultjes, puistjes en korsten rond de haarzakjes op de achterkant van de hoofdhuid of de nek. Uit de bultjes steken in het begin nog wel haartjes. De knobbeltjes vergroten langzaam en vloeien dan samen tot een plakkaat (plaque). Uiteindelijk vormen zich haarloze littekengebieden die zich uitstrekken van de achterkant van de nek tot aan de bovenkant van de hoofdhuid. In ernstige gevallen ontstaan permanente littekens door haaruitval (alopecia) aan de aangetaste zieke huid. Plukjes of bosjes haar (zoals bij een pop) waarbij meerdere haren zichtbaar uit de opening van een haarfollikel komen, is ook een kenmerk. Folliculitis keloidalis veroorzaakt mogelijk aanzienlijke branderige gevoelens, pijn en/of jeuk en is potentieel heel erg voor de patiënt. Door de jeuk gaan patiënten vaak krabben aan de letsels, waardoor wondjes ontstaan en sneller bacteriën binnen kunnen dringen. Patiënten met ernstige symptomen ervaren dan ook sneller abcessen met een pusafscheiding. Dit gaat gepaard met plaatselijke pijn en/of een kloppende zwelling.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts baseert de diagnose van de haaraandoening vaak op de zichtbare symptomen. In sommige gevallen is een biopsie van de hoofdhuid vereist om folliculitis keloidalis te diagnosticeren. De arts wil namelijk zeker zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere vorm van littekens in haaruitval.

Differentiële diagnose
De arts voert mogelijk een huidbiopsie uit om volgende aandoeningen uit te sluiten:

Behandeling bij chronische ontsteking van haarzakjes

De behandeling van de progressieve aandoening is gericht op het voorkomen van littekens en een permanent haarverlies, al is het niet mogelijk om opnieuw beharing te krijgen aan de zieke huidgebieden.

Uitlokkende factoren vermijden

De patiënt vermijdt factoren die de aandoening verergeren, zoals frequente of korte kapsels, kort haar, strakke kragen, irriterende stoffen, …

Medicatie voorkomt littekens en een permanent haarverlies / Bron: Stevepb, PixabayMedicatie voorkomt littekens en een permanent haarverlies / Bron: Stevepb, Pixabay

Medicatie

Patiënten met milde symptomen gebruiken lokale (op de huid aangepaste) steroïden, antibiotica en retinoïde crèmes of shampoos. In sommige gevallen schrijft de arts sterkere medicijnen voor om de ontsteking te verminderen. Bij patiënten met matige symptomen is een behandeling met corticosteroïde-injecties in de littekengebieden (intralesionale corticosteroïden) nodig. Wanneer een patiënt kampt met ernstige symptomen, is een behandeling met orale (via de mond ingenomen) antibiotica, orale retinoïden of orale ontstekingsremmende medicijnen geïndiceerd.

Andere therapieën

Ook overweegt de arts mogelijk therapieën aan de huid zelf, zoals cryotherapie (behandeling via bevriezing), ablatieve laserbehandeling en laserontharing. Een chirurgische behandeling of radiotherapie van het littekengebied zijn inzetbaar voor patiënten met zeer ernstige symptomen of patiënten waarbij andere behandelingen niet effectief zijn. Sommige patiënten opteren voor een kunstmatige haarstukjes om de kale plekken te bedekken.

Prognose van haaraandoening

De prognose is goed als de arts folliculitis keloidalis vroegtijdig een behandeling inzet. Soms vlakken de littekens wat af waardoor ze minder opvallend zijn, maar de littekens zijn wel blijvend. Hierdoor krijgt de patiënt geen beharing meer op de nek en hoofdhuid. De haarzakjes zijn getroffen door de haaraandoening. Daardoor komt de ziekte niet meer op dezelfde plaats terug.

Complicaties bij blijvende littekens zonder beharing

Wanneer grote littekens ontstaan, verloopt de behandeling moeilijker en neemt de morbiditeit toe. Veel patiënten kampen met psychische problemen waarvoor een specifieke behandeling en goede ondersteuning nodig zijn.

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Folliculitis keloidalis: symptomen, oorzaak en behandelingFolliculitis keloidalis: symptomen, oorzaak en behandelingFolliculitis keloidalis duidt op een ontsteking van de haarzakjes op het hoofd. Folliculitis keloidalis is een niet-besm…
Folliculitis decalvans: symptomen, oorzaak en behandelingFolliculitis decalvans: symptomen, oorzaak en behandelingFolliculitis decalvans is een vrij zeldzame ontstekingsziekte van de hoofdhuid, welke zich kenmerkt door ontstoken haarz…
Folliculitis decalvans: Haaruitval op hoofdhuidFolliculitis decalvans: Haaruitval op hoofdhuidFolliculitis decalvans is een zeldzame chronische aandoening. Door een ontsteking van de haarzakjes ontstaat pijnlijke,…
Jeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzakenJeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzakenEr kunnen zich allerlei huidaandoeningen manifesteren in de hals en de nek(-regio). Dit kan gepaard gaan met een scala a…

Stinkende winden: Oorzaken van scheten met vieze geurStinkende winden: Oorzaken van scheten met vieze geurStinkende winden laten is een beschamende activiteit die bij iedereen zo nu en dan wel eens optreedt. Winderigheid is ee…
Tetraplegie: Verlamming van vier ledematen en rompTetraplegie: Verlamming van vier ledematen en rompNekletsels (beschadiging van cervicale wervelkolom) leiden mogelijk tot schade aan het ruggenmerg. Tetraplegie (quadripl…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 9 maart 2018:
  • Acne keloidalis nuchae, https://www.huidarts.com/huidaandoeningen/acne-keloidalis-nuchae/
  • ACNE KELOIDALIS, https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/atxt/AcneKeloidalis.htm
  • Clinical Presentation, https://emedicine.medscape.com/article/1072149-clinical-presentation#showall
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Differential Diagnoses, https://emedicine.medscape.com/article/1072149-differential-diagnoses#showall
  • Folliculitis keloidalis (AKN), https://www.dermcoll.edu.au/atoz/acne-keloidalis-nuchae /
  • Folliculitis keloidalis, https://www.dermnetnz.org/topics/folliculitis-keloidalis/
  • Folliculitis keloïdalis, https://www.huidhuis.nl/huidaandoening/folliculitis-keloidalis
  • Overview, https://emedicine.medscape.com/article/1072149-overview#showall
  • Afbeelding bron 1: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 2: Stevepb, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 08-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 12
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.