Nikkelvergiftiging: Overmatige blootstelling aan nikkel

Nikkel is een zilverwit, giftig metaal dat aanwezig is in de aardkorst. Vooral in industriële omgevingen, maar ook in cosmetica, sieraden, tandapparaten, voeding en kookgerei en andere bronnen is nikkel te vinden. De (langdurige) blootstelling aan nikkel, vooral in industriële en professionele omgevingen, brengt echter aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich mee. Het lichaam is niet gebouwd om zwaar metaal te verwerken. Het metaal is inert en heeft geen biologische activiteit. In sommige gevallen veroorzaakt contact met nikkel dan ook tot problemen bijvoorbeeld aan de longen, de huid en de nieren. Vooral de beroepsblootstelling aan nikkel vormt een risicofactor dus het voorkomen van deze blootstelling voorkomt ook de totstandkoming van symptomen.

• Blootstellingswijzen aan nikkel
• Industrie
• Persoonlijke verzorging en sieraden
• Tandapparaten
• Voeding en kookgerei
• Andere blootstellingsvormen van nikkel
• Effecten van en symptomen door overmatige blootstelling aan nikkel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nikkeltoxiciteit
• Preventie van nikkelvergiftiging

Blootstellingswijzen aan nikkel

Het giftige metaal nikkel zit in de lucht, het water, de grond, het voedsel en zelfs cosmetica. Nikkel wordt ingeademd of ingeslikt of anders komen de huid of ogen fysiek in contact met het nikkel. Nikkel tast daarom op verschillende manieren het lichaam aan.

Industrie

Nikkel is veel aanwezig in de industrie, voornamelijk in de raffinage, machineonderdelen, het galvaniseren en het lassen, maar ook vernikkelde gereedschappen, luchtvervuiling door verbranding van oliën en kolen, industrieel loodgieterswerk leidt tot de overmatige blootstelling aan nikkel.

Persoonlijke verzorging en sieraden

Juwelen bevatten bovendien veel nikkel. Ongeveer 10-20% van de bevolking is allergisch voor nikkel (nikkelallergie) en ervaart een huiduitslag wanneer deze de huid aanraakt. Nikkelvrije juwelencollecties zijn meestal wel beschikbaar. Ook in bepaalde cosmetica bevindt zich nikkel.

Tandapparaten

Nikkel bevindt zich ook in kwikamalgaamvullingen, prothesen en andere tandheelkundige apparaten. Wanneer nikkel in contact komt met speeksel, zure vloeistoffen en temperatuurschommelingen treedt corrosie op. Wanneer mensen dit vervolgens opnemen in het lichaam, is dit een punt van zorg.

Voeding en kookgerei

Bij het koken en eten nemen mensen mogelijk ook nikkel op in het lichaam. Mensen hebben slechts een kleine hoeveelheid nikkel nodig, dus de blootstelling aan nikkel via de voeding en kookgerei is geen problematische bron. Volgende producten bevatten een kleine hoeveelheid nikkel:

• aardappelen
• bakpoeder
• chocolade
• erwten
• gehydrogeneerde vetten en plantaardige oliën
• granen
• imitatie slagroom
• kookgerei en potten (gemaakt van roestvrij staal)
• margarine- en imitatieboterpasta
• noten
• peulvruchten
• pindakaas, gehydrogeneerd
• plantaardig bakvet
• rooibosthee en eventuele rode thee
• schaaldieren zoals mosselen en oesters
• water dat niet correct gefilterd is

Andere blootstellingsvormen van nikkel

Ook andere blootstellingsvormen van nikkel zijn gekend zoals:

• chirurgische implantaten (zoals heup-, knie-, cochleaire en hartimplantaten)
• batterijen
• magneten
• munten
• tabaksrook

Effecten van en symptomen door overmatige blootstelling aan nikkel

Veel factoren bepalen of de patiënt schade ondervindt door de blootstelling aan nikkel:

• blootstelling aan andere chemicaliën
• de dosis (hoeveelheid)
• de duur (hoe lang)
• de gezinskenmerken
• de gezondheidstoestand
• de leeftijd
• de levensstijl
• de manier van contact
• het geslacht
• het voedingspatroon

Volgende toxische symptomen verschijnen mogelijk als gevolg van een overmatige blootstelling aan nikkel:

• algemeen: een algemeen ziek gevoel (malaise), en chronische ontsteking als gevolg van een auto-immuunziekte, hoofdpijn, koorts, slapeloosheid, een lage bloeddruk (hypotensie) of een hoge bloeddruk (hypertensie), zweten
• haar: mannelijke kaalheid
• hart: een hartaanval, een versnelde hartslag (tachycardie), hartkloppingen, myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• huid: bloedingen, cyanose (blauwzucht van huid, nagels en lippen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid), een huiduitslag of nikkeldermatitis, bestaande uit een jeuk aan de vingers, de handen en de onderarmen
• kanker: borstkanker, mondkanker, longkanker, neuskanker, hoofd- en halskanker, prostaatkanker, darmkanker
• lever: leverschade
• luchtwegen: ademhalingsproblemen, astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen), bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een chronische hoest, een longontsteking, een strak gevoel op de borst, een verminderde longfunctie, kortademigheid, longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid), pijn op de borst
• maag en darmen: braken, buikpijn, diarree, misselijkheid
• nieren: nierschade, nieroedeem
• spieren: spierpijn, spiertrekkingen, tetanie (spierkrampen door elektrolytenstoornissen)
• voortplanting: onvruchtbaarheid, een verminderd aantal spermacellen, een miskraam en aangeboren afwijkingen.
• zenuwstelsel: duizeligheid, een depressie, een ontwikkelingsachterstand, prikkelbaarheid, problemen met het gezichtsvermogen, suïcidale gedachten (gedachten over zelfdoding), verlamming, vertigo.

Diagnose en onderzoeken

Metingen van de hoeveelheid nikkel in het bloed (bloedonderzoek), de ontlasting (ontlastingsonderzoek) en de urine (urineonderzoek) zijn inzetbaar om de hoeveelheid van de nikkelblootstelling in te schatten. De nikkelmetingen voorspellen niet nauwkeurig de potentiële gezondheidseffecten van blootstelling aan nikkel.

Behandeling van nikkeltoxiciteit

De patiënt met een nikkelvergiftiging krijgt zuurstof. Daarna zet de arts chelatietherapie in. Chelaatvormers verwijderen zware metalen uit het lichaam. De arts dient natriumdiethyldithiocarbamaat (een zout) toe in combinatie met antibiotica, zuurstof en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers). De patiënt krijgt verder bedrust terwijl het lichaam de tijd krijgt om te herstellen.

Preventie van nikkelvergiftiging

Het minimaliseren van de blootstelling aan nikkel is een goede manier van handelen om gezondheidsproblemen te voorkomen. De meeste patiënten vermijden eenvoudig sieraden die nikkel bevatten. Wanneer personen tewerkgesteld zijn in een getroffen sector, is het verstandig om na te denken over de gezondheidsrisico’s en eventueel op zoek te gaan naar een andere tewerkstelling.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)