Toxische hepatitis: Ontsteking van lever door giftige stof

Toxische hepatitis (levertoxiciteit, giftige lever) is een aandoening waarbij de lever ontstoken is door blootstelling aan toxische (giftige) stoffen, zoals medicijnen, voedingssupplementen, alcohol en kruiden. Zowel mentale als lichamelijke symptomen kunnen optreden, zoals vermoeidheid, huid- en oogproblemen en diarree. De patiënt heeft vaak ziekenhuisopname nodig voor ondersteunende zorg en om de oorzaak van de klachten te elimineren. Behandelingen zijn mogelijk om leverschade te verhelpen, maar bij een late diagnose kan onomkeerbare leverschade ontstaan, wat kan leiden tot leverfalen. Adviezen inzake medicatie en voeding kunnen de kans op leverproblemen helpen verminderen.

• Epidemiologie
• Prevalentie
• Geslacht en leeftijd
• Beroepsrisico's
• Mechanisme
• Directe cytotoxische effecten
• Immunologische reacties
• Vrije radicalen en oxidatieve stress
• Oorzaken van toxische hepatitis
• Risicofactoren van een giftige lever
• Alcohol
• Chemicaliën en oplosmiddelen
• Kruidensupplementen
• Voorgeschreven medicijnen
• Vrij verkrijgbare medicijnen
• Risicogroepen
• Patiënten met een voorgeschiedenis van leverziekten
• Zwangere vrouwen
• Patiënten die geneesmiddelen gebruiken
• Symptomen
• Lichamelijke tekenen
• Mentale tekenen
• Alarmsymptomen
• Gele huid en ogen (icterus)
• Vermoeidheid en algemene malaise
• Buikpijn en gevoelige lever
• Donker gekleurde urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Stoppen met medicijnen, alcohol en andere stoffen
• Prognose van ontsteking van de lever door blootstelling aan giftige substanties
• Herstel na vroegtijdige diagnose
• Langdurige leverbeschadiging
• Risico op chronische complicaties
• Complicaties van levertoxiciteit
• Preventie van leveraandoeningen
• Voeding
• Medicijnen, stoffen, kruiden en voedingssupplementen

Epidemiologie

Toxische hepatitis is een leveraandoening die wordt veroorzaakt door het in contact komen met giftige stoffen. De epidemiologie van toxische hepatitis verschilt afhankelijk van de soort toxine, de blootstellingsduur en de individuele gevoeligheid. Er is wereldwijd een variabele prevalentie van toxische hepatitis, vaak gerelateerd aan regionale factoren zoals beroepsrisico's, milieublootstellingen en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen.

Prevalentie

De prevalentie van toxische hepatitis varieert afhankelijk van de regio, maar het wordt algemeen erkend als een belangrijke oorzaak van acute leverbeschadiging. In sommige ontwikkelingslanden kunnen blootstelling aan bepaalde landbouwchemicaliën of verontreinigde voedingsmiddelen bijdragen aan een hogere incidentie. In geïndustrialiseerde landen wordt toxische hepatitis vaker geassocieerd met geneesmiddelgebruik, alcoholmisbruik en bepaalde chemische stoffen.

Geslacht en leeftijd

Toxische hepatitis komt bij beide geslachten voor, maar vrouwen lijken vaker vatbaar te zijn, vooral in verband met het gebruik van bepaalde medicijnen. De aandoening kan op elke leeftijd optreden, maar is het meest voorkomend bij volwassenen tussen de 40 en 60 jaar.

Beroepsrisico's

Beroepen waarbij men regelmatig in contact komt met leverbeschadigende stoffen, zoals de chemische industrie, landbouw, en de bouwsector, vertonen een verhoogde incidentie van toxische hepatitis.

Mechanisme

Het mechanisme van toxische hepatitis wordt gekarakteriseerd door de beschadiging van levercellen door schadelijke stoffen, wat leidt tot ontsteking van de lever. Toxische stoffen kunnen via verschillende mechanismen de levercellen aantasten. De belangrijkste mechanismen omvatten direct cytotoxische effecten, immunologische reacties en de productie van vrije radicalen.

Directe cytotoxische effecten

Veel toxische stoffen, zoals bepaalde geneesmiddelen en industriële chemicaliën, kunnen direct levercellen beschadigen. Deze stoffen worden in de lever omgezet tot actieve metabolieten die de cellulaire structuren beschadigen, wat leidt tot necrose van levercellen.

Immunologische reacties

Bij sommige gevallen van toxische hepatitis spelen immuunsystemen een sleutelrol. Het immuunsysteem kan abnormale reacties vertonen tegen de toxische stoffen, wat leidt tot inflammatoire schade aan de lever.

Vrije radicalen en oxidatieve stress

Sommige toxines, zoals alcohol en bepaalde medicijnen, kunnen de productie van vrije radicalen in de lever stimuleren, wat leidt tot oxidatieve stress en schade aan levercellen.

Oorzaken van toxische hepatitis

Levertoxiciteit treedt op wanneer de lever blootgesteld is aan een toxische stof. De lever verwerkt alles wat het lichaam binnendringt en is daardoor kwetsbaar voor giftige stoffen. Een ontsteking van de lever ontstaat door deze blootstelling aan giftige substanties.

Risicofactoren van een giftige lever

De meest voorkomende toxische stoffen die levertoxiciteit veroorzaken, zijn alcohol, voedingssupplementen en kruiden, evenals vrij verkrijgbare en op doktersvoorschrift verkrijgbare medicijnen (wanneer verkeerd ingenomen, in grote hoeveelheden ingenomen of in combinatie met alcohol gebruikt).

Alcohol

Een overmatige inname van alcohol kan leiden tot alcoholische hepatitis, wat een risicofactor is voor levertoxiciteit. Daarnaast ontstaat toxische hepatitis sneller wanneer alcohol overmatig wordt gedronken in combinatie met bepaalde medicijnen of supplementen.

Chemicaliën en oplosmiddelen

Leverschade kan ook ontstaan door blootstelling aan sommige chemische stoffen op de werkplek. Voorbeelden zijn vinylchloride (gebruikt voor kunststoffen), tetrachloorkoolstof (oplossing voor chemische reiniging), paraquat (onkruidverdelger) en polychloorbifenylen.

Kruidensupplementen

Sommige veelvoorkomende kruiden veroorzaken toxische effecten op de lever, zoals supplementen die aloe vera, zilverkaars, cascara, chaparral, smeerwortel, ephedra of kava bevatten.

Voorgeschreven medicijnen

Enkele voorgeschreven medicijnen kunnen ook toxische effecten op de lever hebben:

• Allopurinol voor de behandeling van jicht (ziekte met pijn en zwelling aan de grote teen en andere gewrichten)
• Antibiotica zoals amoxicilline-clavulanaat of erytromycine
• Antivirale geneesmiddelen voor de behandeling van een HIV-infectie
• Artritismedicijnen zoals methotrexaat of azathioprine
• Chemotherapie (medicijnen voor de behandeling van kanker)
• Niacine
• Schimmeldodende medicijnen (antimycotica)
• Statines (cholesterol verlagende geneesmiddelen)
• Steroïden

Vrij verkrijgbare medicijnen

Vooral pijnstillers kunnen leiden tot een toxische leverziekte:

• Paracetamol
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's)
• Aspirine, ibuprofen en natrium naproxen (bij een te hoge dosis of in combinatie met alcohol)

Andere bekende risicofactoren voor levertoxiciteit zijn:

• Geslacht: Vrouwen zijn vaker getroffen omdat zij gifstoffen trager metaboliseren dan mannen.
• Ouderen
• Patiënten met bestaande leverziekten zoals chronische hepatitis B of hepatitis C, of niet-alcoholische leververvetting
• Patiënten met bepaalde genetische mutaties die de productie en werking van leverenzymen beïnvloeden

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van toxische hepatitis, waaronder patiënten die bepaalde medicijnen gebruiken, die beroepsmatig in contact komen met toxische stoffen, of die genetische predisposities hebben.

Patiënten met een voorgeschiedenis van leverziekten

Patiënten die al een onderliggende leveraandoening hebben, zoals levercirrose of hepatitis, lopen een hoger risico op toxische hepatitis, aangezien hun lever al verzwakt is.

Zwangere vrouwen

Tijdens de zwangerschap kunnen hormonale veranderingen de leverfunctie beïnvloeden, waardoor zwangere vrouwen gevoeliger kunnen zijn voor de effecten van bepaalde toxische stoffen.

Patiënten die geneesmiddelen gebruiken

Mensen die regelmatig medicijnen gebruiken, zoals anticonceptiepillen, antidepressiva of antiepileptica, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van toxische hepatitis, vooral als ze meerdere geneesmiddelen gelijktijdig gebruiken.

Symptomen

De leveraandoening kan zowel lichamelijke als mentale klachten veroorzaken. Soms verschijnen de symptomen van toxische hepatitis binnen enkele uren, maar bij andere patiënten kunnen de klachten pas na enkele maanden optreden.

Lichamelijke tekenen

De patiënt kan last hebben van spijsverteringsproblemen zoals een verlies van eetlust, gewichtsverlies, misselijkheid, braken, maagpijn, buikpijn, diarree, en een kleigekleurde ontlasting. De ogen kunnen ook aangetast zijn: rode ogen, jeukende ogen of zelfs gele ogen. Een gele huid (geelzucht), jeukende huid of vlekken op de huid komen ook voor. De huidgeur verandert en de bloedvaten worden meer zichtbaar. Ook kan er een slechte adem of een gecoate tong ontstaan. Bij levertoxiciteit verzwakt het immuunsysteem, waardoor de patiënt vaker ziek is. Donker gekleurde urine, hoofdpijn en koorts zijn andere mogelijke tekenen van levertoxiciteit.

Mentale tekenen

De patiënt kan last hebben van chronische vermoeidheid, zelfs na acht uur slaap. Verder kan hij sneller depressief worden en lijden aan gedragsveranderingen, humeurigheid, woede-uitbarstingen of wanhoop.

Alarmsymptomen

Toxische hepatitis kan zich uiten door verschillende alarmsymptomen die de ernst van de aandoening kunnen aangeven. Het herkennen van deze symptomen is cruciaal voor vroege detectie en behandeling.

Gele huid en ogen (icterus)

Een van de meest opvallende symptomen van toxische hepatitis is icterus, waarbij de huid en ogen geel worden als gevolg van een ophoping van bilirubine.

Vermoeidheid en algemene malaise

Patiënten met toxische hepatitis kunnen zich extreem moe en zwak voelen, wat vaak gepaard gaat met een algemeen gevoel van ziekte.

Buikpijn en gevoelige lever

Een vergrote lever kan pijn veroorzaken in de bovenbuik, vooral in het rechterdeel, waar de lever zich bevindt. Dit kan ook gepaard gaan met misselijkheid en verlies van eetlust.

Donker gekleurde urine

Door een verminderde leverfunctie kan de uitscheiding van bilirubine in de urine toenemen, wat leidt tot donkergekleurde urine.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal een uitgebreid overzicht van de algehele gezondheid van de patiënt opstellen. Dit omvat vragen over levensstijl, blootstelling aan giftige stoffen, huidig medicatiegebruik en gebruik van voedingssupplementen. Ook zal een lichamelijk onderzoek worden uitgevoerd. Vervolgens is een bloedonderzoek nodig om informatie over leverenzymen en de leverfunctie te verkrijgen. Beeldvormende onderzoeken zoals een echografie en CT-scan zijn nuttig om de lever te visualiseren en eventuele schade op te sporen. In sommige gevallen is een leverbiopsie nodig, waarbij een stukje leverweefsel wordt verwijderd en microscopisch onderzocht.

Behandeling: Stoppen met medicijnen, alcohol en andere stoffen

De behandeling richt zich op het wegnemen van de oorzaak van de toxische hepatitis. Dit houdt in dat de patiënt stopt met of de blootstelling aan schadelijke stoffen zoals alcohol, medicijnen, voedingssupplementen en chemicaliën vermijdt. Ondersteunende zorg kan bestaan uit intraveneuze vochttoediening en medicijnen om misselijkheid en braken (anti-emetica) te verlichten. Indien de toxische hepatitis veroorzaakt is door paracetamol, kan acetylcysteïne worden toegediend om de schade te beperken. Deze behandeling is het meest effectief binnen 16 uur na een overdosis paracetamol. In ernstige gevallen kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.

Prognose van ontsteking van de lever door blootstelling aan giftige substanties

De prognose van toxische hepatitis hangt af van de oorzaak, de ernst van de leverbeschadiging, en de tijdigheid van de behandeling. In milde gevallen kan de lever volledig herstellen na het stoppen van de blootstelling aan de toxische stof.

Herstel na vroegtijdige diagnose

Wanneer toxische hepatitis vroegtijdig wordt gedetecteerd en behandeld, kan het herstel vaak volledig zijn, vooral als de toxische stof snel wordt verwijderd.

Langdurige leverbeschadiging

In ernstigere gevallen, vooral bij langdurige blootstelling aan toxische stoffen, kan de lever blijvende schade oplopen, wat kan leiden tot levercirrose of zelfs leverfalen.

Risico op chronische complicaties

Patiënten die ernstige toxische hepatitis hebben doorgemaakt, lopen mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van chronische leverziekten.

Complicaties van levertoxiciteit

Onjuiste diagnose of behandeling van levertoxiciteit kan leiden tot complicaties zoals littekens in de lever (levercirrose). Na verloop van tijd kan levercirrose verergeren, wat kan leiden tot onomkeerbaar leverfalen.

Preventie van leveraandoeningen

Voeding

Een gezonde en evenwichtige voeding is essentieel voor levergezondheid. Enkele voedingstips zijn:

• Drie uur voorafgaand aan het naar bed gaan niet eten
• Geraffineerde suikers en kunstmatige zoetstoffen uit de voeding schrappen
• Grote maaltijden vermijden; kleinere porties helpen de lever de voedingsstoffen beter te verwerken
• Meer knoflook, broccoli en uien consumeren, omdat ze de leverenzymen verhogen en helpen de lever te reinigen
• Meer lijnzaad gebruiken
• Meer noten eten die essentiële vetzuren bevatten
• Meer wortelen en bieten consumeren, omdat dit natuurlijke ontgifters voor de lever zijn
• Vette voedingsmiddelen vermijden
• Voedingsmiddelen beperken die belastend zijn voor de lever, zoals alcohol, bewerkte voedingsmiddelen, geraffineerd voedsel en rood vlees
• Voedsel rijk aan fruit en groenten eten, aangezien de lever veel vitaminen en voedingsstoffen nodig heeft voor een goede functie

Medicijnen, stoffen, kruiden en voedingssupplementen

Naast voedingsadviezen kunnen de volgende richtlijnen helpen om de levergezondheid te bevorderen:

• Medicijnen beperken indien mogelijk; gebruik alleen zoals voorgeschreven
• Voorzichtig zijn met het gebruik van kruiden en voedingssupplementen
• Alcohol en medicijnen niet combineren
• Overmatige hoeveelheden alcohol vermijden
• Medicijnen buiten het bereik van kinderen houden

Lees verder

• Alcoholische leverziekte: Vetlever, hepatitis en cirrose
• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie