Nodulair melanoom: Huidkanker met tumor die in diepte groeit

Een nodulair melanoom is een agressieve en snelgroeiende vorm van huidkanker die ongeveer 15% tot 25% van alle melanomen uitmaakt. Dit type melanoom heeft vaak een slechte prognose, waardoor vroege herkenning en behandeling cruciaal zijn voor het verbeteren van de overlevingskansen. Een typisch kenmerk van een nodulair melanoom is een rond, zwart knobbeltje op de huid, hoewel het ook andere kleuren kan hebben. Een volledige chirurgische verwijdering van een nodulair melanoom is alleen mogelijk in een vroeg stadium van de ziekte. Als de kanker zich al naar andere organen heeft verspreid, wordt de behandeling complexer en zijn de overlevingskansen vaak geringer.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren: Blootstelling aan de zon
• Schade aan huidcellen
• Kanker groeit naar de diepte
• Risicofactoren voor tumoren die in diepte groeien
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nodulair melanoom
• Prognose van nodulair melanoom
• Complicaties
• Preventie van nodulair melanoom

Epidemiologie

Nodulair melanoom is een van de meest agressieve vormen van melanoom, gekarakteriseerd door snel groeiende tumoren die vaak in de vroege stadia worden gedetecteerd. Dit type melanoom komt wereldwijd voor, maar de incidentie varieert sterk afhankelijk van geografie, genetische factoren, en omgevingsomstandigheden zoals blootstelling aan UV-straling.

Incidentie wereldwijd en regionale verschillen[B]
De incidentie van nodulair melanoom is het hoogst in landen met een hoge blootstelling aan zonlicht, zoals Australië, de VS, en sommige Europese landen. In Australië bijvoorbeeld, waar de incidentie van melanoom het hoogst is, wordt geschat dat ongeveer 1 op de 17 mensen in hun leven melanoom ontwikkelt. De incidentie van nodulair melanoom in dit land is de laatste jaren gestegen door intensievere blootstelling aan UV-straling, naast andere factoren zoals genetische predispositie en zonnen zonder bescherming.

[B]Toename in incidentie door veranderde levensstijl[B]
Met de toename van het gebruik van zonnebanken en een veranderde levensstijl, waarbij veel mensen vaak onbeschermd zonnen, is het aantal gevallen van nodulair melanoom de afgelopen decennia gestegen. Het blijft een van de meest dodelijke vormen van huidkanker, met een hogere mortaliteit in vergelijking met andere vormen van melanoom.

[B]Leeftijd en geslacht[B]
De incidentie van nodulair melanoom vertoont een verhoogde frequentie bij mannen in vergelijking met vrouwen. Dit kan deels worden toegeschreven aan de grotere blootstelling aan zonlicht en outdoor-activiteiten bij mannen. Desondanks wordt er bij vrouwen een stijging in de incidentie waargenomen, vooral in de leeftijdsgroep tussen de 40 en 60 jaar. Vrouwen vertonen ook een grotere kans op het ontwikkelen van nodulair melanoom op de benen, terwijl mannen vaker dit type melanoom op de romp ontwikkelen.

[B]Genetische factoren[B]
Hoewel de meeste gevallen van nodulair melanoom worden toegeschreven aan omgevingsfactoren, zoals UV-blootstelling, spelen genetische factoren ook een belangrijke rol. Mensen met een familiegeschiedenis van melanoom of met erfelijke syndromen zoals het dysplastisch naevi syndroom (DNS) hebben een hoger risico. Genetische mutaties, zoals in het CDKN2A-gen, kunnen de ontwikkeling van melanoom bevorderen, waarbij nodulair melanoom een van de typische vormen kan zijn die zich manifesteert.

[B]Geografische spreiding[B]
In regio’s met een hogere UV-straling, zoals in Australië, Zuid-Afrika, en sommige delen van de VS, komt nodulair melanoom vaker voor. De geografische spreiding van deze aandoening volgt de trend van de zonblootstelling, waarbij mensen die dichter bij de evenaar wonen, een verhoogd risico hebben. Het is belangrijk op te merken dat de prevalentie van nodulair melanoom in noordelijke gebieden lager is, hoewel het risico de afgelopen jaren ook daar is toegenomen vanwege veranderingen in zongewoonten en klimaatomstandigheden.

