Paraplegie: Verlamming onderlichaam met verlies van gevoel

Paraplegie duidt op een volledige of gedeeltelijke verlamming van de onderste helft van het lichaam. Meestal is deze aandoening het gevolg van schade aan de hersenen en/of het ruggenmerg, bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte of een gebroken nek. Patiënten met deze aandoening krijgen te maken met problemen met de beweging onder de romp en een verlies van gevoel. Revalidatietraining, mobiliteitshulpmiddelen, medische behandelingen en ondersteunende zorgen zijn enkele behandelingsmogelijkheden. Sommige patiënten herwinnen een bepaalde functie, maar veel patiënten met paraplegie hebben langdurig functieverlies. Dankzij enkele preventieve maatregelen is het mogelijk om het risico op paraplegie te verkleinen, zoals bijvoorbeeld het steeds dragen van veiligheidskledij bij risicovolle sporten.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medische noodbehandeling
• Revalidatie
• Medicatie
• Andere behandelingsopties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen

Wanneer sprake is van een gedeeltelijk functieverlies van de onderste ledematen, gebruiken artsen soms ook de term ‘paraperese’ of ‘partiële parese’.

Epidemiologie

Paraplegie komt wereldwijd voor en kan elke leeftijdsgroep treffen, hoewel het vaker voorkomt bij jongvolwassenen en ouderen. De prevalentie varieert afhankelijk van de regio en de beschikbare gezondheidszorg, maar in landen met geavanceerde medische zorg is het vaak mogelijk om de oorzaak van paraplegie beter te identificeren en te behandelen. Ongevallen, auto-immuunziekten en aangeboren afwijkingen zijn belangrijke oorzaken van paraplegie. Epidemiologische studies tonen aan dat paraplegie vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen, vooral als gevolg van risicovol gedrag zoals deelname aan contact- en motorsporten.

Oorzaken

Paraplegie is een vorm van een ruggenmergletsel (dwarslaesie). De meeste mensen met paraplegie hebben een probleem in het zenuwstelsel (de hersenen en/of het ruggenmerg). Door schade of een ziekte kunnen ze namelijk geen signalen naar het onderlichaam verzenden of ontvangen. Bij paraplegie ontstaat schade in het thoracale gebied of lager, wat betekent dat problemen in beide benen aanwezig zijn. De bovenste ledematen blijven functioneel; in de meeste gevallen zijn de ademhalingsspieren niet of slechts licht aangetast.

Veel voorkomende verwondingen en andere oorzaken zijn:

• auto-immuunziekten
• een aangeboren afwijking zoals spina bifida (open rug: neurale buisdefect die het gevolg is van een misvorming van het zenuwstelsel in de embryonale fase)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
• een gebroken nek
• een gebroken rug
• een genetische aandoening zoals erfelijke spastische paraplegie
• een infectie van de hersenen of het ruggenmerg
• een ruggengraatletsel
• een tumor (een ruggenmergtumor of een tumor die drukt op het ruggenmerg)
• een zuurstofgebrek in de hersenen of het ruggenmerg als gevolg van verstikking, complicaties bij de bevalling en andere verwondingen
• kanker van de hersenen of het ruggenmerg
• syrinx (een ruggenmergaandoening)

Risicofactoren

Paraplegie is vaak het gevolg van:

• auto- en motorongevallen, bijvoorbeeld als gevolg van roekeloos rijden
• een medisch of chirurgisch letsel
• geweld zoals een schotwonde
• sporten (hoogrisicosporten, contactsporten) en recreatieve activiteiten (zoals duiken)
• valongelukken (bij ouderen)

Mannen zijn voorts vaker getroffen dan vrouwen omdat zij vaak meer risicovol gedrag vertonen.

Symptomen

De symptomen hangen af van de hoeveelheid van het ruggenmerg dat is aangetast en zijn erg variabel. Patiënten met paraplegie kunnen hun armen en handen volledig gebruiken, maar de mate waarin de benen aangetast zijn, is afhankelijk van het letsel. Sommige patiënten zijn namelijk volledig verlamd vanaf de taille naar beneden. Anderen hebben slechts kleine mobiliteitsproblemen, tintelingen in de benen of verminderde gevoelens in het onderlichaam.

Volgende mogelijke tekenen komen tot uiting:

• autonome dysreflexie (een snelle hartslag, pieken in de bloeddruk en andere veranderingen in de autonome functie door schade aan de wervelkolom of een traumatisch hersenletsel)
• chronische pijn
• een gewichtstoename, vooral als de calorie-inname niet is aangepast aan het verminderde activiteitsniveau
• een verlies van beweging of spiercontrole in de benen, de voeten, de tenen of de romp
• een verlies van darmcontrole (fecale incontinentie)
• een verlies van de blaascontrole (urine-incontinentie)
• een verlies van gevoel in de benen, de voeten, de tenen of de romp: hogere verwondingen veroorzaken meestal een groter verlies van gevoel
• fantoomsensaties in het lichaam, onverklaarbare pijn, elektrische sensaties of andere intermitterende gevoelens in de onderste helft van het lichaam
• secundaire infecties in de onderste helft van het lichaam, zoals doorligwonden en huidproblemen
• secundaire problemen op de plaats van het letsel, zoals infecties of letsels
• seksuele problemen: een afname of verlies van de seksuele functie, het libido of de vruchtbaarheid.
• tintelingen in de benen, de voeten, de tenen of de romp
• veranderingen in de stemming zoals een depressie

Diagnose en onderzoeken

Meerdere specialisten werken samen om de diagnose te stellen met name een neurochirurg, een orthopedist en een neuroloog. De patiënt meldt de tekenen en medische geschiedenis waarna de arts een lichamelijk onderzoek uitvoert. Mogelijk zijn beeldvormende onderzoeken van de wervelkolom nodig zoals een CT-scan, een MRI-scan en/of een myelografie (ruggenmerg en hersenen in beeld krijgen). De arts voert voorts nog een bloedonderzoek en een lumbale punctie (ruggenmergprik: onderzoek van hersenvocht) uit. Een evoked potential zenuwtest is soms ook nodig om de zenuwbanen te evalueren.

Behandeling

Medische noodbehandeling

Als de patiënt te maken krijgt met een verwonding die paraplegie met zich meebrengt, is een spoedbehandeling nodig om verdere schade aan het zenuwstelsel te voorkomen. De arts voert eerst een onderzoek uit om de ernst van de schade te bepalen. De arts besluit dan welke therapieën nodig zijn om verder letsel te voorkomen en het herstel te verbeteren. De arts gebruikt steroïden om de zwelling van het ruggenmerg te verminderen als hier schade aanwezig is. Om de wervelkolom te stabiliseren of druk op de wervelkolom te verlichten (bijvoorbeeld door een tumor), is soms een chirurgische ingreep nodig.

Revalidatie

Na de acute behandeling begint een revalidatieprogramma dat zich richt op het verbeteren van de functionaliteit en de kwaliteit van leven. Dit kan bestaan uit:

• fysiotherapie om de spierkracht, mobiliteit en balans te verbeteren
• begeleiding en training om de patiënt te helpen omgaan met de fysieke en emotionele gevolgen van paraplegie
• gebruik van hulpmiddelen zoals rolstoelen, orthesen en prothesen om mobiliteit te verbeteren
• logopedie voor patiënten met spraak- en slikproblemen

Medicatie

Medicijnen kunnen helpen bij het beheersen van pijn, spasmen, of andere symptomen. Deze omvatten vaak pijnstillers, spierverslappers en andere medicaties die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Andere behandelingsopties

De behandeling kan ook alternatieve therapieën en ondersteunde therapieën omvatten, zoals het gebruik van hulpmiddelen om onafhankelijkheid te bevorderen, en psychologische ondersteuning om met de emotionele uitdagingen om te gaan.

Prognose

De prognose van paraplegie varieert afhankelijk van de oorzaak, de ernst van het letsel en de effectiviteit van de behandeling en revalidatie. Sommige patiënten kunnen aanzienlijke verbeteringen ervaren in hun mobiliteit en functionele mogelijkheden, vooral met tijdige en intensieve revalidatie. Anderen kunnen een langdurige beperking van hun functionaliteit en mobiliteit ervaren. De kwaliteit van leven kan verbeteren door aanpassingen en hulpmiddelen die helpen bij dagelijkse activiteiten.

Complicaties

Paraplegie kan leiden tot een aantal complicaties zoals:

• doorligwonden (drukzweren) door langdurig zitten
• urineweginfecties door het gebruik van katheters
• problemen met de spijsvertering, zoals constipatie
• spieratrofie en contracturen door gebrek aan beweging
• psychologische uitdagingen zoals depressie en angst
• problemen met de bloedsomloop zoals diep veneuze trombose (DVT) en pulmonale embolie

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om paraplegie te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen het risico te verminderen:

• het dragen van veiligheidsuitrusting bij risicovolle activiteiten zoals motor- en contactsporten
• het toepassen van goede veiligheidspraktijken in het dagelijks leven, zoals het gebruik van gordels in voertuigen
• het vermijden van risicovolle gedragingen en het bevorderen van veilig gedrag tijdens activiteiten
• het zoeken van tijdige medische zorg en interventies bij rugletsel en andere risicofactoren

Lees verder

• Ruggenmergletsel (dwarslaesie): Schade aan ruggenmerg
• Tetraplegie: Verlamming van vier ledematen en romp
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen
• Gevoelloosheid in benen en voeten: Oorzaken verdoofd gevoel
• Spina bifida (open rug): Aangeboren afwijking bij baby