Paraplegie: Verlamming onderlichaam met verlies van gevoel

Paraplegie duidt op een volledige of gedeeltelijke verlamming van de onderste helft van het lichaam. Meestal is deze aandoening het gevolg van schade aan de hersenen en/of het ruggenmerg, bijvoorbeeld als gevolg van een beroerte of een gebroken nek. Patiënten met deze aandoening krijgen te maken met problemen met de beweging onder de romp en een verlies van gevoel. Revalidatietraining, mobiliteitshulpmiddelen, medische behandelingen en ondersteunende zorgen zijn enkele behandelingsmogelijkheden. Sommige patiënten herwinnen een bepaalde functie, maar veel patiënten met paraplegie hebben langdurig functieverlies. Dankzij enkele preventieve maatregelen is het mogelijk om het risico op paraplegie te verkleinen, zoals bijvoorbeeld het steeds dragen van veiligheidskledij bij risicovolle sporten.

• Synoniemen
• Oorzaken: Schade aan zenuwstelsel
• Risicofactoren van paraplegie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verlies van gevoel en beweging
• Medische noodbehandeling
• Fysiotherapie en revalidatie
• Mobiliteitshulpmiddelen
• Medicatie
• Psychische ondersteuning en steungroepen
• Prognose van verlamming van onderlichaam
• Preventie van letsels aan hersenen en/of ruggenmerg

Synoniemen

Wanneer sprake is van een gedeeltelijk functieverlies van de onderste ledematen, gebruiken artsen soms ook de term ‘paraperese’ of ‘partiële parese’.

Oorzaken: Schade aan zenuwstelsel

Paraplegie is een vorm van een ruggenmergletsel (dwarslaesie). De meeste mensen met paraplegie hebben een probleem in het zenuwstelsel (de hersenen en/of het ruggenmerg). Door schade of een ziekte kunnen ze namelijk geen signalen naar het onderlichaam verzenden of ontvangen. Bij paraplegie ontstaat schade in het thoracale gebied of lager, wat betekent dat problemen in beide benen aanwezig zijn. De bovenste ledematen blijven functioneel; in de meeste gevallen zijn de ademhalingsspieren niet of slechts licht aangetast.

Veel voorkomende verwondingen en andere oorzaken zijn:

• auto-immuunziekten
• een aangeboren afwijking zoals spina bifida (open rug: neurale buisdefect die het gevolg is van een misvorming van het zenuwstelsel in de embryonale fase)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
• een gebroken nek
• een gebroken rug
• een genetische aandoening zoals erfelijke spastische paraplegie
• een infectie van de hersenen of het ruggenmerg
• een ruggengraatletsel
• een tumor (een ruggenmergtumor of een tumor die drukt op het ruggenmerg)
• een zuurstofgebrek in de hersenen of het ruggenmerg als gevolg van verstikking, complicaties bij de bevalling en andere verwondingen
• kanker van de hersenen of het ruggenmerg
• syrinx (een ruggenmergaandoening)

Risicofactoren van paraplegie

Paraplegie is vaak het gevolg van:

• auto- en motorongevallen, bijvoorbeeld als gevolg van roekeloos rijden
• een medisch of chirurgisch letsel
• geweld zoals een schotwonde
• sporten (hoogrisicosporten, contactsporten) en recreatieve activiteiten (zoals duiken)
• valongelukken (bij ouderen)

Mannen zijn voorts vaker getroffen dan vrouwen omdat zij vaak meer risicovol gedrag vertonen.

Symptomen

De symptomen hangen af van de hoeveelheid van het ruggenmerg dat is aangetast en zijn erg variabel. Patiënten met paraplegie kunnen hun armen en handen volledig gebruiken, maar de mate waarin de benen aangetast zijn, is afhankelijk van het letsel. Sommige patiënten zijn namelijk volledig verlamd vanaf de taille naar beneden. Anderen hebben slechts kleine mobiliteitsproblemen, tintelingen in de benen of verminderde gevoelens in het onderlichaam.

Volgende mogelijke tekenen komen tot uiting:

• autonome dysreflexie (een snelle hartslag, pieken in de bloeddruk en andere veranderingen in de autonome functie door schade aan de wervelkolom of een traumatisch hersenletsel)
• chronische pijn
• een gewichtstoename, vooral als de calorie-inname niet is aangepast aan het verminderde activiteitsniveau
• een verlies van beweging of spiercontrole in de benen, de voeten, de tenen of de romp
• een verlies van darmcontrole (fecale incontinentie)
• een verlies van de blaascontrole (urine-incontinentie)
• een verlies van gevoel in de benen, de voeten, de tenen of de romp: hogere verwondingen veroorzaken meestal een groter verlies van gevoel
• fantoomsensaties in het lichaam, onverklaarbare pijn, elektrische sensaties of andere intermitterende gevoelens in de onderste helft van het lichaam
• secundaire infecties in de onderste helft van het lichaam, zoals doorligwonden en huidproblemen
• secundaire problemen op de plaats van het letsel, zoals infecties of letsels
• seksuele problemen: een afname of verlies van de seksuele functie, het libido of de vruchtbaarheid.
• tintelingen in de benen, de voeten, de tenen of de romp
• veranderingen in de stemming zoals een depressie

Diagnose en onderzoeken

Meerdere specialisten werken samen om de diagnose te stellen met name een neurochirurg, een orthopedist en een neuroloog. De patiënt meldt de tekenen en medische geschiedenis waarna de arts een lichamelijk onderzoek uitvoert. Mogelijk zijn beeldvormende onderzoeken van de wervelkolom nodig zoals een CT-scan, een MRI-scan en/of een myelografie (ruggenmerg en hersenen in beeld krijgen). De arts voert voorts nog een bloedonderzoek en een lumbale punctie (ruggenmergprik: onderzoek van hersenvocht) uit. Een evoked potential zenuwtest is soms ook nodig om de zenuwbanen te evalueren.

Behandeling van verlies van gevoel en beweging

Medische noodbehandeling

Als de patiënt te maken krijgt met een verwonding die paraplegie met zich meebrengt, is een spoedbehandeling nodig om verdere schade aan het zenuwstelsel te voorkomen. De arts voert eerst een onderzoek uit om de ernst van de schade te bepalen. De arts besluit dan welke therapieën nodig zijn om verder letsel te voorkomen en het herstel te verbeteren. De arts gebruikt steroïden om de zwelling van het ruggenmerg te verminderen als hier schade aanwezig is. Om de wervelkolom te stabiliseren of druk op de wervelkolom te verlichten (bijvoorbeeld door een tumor), is soms een chirurgische ingreep nodig. Radiotherapie is een andere behandelingsoptie.

Fysiotherapie en revalidatie

Bij de meeste patiënten is fysiotherapie en revalidatie nodig de spierfunctie, de kracht, het bewegingsbereik en de rek- en overdrachtsvaardigheden te verbeteren. Ergotherapie en logopedie zijn soms ook nuttig.

Mobiliteitshulpmiddelen

Een rolstoel vergroot de mobiliteit van patiënten met een volledige of gedeeltelijke verlamming van de onderste helft van het lichaam. Het is belangrijk om een goed passende rolstoel te vinden en ook om deze op de juiste manier te gebruiken, hetgeen de patiënt leert tijdens revalidatietraining. Afhankelijk van de omvang en de locatie van het letsel, is het soms mogelijk om een speciale metalen beugel te gebruiken die over de benen en een deel van het bovenlichaam past. Hierdoor is het gemakkelijker om te gaan zitten, recht staan en/of te lopen met hulp van een zorgverlener. De patiënt gebruikt de mobiliteitshulpmiddelen in combinatie met andere behandelingen, zoals fysiotherapie.

Medicatie

De arts zet medicijnen in om het risico op infecties, bloedstolsels en andere secundaire problemen te verminderen.

Psychische ondersteuning en steungroepen

Veel patiënten (en hun geliefden) zijn gebaat met psychische ondersteuning alsook met steungroepen. Veel contact- en steungroepen bieden naast ondersteuning ook praktische adviezen.

Prognose van verlamming van onderlichaam

Het herstel van paraplegie is vaak een lang en moeilijk proces. Activiteiten van dagelijks leven vormen in het begin een grote uitdaging zijn voor patiënten met paraplegie. Met behulp van fysiotherapeuten en ergotherapeuten is het mogelijk om nieuwe vaardigheden te leren en eerdere vaardigheden aan te passen om de onafhankelijkheid te maximaliseren.

Preventie van letsels aan hersenen en/of ruggenmerg

Paraplegie resulteert meestal uit een letsel of ongeval. Om het risico op schade aan het zenuwstelsel te voorkomen die leidt tot paraplegie, moet een patiënt aandacht besteden aan omgevingsfactoren. Het gebruik van veiligheidsuitrusting tijdens het sporten en het dragen van veiligheidsgordels tijdens het rijden, verkleint het risico dat een ongeval ernstig letsel veroorzaakt. Het is tevens aanbevolen om risicovolle activiteiten te vermijden, zoals rijden onder invloed of rijden bij vermoeidheid.

Lees verder

• Ruggenmergletsel (dwarslaesie): Schade aan ruggenmerg
• Tetraplegie: Verlamming van vier ledematen en romp
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen
• Gevoelloosheid in benen en voeten: Oorzaken verdoofd gevoel
• Spina bifida (open rug): Aangeboren afwijking bij baby