Mechanisme

Nodulair melanoom ontstaat uit melanocyten, de cellen die verantwoordelijk zijn voor de pigmentatie van de huid. Deze tumoren zijn vaak donker van kleur en hebben de neiging om zich agressief te verspreiden. De mechanismen achter de ontwikkeling en progressie van nodulair melanoom omvatten genetische veranderingen en ongereguleerde celdeling.

[B]Genetische mutaties[B]
Een van de belangrijkste mechanismen van nodulair melanoom is de aanwezigheid van genetische mutaties die de groei en verspreiding van de tumor bevorderen. Mutaties in het BRAF-gen komen vaak voor in melanoom, inclusief nodulair melanoom. Deze mutaties veroorzaken een abnormale activering van het MAPK-signaleringssysteem, wat leidt tot verhoogde celproliferatie en overleving van de tumorcellen. Verder spelen andere mutaties in genen zoals NRAS en c-KIT ook een rol in de ontwikkeling van dit type melanoom.

[B]Dysfunctie van tumoronderdrukkende genen[B]
Bij de meeste gevallen van nodulair melanoom is er een verlies van tumoronderdrukkende genen zoals p53 en PTEN, die normaal gesproken de celdeling en tumorgroei reguleren. Wanneer deze genen niet goed functioneren, kunnen de cellen ongecontroleerd blijven delen, wat bijdraagt aan de agressieve groei van het melanoom.

[B]Invloed van UV-straling[B]
UV-straling is een belangrijke factor in de etiologie van nodulair melanoom. Blootstelling aan UV-straling veroorzaakt schade aan het DNA in melanocyten, wat kan leiden tot mutaties die het normale celregulatiesysteem verstoren. Deze schade kan zich opstapelen, waardoor de cellen zich beginnen te delen zonder de normale controlemechanismen, wat uiteindelijk kan resulteren in de ontwikkeling van een tumor.

Oorzaken en risicofactoren: Blootstelling aan de zon

Blootstelling aan de zon is een belangrijke risicofactor voor nodulair melanoom / Bron: Blueeve, Pixabay

Schade aan huidcellen

Een langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van nodulair melanoom. UV-straling veroorzaakt schade aan het DNA van huidcellen, wat kan leiden tot huidkanker. Deze schade ontstaat vaak na jaren of zelfs decennia van blootstelling. Het is belangrijk op te merken dat niet alle nodulaire melanomen voortkomen uit UV-blootstelling; in zeldzame gevallen kunnen kwaadaardige tumoren zich ontwikkelen op delen van de huid die niet aan zonlicht zijn blootgesteld (zonlicht).

Hoewel de precieze oorzaak van DNA-schade en de ontwikkeling van melanoom nog niet volledig begrepen is, speelt een combinatie van genetische aanleg, levensstijlfactoren en UV-expositie waarschijnlijk een rol in de ontwikkeling van deze kankervorm.

Kanker groeit naar de diepte

Melanomen ontstaan uit melanocyten, de pigmentproducerende cellen van de huid. Gewoonlijk verspreiden melanomen zich oppervlakkig (metastaseren) in de bovenste huidlagen. Echter, nodulaire melanomen groeien diep in de huid en vormen onderhuidse knobbeltjes (nodules). Ze kunnen in enkele weken of maanden in omliggende weefsels, botten en lymfeklieren doordringen. Deze uitzaaiingen maken de kanker moeilijk te behandelen.

Risicofactoren voor tumoren die in diepte groeien

Hoewel iedereen het risico loopt om een nodulair melanoom te ontwikkelen, komen ze vaker voor bij mannen en bij mensen ouder dan vijftig jaar. Andere risicofactoren zijn:

• Een bleke huid die snel verbrandt
• Een familiegeschiedenis van huidkanker
• Veel tijd doorbrengen in de zon zonder adequate bescherming
• Meerdere ongebruikelijke moedervlekken

Risicogroepen

[B]Ouderen[B]
Nodulair melanoom komt vaker voor bij ouderen, met name bij mensen boven de 50 jaar. Het risico neemt toe met de leeftijd, wat mogelijk te maken heeft met de cumulatieve blootstelling aan zonlicht gedurende het leven. Ouderen met een lichte huid, die minder in staat is om UV-straling te absorberen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van dit type melanoom.

[B]Mensen met een familiegeschiedenis van melanoom[B]
Patiënten met een familiegeschiedenis van melanoom hebben een significant verhoogd risico op het ontwikkelen van nodulair melanoom. Erfelijke factoren spelen een belangrijke rol in de predispositie voor deze aandoening. In gezinnen waar meerdere leden melanoom hebben gehad, kan genetisch advies en vroegtijdige screening van cruciaal belang zijn voor het vroegtijdig opsporen van deze aandoening.

[B]Mensen met een licht huidtype[B]
Patiënten met een lichte huid (Fitzpatrick huidtype I en II), die gemakkelijk verbranden bij blootstelling aan de zon, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van melanoom, inclusief nodulair melanoom. Deze huidtypes hebben minder melanine, het pigment dat helpt de huid te beschermen tegen UV-straling, waardoor ze vatbaarder zijn voor DNA-schade veroorzaakt door zonlicht.

[B]Patiënten met een geschiedenis van zonnedouches of zonnebanken[B]
Patiënten die regelmatig gebruik maken van zonnebanken of die in hun jeugd veel tijd onder de zon hebben doorgebracht, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van nodulair melanoom. Het gebruik van zonnebanken, vooral bij jonge mensen, is in verband gebracht met een hogere incidentie van melanomen later in het leven.

Symptomen

Een nodulair melanoom kan overal op het lichaam verschijnen, maar komt meestal voor op gebieden die veel aan de zon zijn blootgesteld, zoals de torso (borst, rug, buik), benen, armen of het hoofd. De symptomen zijn vaak subtiel en kunnen een rond of koepelvormig bobbeltje omvatten dat lijkt op een moedervlek, insectenbeet of puist. De tumor is meestal zwart, maar kan ook andere kleuren hebben zoals blauw, grijs, roze, rood, bruin, wit of vleeskleurig.

Over het algemeen is een nodulair melanoom donkerder dan een oppervlakkig verspreidend melanoom. Het is vaak (maar niet altijd) egaal van kleur en heeft gelijkmatige randen. Het oppervlak kan glad, ruw, korstig of wratachtig zijn. Soms kan het knobbeltje openbarsten en een wondje vormen, maar pus is meestal afwezig. Symptomen zoals jeuk, een stekend gevoel, zweervorming of bloeding kunnen optreden, maar zijn vaak niet aanwezig.

Alarmsymptomen

[B]Snelle groei van een moedervlek[B]
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van nodulair melanoom is de snelle groei van een moedervlek of huidkleurverandering. Patiënten moeten zich bewust zijn van moedervlekken die in korte tijd aanzienlijk groter worden. Nodulair melanoom groeit vaak snel en kan binnen enkele weken of maanden groter worden, wat het belangrijk maakt om elke verandering in de huid snel te laten controleren door een arts.

[B]Ongelijke randen en asymmetrie[B]
Net als bij andere vormen van melanoom vertonen nodulaire melanomen vaak onregelmatige randen. De moedervlek kan asymmetrisch zijn, waarbij de ene helft er anders uitziet dan de andere. Dit kan wijzen op tumorgroei en een verhoogd risico op metastase.

[B]Bloedingen of zweren[B]
Een ander belangrijk alarmsymptoom is het optreden van bloedingen of zweren op de moedervlek. Nodulair melanoom kan ulcereren, wat betekent dat de huid boven de tumor beschadigd raakt en gaat bloeden. Deze veranderingen kunnen duiden op een agressieve groei van de tumor en vereisen onmiddellijke medische aandacht.

[B]Verkleuring van de huid[B]
De verkleuring van een moedervlek kan ook een alarmsymptoom zijn, waarbij de tumor donkerder of lichter van kleur kan worden. Dit komt vaak voor bij nodulair melanoom en kan een teken zijn van abnormale celgroei of DNA-schade. De huid kan zelfs een onregelmatige kleur vertonen, zoals blauw of zwart, wat een indicatie is dat de tumor zich verder ontwikkelt.

Diagnose en onderzoeken

Een dermatoloog voert een huidonderzoek uit om verdachte vlekken of knobbels te beoordelen. Bij twijfel wordt een biopsie uitgevoerd, waarbij een deel van het huidletsel wordt verwijderd en naar een laboratorium wordt gestuurd voor microscopisch onderzoek. De patholoog analyseert het weefsel om te bevestigen of het melanoom nodulair is en meet de dikte van de tumor. De dikte van het melanoom helpt bij het bepalen van het kankerstadium; een dikker melanoom betekent dat de kanker dieper in de huid is gegroeid. Als het melanoom meer dan één millimeter dik is, kan een lymfeklierbiopsie worden uitgevoerd om te bepalen of de kanker zich naar andere lichaamsdelen heeft verspreid.

Behandeling van nodulair melanoom

De behandeling van nodulair melanoom hangt af van de mate van uitzaaiing en de schade die al is aangericht.

[B]Chirurgie
Als het nodulaire melanoom vroeg wordt ontdekt, kan een chirurgische ingreep vaak de beste oplossing zijn. De chirurg verwijdert het melanoom samen met een rand van gezonde huid en een weefsellaag onder de tumor. Soms is chirurgie de enige benodigde behandeling voor een nodulair melanoom.

Wanneer het melanoom echter al is uitgezaaid, is chirurgische verwijdering mogelijk niet meer haalbaar. In dergelijke gevallen kunnen andere behandelingsopties worden overwogen:

Chemotherapie
Bij chemotherapie worden geneesmiddelen toegediend via een ader (intraveneus) of oraal ingenomen. Deze medicijnen reizen door de bloedbaan om kankercellen te doden.

Gerichte therapie
Gerichte therapie omvat geneesmiddelen die specifiek gericht zijn op bepaalde moleculen in melanoomcellen. Deze behandeling kan effectief zijn wanneer chemotherapie niet werkt en wordt alleen toegepast bij de aanwezigheid van specifieke genetische mutaties. De melanoomcellen worden eerst getest om te bepalen of gerichte therapie geschikt is.

Immunotherapie
Immunotherapie versterkt het immuunsysteem van de patiënt zodat het lichaam kankercellen kan herkennen en vernietigen. Deze behandeling wordt vaak toegepast bij melanomen in een gevorderd stadium. Immunotherapie kan variëren afhankelijk van de specifieke kenmerken van de kanker.

Lymfeklieroperatie
Als de kanker zich naar de lymfeklieren heeft verspreid, kan een operatie nodig zijn om de aangetaste lymfeklieren te verwijderen.

Radiotherapie
Radiotherapie maakt gebruik van krachtige stralen, zoals röntgenstralen, om kankercellen te vernietigen. Deze behandeling kan soms worden ingezet na een lymfeklieroperatie om het risico op terugkeer van de kanker te verkleinen.

Prognose van nodulair melanoom

Overlevingskansen bij vroege detectie[B]
De prognose voor nodulair melanoom is sterk afhankelijk van de vroege detectie en de behandeling. Wanneer het melanoom in een vroeg stadium wordt ontdekt, is de kans op succesvolle behandeling en genezing veel groter. Bij een vroege diagnose is de kans op overleving in vijf jaar 85% of hoger, afhankelijk van de mate van invasie en de locatie van de tumor.

[B]Agressieve aard van het melanoom[B]
Omdat nodulair melanoom vaak agressiever is dan andere vormen van melanoom, is de prognose bij late ontdekking minder gunstig. Het melanoom kan snel metastaseren naar andere organen, zoals de longen en lever, wat de overlevingskansen vermindert. Het is daarom essentieel om nodulair melanoom vroegtijdig te herkennen en snel in behandeling te nemen.

Complicaties

Wanneer een nodulair melanoom vroeg wordt opgespoord, zijn de vooruitzichten doorgaans goed. Echter, omdat nodulaire melanomen vaak pas in een gevorderd stadium worden gediagnosticeerd, wanneer de kanker zich al naar andere organen heeft verspreid, is de prognose minder gunstig. Ongeveer de helft van de patiënten met een nodulair melanoom overlijdt aan de ziekte.

Preventie van nodulair melanoom

Om het risico op het ontwikkelen van een nodulair melanoom te verminderen, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:

• [B]Vermijd overmatige blootstelling aan de zon: Gebruik zonnebrandcrème met een hoge SPF, draag beschermende kleding en zoek schaduw op tijdens de heetste uren van de dag.
• Laat moedervlekken en huidveranderingen regelmatig controleren: Laat verdachte huidafwijkingen door een dermatoloog beoordelen om eventuele vroege tekenen van melanoom tijdig te detecteren.
• Wees voorzichtig met zonnebanken: Vermijd het gebruik van zonnebanken, aangezien ze ook schadelijke UV-straling kunnen uitzenden.
• Verhoog de kennis over huidkanker: Leer de tekenen en symptomen van huidkanker kennen, zodat je bij verdachte veranderingen snel medische hulp zoekt.

Lees verder

• Amelanotisch melanoom: Vorm van huidkanker met roze tumor
• Melanoom: Vorm van huidkanker door blootstelling aan zon
• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren