Spontane en niet-spontane klaplong

Bij een klaplong ontstaat er een opening in één van de longen waardoor lucht kan ontsnappen. Er komt dan vrije lucht in de borstkas. Op het moment dat een klaplong of pneumothorax ontstaat bestaan de symptomen doorgaans uit een plotse scherpe pijn die erger wordt door in- en uitademen en benauwdheid of kortademigheid. Omdat de pijn vaak op den duur minder wordt zoekt niet iedereen direct medische hulp bij een klaplong. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een spontane klaplong - waarbij de opening van binnenuit ontstaat - en een niet-spontane klaplong, die ontstaat door een trauma zoals een zware botsing, een gebroken rib die de long perforeert of een messteek.

Spontane klaplong

• Wat is een klaplong?
• Een niet-spontane klaplong
• Een spontane klaplong: onderverdeling
• Primaire spontane pneumothorax
• Secundaire spontane pneumothorax
• Spanningsklaplong
• Symptomen
• Behandeling
• Kans dat het nog een keer gebeurt

Wat is een klaplong?

Een klaplong of pneumothorax is een toestand waarbij een opening is ontstaan in één van de longen met als gevolg dat er in de borstholte vrije lucht komt. Normaal bevindt de lucht zich alleen in de longen. De vrije lucht gaat drukken op de overige organen waaronder de geperforeerde long met als gevolg dat het volume van de long afneemt. Dit uit zich niet alleen in een scherpe pijn in de borst maar kan ook leiden tot ademnood. Er kan tevens vocht of bloed in de pleuraholte terecht komen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een spontane en een niet-spontane klaplong. Een spanningsklaplong is de meest ernstige klaplong. Dit kan levensbedreigend zijn.

Een niet-spontane klaplong

Een klaplong kan spontaan of niet spontaan ontstaan. Bij een niet-spontane oorzaak ontstaat de opening in de long van buitenaf. Een veel voorkomende oorzaak van een niet-spontane klaplong is een doorboring van de long door een gebroken rib of borstbeen. Ook kan het komen door een penetrerende wond, bijvoorbeeld toegebracht door een messteek tussen de ribben of wanneer men met hoge snelheid op een uitstekend, scherp voorwerp botst. Wordt door een trauma zowel het borstvlies als het longvlies doorboort dan kan hierdoor een klaplong ontstaan. Beschadiging van alleen het borstvlies zonder dat het longvlies wordt geraakt kan ervoor zorgen dat er wel bloed in de pleuraholte komt maar dat dit niet tot een pneumothorax leidt. Er wordt dan gesproken van een hemothorax.

Een iatrogene pneumothorax is een klaplong die ontstaat als gevolg van een medische ingreep. Zo kan er bij een operatieve ingreep voor gekozen worden een thoraxdrain in te brengen om zo lucht of vocht uit de borstholte te zuigen. In de meeste gevallen ontstaat een iatrogene pneumothorax echter onbedoeld. Het longvlies is zeer dun en het risico bestaat dat het bij bijvoorbeeld het aanleggen van een centraal veneuze katheter per ongeluk wordt aangeprikt. Ook beademing van een patiënt met een te hoge druk kan leiden tot een klaplong.

Een spontane klaplong: onderverdeling

Naast een niet-spontane klaplong kan er ook sprake zijn van een spontane klaplong. In dat geval ontstaat de opening in de long niet van buitenaf maar van binnenuit. Artsen maken hierbij onderscheid tussen een primaire spontane pneumothorax en een secundaire spontane pneumothorax.

Primaire spontane pneumothorax

Een primaire spontane pneumothorax is een klaplong waarvan de oorzaak niet altijd duidelijk is. In circa driekwart van de gevallen wordt het probleem echter veroorzaakt door een relatief onschuldige aangeboren afwijking. Het is goed mogelijk dat de patiënt voor het ontstaan van de klaplong nog niet op de hoogte was van het feit dat hij of zij deze aangeboren afwijking had. Het kan bijvoorbeeld gaan om een misvorming aan een van de ribben die bij een verkeerde beweging een scheurtje in het longvlies kan maken. Ook kan het gaan om een aangeboren emfyseem-achtige afwijking van het longweefsel waarbij kleine holtes aangetroffen worden in het longweefsel.

Een primaire spontane pneumothorax komt vooral relatief vaak voor bij lange, slanke mannen rond de leeftijd van 20 jaar. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de longen iets minder snel gegroeid zijn dan de borstholte waardoor er een constante lichte rek op zit. Wanneer een lange, slanke man zich met klachten behorende bij een klaplong tot een arts wendt zullen de verdenkingen dan ook snel deze kant op gaan. Roken is in dit geval een extra risicofactor. Een verhoogd risico op een klaplong kan ook erfelijk bepaald zijn.

Secundaire spontane pneumothorax

Naast een primaire spontane pneumothorax kan er ook sprake zijn van een secundaire spontane pneumothorax. Hiervan wordt gesproken wanneer de oorzaak van de klaplong gezocht moet worden in onderliggend longlijden. Er zijn tal van longaandoeningen die het longweefsel dusdanig kunnen aantasten dat het vatbaarder wordt voor beschadigingen van binnenuit. Een veel voorkomende oorzaak is longemfyseem. Dit zorgt ervoor dat het longweefsel wordt opgerekt waarbij het uiteindelijk ook kan gaan scheuren. Een secundaire spontane pneumothorax kan ook het gevolg zijn van aantasting van de longen door het jarenlang roken van tabak.

Een zeer zeldzame oorzaak van een secundaire spontane pneumothorax is endometriose. Dit is een chronische ziekte waarbij een op baarmoederslijmvlies lijkend weefsel buiten de baarmoeder wordt gevonden. Dit weefsel kan ook in de plauraholte terecht komen en door de maandelijkse hormooncyclus kan het verder uitbouwen en gaan bloeden. Onder invloed hiervan kan het longvlies scheuren. Er wordt dan ook wel gesproken van een menstruatiepneumothorax of endometriosepneumothorax.

Spanningsklaplong

Het is ook mogelijk dat er sprake is van een spanningsklaplong. In dat geval treedt er een ventielwerking op: vrije lucht stroomt dan vanuit de long in de pleuraholte maar kan het lichaam niet meer uit. Verschillende belangrijke organen - waaronder de andere long en het hart - kunnen door de druk die hierdoor ontstaat van positie verschuiven. Een spanningsklaplong leidt tot ernstige ademnood en zal uiteindelijk belangrijke aderen dichtdrukken. Als een spanningsklaplong niet snel behandeld wordt kan dit fataal zijn.

Symptomen

Het krijgen van een klaplong kan ongeacht de oorzaak een zeer beangstigende ervaring zijn. Het begint vaak met een scherpe, stekende of snijdende pijn ter hoogte van de plaats van de opening in de long. De pijn wordt doorgaans erger naar mate men zwaarder in- en uitademt omdat dit ervoor zorgt dat de longvliezen over elkaar heen schuiven. Na korte tijd wordt men vaak ook benauwd en kortademig. De pijn wordt echter wel vaak ook binnen niet al te lange tijd minder waardoor het regelmatig voorkomt dat iemand met een klaplong niet de hulp van een arts inschakelt maar de symptomen op hun beloop laat. Als er klachten blijven bestaan en men zich tot een arts wendt dan kan deze het vermoeden van een klaplong laten bevestigen door een röntgenfoto of MRI. Een klaplong is hierop zeer duidelijk waarneembaar.

Behandeling

Als er sprake is van een kleine pneumotharax waarbij het lek in de long al gedicht is dan is behandeling vaak niet nodig. Men krijgt dan enkel rust en eventueel pijnstillers tegen de pijn voorgeschreven. Het kan echter zo zijn dat een longarts het nodig acht om door middel van een katheter lucht uit de borstkas te zuigen om het herstel te bevorderen. Is er sprake van een grote pneumothorax dan zal men hiervoor worden opgenomen in het ziekenhuis. Er zal dan een thoraxdrain worden ingebracht, aangevuld met het toedienen van extra zuurstof, wat ertoe bijdraagt dan de long weer op de juiste manier ontplooit.

Komt het probleem van de klaplong vaker terug dan kan ertoe besloten worden om de long te 'plakken'. Bij deze behandeling - pleurodese geheten - gebruikt men een chemische verbinding tussen de longvliezen en de binnenkant van de borstholte om zo opzettelijk een ontstekingsreactie te veroorzaken. Bij de genezing hiervan - die zeer pijnlijk kan zijn - groeit de long vast aan de borstwand waardoor een toekomstige klaplong nagenoeg is uitgesloten.

Kans dat het nog een keer gebeurt

Na een niet-spontane klaplong is de kans klein dat het probleem later terugkomt. Na een spontane klaplong wordt de kans dat dit nog een keer gebeurt echter geschat op 30 tot 50%, afhankelijk van de oorzaak.

Lees verder

• Longontsteking: symptomen, behandeling, soorten antibiotica
• Tussenribspier verrekt of gescheurd door het hoesten
• Moeite met uitademen en hoesten bij uitademen