Lichen planopilaris: Haaruitval van hoofdhuid

Lichen planopilaris is een zeldzame aandoening waarbij de haarzakjes op de hoofdhuid ontstoken zijn. De ontsteking wordt vermoedelijk veroorzaakt door een auto-immuunreactie waarbij het immuunsysteem de haarzakjes aanvalt. Deze aandoening leidt tot cicatriciële alopecia (littekenvormig haarverlies) met verschillende patronen. Naast haaruitval kunnen ook andere symptomen optreden. De behandeling van lichen planopilaris kan uitdagend zijn en omvat zowel topische als systemische therapieën. De vooruitzichten zijn variabel, maar de haaruitval is doorgaans blijvend.

• Epidemiologie van lichen planopilaris
• Oorzaken: Auto-immuunreactie en ontsteking van haarzakjes
• Vormen van littekenvormend haarverlies
• Symptomen: Haaruitval op de hoofdhuid en andere tekenen
• Haarverlies op de hoofdhuid
• Andere symptomen
• Wanneer een arts raadplegen?
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lichen planopilaris
• Op de huid toegepaste behandelingen
• Systemische behandeling
• Andere therapieën
• Prognose: Variabele uitkomst en permanent haarverlies
• Complicaties van lichen planopilaris
• Preventie en leefstijladvies

Epidemiologie van lichen planopilaris

Lichen planopilaris komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De meeste patiënten worden gediagnosticeerd tussen de veertig en zestig jaar. Kinderen worden zelden getroffen door deze aandoening.

Oorzaken: Auto-immuunreactie en ontsteking van haarzakjes

Lichen planopilaris is een vorm van lichen planus die specifiek de haarzakjes aantast. Het wordt vermoedelijk veroorzaakt door een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem de haarzakjes aanvalt en vernietigt, wat leidt tot blijvend haarverlies. De exacte oorzaak van lichen planopilaris is nog onbekend [anno augustus 2024].

Vormen van littekenvormend haarverlies

Lichen planopilaris kan zich op verschillende manieren presenteren. De belangrijkste vormen zijn:

Klassieke lichen planopilaris
Bij deze vorm is de hoofdhuid voornamelijk aangetast, vaak met een diffuse verdunning van het haar en littekenvorming.

Frontale fibroserende alopecia van Kossard (FFA)
Deze vorm kenmerkt zich door bandvormige haaruitval aan de voorzijde van de hoofdhuid en de wenkbrauwen, wat resulteert in een kenmerkend patroon van haarverlies.

Graham-Little-Piccardi-Lasseur-syndroom (GLPLS)
Dit syndroom wordt gekenmerkt door drie belangrijke symptomen: littekenvormende alopecia op de hoofdhuid, niet-littekenvormende haaruitval in de oksel en lies, en de aanwezigheid van wijdverspreide schilferige of keratotische lichenoïde folliculaire papels.

Symptomen: Haaruitval op de hoofdhuid en andere tekenen

Haarverlies op de hoofdhuid

De symptomen beginnen meestal bovenop het hoofd, vooral op de kruin. Kenmerken van lichen planopilaris zijn onder andere ontsteking van de haarzakjes, roodheid van de hoofdhuid (perifolliculair erytheem), schilfering van de huid (folliculaire hyperkeratose), en blijvend haarverlies met littekenvorming. Het haarverlies start vaak centraal en breidt zich uit, hoewel het patroon zeer variabel kan zijn. De haren kunnen gemakkelijk uit de randen worden getrokken, en de haarzakjesopeningen zijn niet meer zichtbaar zodra de haren zijn uitgevallen; de hoofdhuid wordt dan volledig glad. Mogelijke bijkomende symptomen zijn een brandend gevoel, pijn, ongemak of jeuk aan de hoofdhuid. Niet alle patiënten ervaren deze symptomen.

Andere symptomen

Sommige patiënten ervaren haaruitval aan de wenkbrauwen (madarose), okselhaar en schaamhaar, zonder dat hierbij littekens verschijnen. Bij een deel van de patiënten komen ook gewone letsels van lichen planus voor op het lichaam, de slijmvliezen of de nagels. Deze symptomen kunnen voorafgaand aan, tijdens of na de klachten op de hoofdhuid verschijnen.

Wanneer een arts raadplegen?

Raadpleeg een arts als:

• de symptomen plotseling verergeren of veranderen
• er nieuwe gebieden van haaruitval verschijnen
• de behandeling niet effectief lijkt
• de symptomen gepaard gaan met andere veranderingen in de huid of nagels

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van lichen planopilaris wordt vaak gesteld op basis van klinisch onderzoek en een huidbiopsie, waarbij een klein stukje huidweefsel wordt verwijderd en microscopisch onderzocht. Een grondig onderzoek van de mond, nagels en andere huidgebieden is ook nodig om andere tekenen van lichen planus op te sporen.

Differentiële diagnose
De differentiële diagnose van lichen planopilaris omvat onder andere:

• Seborreïsche dermatitis (met symptomen van hoofdroos en rode huid), vooral bij patiënten met een lange geschiedenis van schilfering van de hoofdhuid.
• Alopecia areata (ronde, kale plekken op de hoofdhuid), waarbij lichen planopilaris kan worden overwogen als perifolliculair erytheem en schilfering aanwezig zijn naast haarverlies.

Behandeling van lichen planopilaris

De behandeling van lichen planopilaris is vaak complex, en een terugval na behandeling is niet ongebruikelijk. De therapieën zijn gericht op het verlichten van de symptomen en het vertragen van de progressie van de ziekte. Bij patiënten met reeds aanwezige haaruitval kan de behandeling geen nieuwe haargroei bevorderen.

Op de huid toegepaste behandelingen

Behandelingen omvatten krachtige lokale corticosteroïden (ontstekingsremmers) en/of intralesionale corticosteroïden (injecties in de aangetaste gebieden). Een ander mogelijk middel is tacrolimus topisch (op de huid) om ontstekingen te verminderen en het immuunsysteem te onderdrukken.

Systemische behandeling

Orale corticosteroïden kunnen worden voorgeschreven bij ernstige symptomen. Hydroxychloroquine is een ander ontstekingsremmend medicijn dat oraal kan worden ingenomen. Andere systemische behandelingen kunnen immunosuppressieve medicijnen omvatten, zoals cyclosporine of mycofenolaatmofetil. Aanvullende behandelingen kunnen orale retinoïden, pioglitazonen, tetracyclines, griseofulvine en minoxidil omvatten.

Andere therapieën

Sommige patiënten kunnen baat hebben bij de 308 nm excimerlaserbehandeling. Haartransplantatie kan een optie zijn voor patiënten die ten minste twee jaar klinische remissie hebben ervaren, hoewel een terugkeer van de klachten mogelijk is. Het camoufleren van haarverlies door middel van haarstyling, haarstukken, pruiken, haarpoeder, haarkleur en wenkbrauwtattoos kan ook goede resultaten opleveren voor sommige patiënten.

Prognose: Variabele uitkomst en permanent haarverlies

De prognose van lichen planopilaris is onvoorspelbaar. Bij sommige patiënten stabiliseert de aandoening zich, terwijl deze bij anderen snel kan verergeren. Terugval na een periode van remissie is mogelijk.

Complicaties van lichen planopilaris

Lichen planopilaris kan leiden tot verschillende complicaties:

• Verkeerde diagnose: Het kan voorkomen dat lichen planopilaris verward wordt met andere aandoeningen zoals seborreïsche dermatitis of alopecia areata, wat kan leiden tot ongepaste behandelingen en vertraging in de juiste diagnose.
• Verergering van symptomen: Bij sommige patiënten kunnen de symptomen verergeren ondanks behandeling, wat leidt tot toenemende haaruitval en huidproblemen.
• Secundaire infecties: Het voortdurend krabben of zelf proberen te verwijderen van aangetaste gebieden kan leiden tot secundaire huidinfecties.
• Esthetische bezorgdheden: Het littekenvormende haarverlies kan ernstige esthetische bezorgdheden veroorzaken, wat invloed kan hebben op het zelfbeeld en het psychologisch welzijn van de patiënt.
• Haartransplantatie-complicaties: Bij patiënten die een haartransplantatie ondergaan, kan er een risico zijn op terugkeer van klachten of onvoldoende resultaat van de ingreep.
• Pijn en ongemak: Chronische ontsteking kan leiden tot aanhoudende pijn, ongemak, of een branderig gevoel op de hoofdhuid.
• Problemen met nagels en slijmvliezen: Ongeveer 20-50% van de patiënten kan ook last hebben van lichen planus op andere delen van het lichaam, zoals de nagels of slijmvliezen, wat extra complicaties met zich mee kan brengen.

Preventie en leefstijladvies

Hoewel lichen planopilaris moeilijk te voorkomen is, kunnen enkele algemene aanbevelingen helpen bij het beheren van de symptomen:

• Gebruik milde haarverzorgingsproducten om de hoofdhuid niet te irriteren.
• Bescherm de hoofdhuid tegen overmatige zonblootstelling.
• Vermijd het gebruik van agressieve chemicaliën of stylingproducten die de hoofdhuid kunnen beschadigen.

Lees verder

• Lichen planus: Symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen
• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Pijnlijke hoofdhuid: Oorzaken van pijn en gevoeligheid
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling