Tics (zenuwtrekjes) in gezicht: Oorzaken van ticstoornissen

Bij een tic in het gezicht (mimische spasmen) ontstaat een herhaalde, onvrijwillige, ongecontroleerde kramp in de gezichtsspieren. Dit vervelend zenuwtrekje komt regelmatig voor en is storend voor de patiënt. Het is vaak wel mogelijk om de tic tijdelijk in te houden, maar de patiënt voelt zich steeds ongemakkelijker naarmate hij dit vaker doet. Diverse stoornissen veroorzaken gezichtstics, maar meestal liggen milde oorzaken aan de basis. Veelal is een behandeling niet vereist en verdwijnen de zenuwtrekjes spontaan, eventueel door stress beter onder controle te krijgen. Indien nodig zijn medicijnen, psychotherapie en chirurgie inzetbaar voor het verhelpen van de gezichtstics.

• Epidemiologie van gezichtstrekjes
• Oorzaken van zenuwtrekjes in het gezicht
• Typen ticstoornissen met tics in het gezicht
• Tijdelijke ticstoornis
• Chronische motorische ticstoornis
• Tourette-syndroom
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gezichtstics
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Alarmsymptomen
• Prognose van tics in het gezicht

Epidemiologie van gezichtstrekjes

Zenuwtrekjes in het gezicht komen vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Jongens zijn voorts drie tot vier keer vaker getroffen door zenuwtrekjes in het gezicht dan meisjes. De gezichtstics bij kinderen vervagen meestal na enkele maanden.

Oorzaken van zenuwtrekjes in het gezicht

De oorzaak van tics in het gezicht is onbekend, maar stress verergert de gezichtstrekjes.

Typen ticstoornissen met tics in het gezicht

Verschillende soorten aandoeningen veroorzaken zenuwtrekjes in het gezicht.

Tijdelijke ticstoornis

Bij een tijdelijke ticstoornis verschijnen regelmatige gezichtstics of vocale tics maar de tics houden minder dan één jaar aan. De tics komen vrijwel enkel tot uiting wanneer de patiënt wakker is. Kinderen krijgen het vaakst te maken met dit type ticstoornis. Een behandeling is niet nodig voor dit type ticstoornis.

Chronische motorische ticstoornis

Bij een chronische motorische ticstoornis houden de zenuwtrekjes in het gezicht langer aan. De patiënt moet meer dan één jaar tics hebben meegemaakt waarvan minstens drie maanden per keer alvorens de arts de diagnose van deze ticstoornis kan stellen. Ook tijdens de slaap komen deze tics in het gezicht tot uiting. Zowel kinderen als volwassenen lijden aan dit type ticstoornis. Bij jonge kinderen is een behandeling niet altijd nodig omdat de symptomen in de loop van de tijd beter beheersbaar zijn of spontaan verdwijnen. Volwassenen met dit type stoornis hebben mogelijk medicatie of een andere behandeling nodig om de tics te beheersen.

Tourette-syndroom

Het syndroom van Gilles de la Tourette (Tourette-syndroom) is een chronische aandoening die één of meerdere motorische of vocale tics veroorzaakt. De meeste patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette ontwikkelen de aandoening tijdens de kindertijd, maar de stoornis houdt soms aan tot in de volwassenheid. De tics zijn meestal minder ernstig naarmate de patiënt veroudert. Patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette hebben zowel motorische als verbale tics. Ze maken geluiden of zeggen onwillekeurige woorden. Sommige patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette hebben slechts kleine motorische tics, zoals snel knipperen of de keel schrapen. Wel hebben ze dan soms meer motorische tics zoals:

• één of beide schouders ophalen
• het hoofd ongecontroleerd schudden
• klapperen met de armen
• ongepaste woorden zeggen
• ongeschikte gebaren maken
• schreeuwen

Symptomen

Zenuwtrekjes in het gezicht zijn onwillekeurige spierbewegingen die mogelijk overal in het gezicht verschijnen. Meestal komen ze elke keer op dezelfde plek tot uiting. Deze tics storen de patiënt en tasten mogelijk zelfs de levenskwaliteit van de patiënt aan.

Veel voorkomende soorten gezichtstics zijn:

• de mond openen en sluiten
• de neus ophalen
• de neusgaten groter maken
• de wenkbrauwen optrekken
• grimassen
• op de tanden zuigen
• op de tong klikken
• scheel kijken
• snel met de ogen knipperen of knipogen
• trillingen van de mond

Naast deze spiertics, ervaren sommige patiënten ook vocale tics, zoals het schrapen van de keel of grommen. Een patiënt is wel in staat om de tic tijdelijk te onderdrukken, maar deze komt uiteindelijk toch tot stand.

Diagnose en onderzoeken

De arts diagnosticeert meestal een tic tijdens een lichamelijk onderzoek. Er zijn geen speciale testen nodig. In zeldzame gevallen bestelt de arts een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje) om te zoeken naar epileptische aanvallen, die soms een bron zijn van de tics.

Behandeling van gezichtstics

De soort behandeling voor tics in het gezicht is afhankelijk van het type en de ernst van de tic. Vaak verdwijnen de zenuwtrekjes spontaan en na verloop van tijd en dan is een behandeling niet nodig.

Zelfzorg

De patiënt vermijdt best stress door het beoefenen van meditatie of yoga of het uitvoeren van lichte oefeningen, fantasierijke spelen, … Een volledige nachtrust krijgen is ook cruciaal voor het verminderen van stress.

Professionele medische zorg

Wanneer prestaties op school of op het werk aangetast zijn, is een behandeling vereist. Voor langdurige, chronische tics, die bijvoorbeeld het gevolg zijn van het syndroom van Gilles de la Tourette, is een uitgebreidere behandeling nodig.

Medicijnen
De arts zet medicatie in voor het beheersen van de tics: alfa-adrenerge agonisten, neuroleptica en dopamineblokkers. Bij aanhoudende gezichtstics zijn botoxinjecties aanbevolen. Deze verlammen de gezichtsspieren gedurende enkele maanden waardoor de tic soms voorgoed wegblijft. Medicijnen behandelen eveneens de onderliggende aandoeningen die de gezichtstrekjes veroorzaken, zoals het syndroom van Gilles de la Tourette.

Psychotherapie
Regelmatige sessies bij een psychotherapeut zijn soms aanbevolen om manieren te vinden om de tics te veranderen of te elimineren. Gedragsverandering en gewoonte-omkeringstechnieken zijn voor sommige patiënten zeer nuttig om de tics te overwinnen en de kwaliteit van leven te verbeteren. De patiënt leert wanneer de tic gaat gebeuren. Daarna moedigt de therapeut aan om te proberen de tic te vervangen door een ander gedrag. Na verloop van tijd wordt de fysieke gewoonte vervangen door een gewoonte die minder storend is of het dagelijks functioneren van een patiënt niet aantast.

Chirurgie
Sommige chirurgische behandelingen helpen bij patiënten met ernstige ticstoornissen in het gezicht, bijvoorbeeld wanneer zenuwtrekjes optreden door het syndroom van Gilles de la Tourette. Via diepe hersenstimulatie bereikt de arts specifieke hersengebieden die de hersengolven reguleren en de tics verminderen. Voor deze techniek implanteert de arts elektroden in de hersenen en worden elektrische stroomstoten toegediend. Diepe hersenstimulatie vermindert de symptomen van het syndroom van Gilles de la Tourette.

Alarmsymptomen

Wanneer een ticstoornis langer dan één jaar aanhoudt, is medisch advies nodig. Ook wanneer de zenuwtrekjes ernstig zijn, aanhoudend optreden of veel verschillende spiergroepen betrokken zijn, is contact met een arts nodig voor een correcte diagnose.

Prognose van tics in het gezicht

Vaak zijn gezichtstics tijdelijk en verdwijnen ze vanzelf.

Lees verder

• Syndroom van Gilles de la Tourette: Vocale & motorische tics