Folliculitis decalvans: Haaruitval op hoofdhuid

Folliculitis decalvans is een zeldzame chronische aandoening. Door een ontsteking van de haarzakjes ontstaat pijnlijke, littekenvormende haaruitval (alopecia) op de hoofdhuid. Deze aandoening met onbekende oorzaak is wel geassocieerd met een bepaald type bacterie. Voor het behandelen van de ziekte zet de arts bijgevolg ook antibiotica in. De behandeling verloopt echter moeilijk en daarom zijn ook andere medicijnen en therapieën beschikbaar voor het afremmen van het littekenvormend haarverlies. De kale plekken op de hoofdhuid zijn permanent en een hergroei van het haar is niet meer mogelijk. De ziekte kent tot slot een chronisch en variabel verloop.

• Epidemiologie van folliculitis decalvans
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Littekenvormende haaruitval op hoofdhuid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ronde of ovalen ronde plekken
• Prognose van chronische haaraandoening
• Complicaties van haarverlies
• Preventie

Epidemiologie van folliculitis decalvans

Folliculitis decalvans is een zeldzame aandoening die vooral voorkomt bij volwassenen, maar kan ook bij jongeren optreden. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en lijkt een hogere prevalentie te hebben bij mensen met een Afro-Amerikaanse achtergrond. De exacte prevalentie is onbekend, maar het wordt erkend als een belangrijke oorzaak van haaruitval op de hoofdhuid.

Oorzaken

De oorzaak van de niet-besmettelijke aandoening is niet bekend anno oktober 2020, maar soms kweekt de patholoog wel Staphylococcus aureus (stafylokokkenbacterie) uit de huidletsels. Wetenschappers vermoeden dat patiënten met de ziekte abnormaal reageren op de bacteriën. Ook is de ontstekingsziekte mogelijk een vorm van een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem eigen cellen aanvalt, waardoor een ontsteking van de haarzakjes tot stand komt. Folliculitis is meestal niet erfelijk, hoewel in de medische literatuur zeldzame meldingen zijn dat de haaraandoening leden van dezelfde familie treft.

Risicofactoren

Risicofactoren voor folliculitis decalvans omvatten een voorgeschiedenis van acne of andere huidinfecties, een verzwakt immuunsysteem, en genetische aanleg voor huidziekten. Onvoldoende hygiëne of trauma aan de hoofdhuid kan ook bijdragen aan het risico van deze aandoening.

Symptomen: Littekenvormende haaruitval op hoofdhuid

Meestal is de hoofdhuid aangetast door de chronische ontsteking. Zeer zelden zijn andere haardragende delen van de huid aangetast, zoals de armen, de benen, de borst, de schaamstreek en/of het gezicht (vaker bij mannen).

Bij folliculitis decalvans vertoont de geïnfecteerde hoofdhuid papulopustulaire (bultjes en puistjes) die zich vaak samenvoegen. Dit gaat gepaard met een jeukende en pijnlijke hoofdhuid. Vervolgens ontstaat op het getroffen gedeelte van de hoofdhuid roodheid, een zwelling en korstvorming. Daarna ontwikkelen zich met pus gevulde plekken op de achterkant van het hoofd en de kruin, maar elk ander deel van de hoofdhuid is mogelijk getroffen. Uiteindelijk ontstaat etterende, littekenvormende haaruitval (cicatriciële alopecia). Dit uit zich door één of meer ronde, ovalen of onregelmatige kale plekken die langzaam vergroten. Een frequente klinische bevinding is 'tufting folliculitis'. Hierbij verliest de patiënt bosjes van vijf tot vijftien haren die samen uit de hoofdhuid komen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van folliculitis decalvans zijn onder andere haaruitval op de hoofdhuid, roodheid, pijn, en de aanwezigheid van puistjes of zweren op de aangetaste gebieden. De symptomen kunnen gepaard gaan met jeuk en een branderigheid gevoel op de hoofdhuid.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Folliculitis op de hoofdhuid diagnosticeert de arts meestal op basis van het uiterlijk. De arts neemt soms een uitstrijkje van een aangetast gebied op de hoofdhuid en laat dit dan onderzoeken in het laboratorium op de aanwezigheid van een bacteriële infectie. Vaak (maar niet altijd) vindt de patholoog de bacterie ‘Staphylococcus aureus’. Omdat een schimmelinfectie (ringworm) soms lijkt op folliculitis decalvans, test het laboratorium ook huidafkrabsels of geplukte haartjes op de aanwezigheid van een schimmel. Soms neemt de arts een klein huidmonster (biopsie) en laat hij dit onder de microscoop controleren om de diagnose te bevestigen. De arts moet hiervoor de hoofdhuid lokaal verdoven via een injectie. Vervolgens moet hij hechtingen aanbrengen om de wonde te sluiten, wat leidt tot een klein litteken.

Differentiële diagnose

Enkele andere aandoeningen met een vergelijkbaar uiterlijk als folliculitis decalvans zijn:

• acne keloidalis
• acne necrotica
• bacteriële folliculitis
• centrale centrifugale cicatriciële alopecia
• chronische discoïde lupus erythematosus (CDLE)
• cicatriciële alopecia nno
• dissecting cellulitis van de hoofdhuid
• dissecting folliculitis (perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens)
• hidradenitis suppurativa (chronische huidziekte)
• kerion
• lichen planopilaris (haaruitval van de hoofdhuid)
• pseudopelade van Brocq
• seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en rode huid)

Behandeling van ronde of ovalen ronde plekken

Deze chronische ontstekingsziekte vormt voor de arts een uitdaging om te behandelen. Folliculitis decalvans reageert soms op orale (via de mond ingenomen) antibiotica, maar komt meestal terug na onderbreking van de behandeling. De arts zet voorts ook systemische fotodynamische therapie wat bij een aantal patiënten positieve resultaten oplevert. Andere mogelijke behandelingen omvatten isotretinoïne (Myorisan, Claravis), een voorgeschreven vorm van vitamine A en orale corticosteroïden om ontstekingen en de verspreiding ervan te verminderen.

Prognose van chronische haaraandoening

Folliculitis-decalvans kent meestal een langdurig beloop met een variabele ernst. Meestal is de ziekte progressief maar vaak doven de klachten op een bepaald moment spontaan uit. Opflakkeringen zijn echter wel mogelijk. De haaruitval is permanent omdat de haarzakjes vernietigd zijn. Omdat de patiënt kampt met blijvend haarverlies, leidt dit tot een negatieve invloed op de kwaliteit van leven.

Complicaties van haarverlies

Ernstige littekenvorming komt soms tot stand. De ontwikkeling van plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker, is een andere zeldzame complicatie.

Preventie

Preventie van folliculitis decalvans omvat goede hygiëne en zorg voor de hoofdhuid om infecties te voorkomen. Het vermijden van trauma aan de hoofdhuid en het behandelen van huidinfecties op tijd kan ook helpen om het risico op de ontwikkeling van folliculitis decalvans te verminderen. Regelmatig controleren van de hoofdhuid op afwijkingen kan bijdragen aan een vroege detectie en behandeling van de aandoening.