Tics (zenuwtrekjes) in gezicht: Oorzaken van ticstoornissen

Bij een tic in het gezicht (ook wel mimische spasmen genoemd) ontstaat een herhaalde, onvrijwillige en ongecontroleerde kramp in de gezichtsspieren. Deze vervelende zenuwtrekjes komen regelmatig voor en kunnen storend zijn voor de patiënt. Hoewel het vaak mogelijk is om de tic tijdelijk in te houden, wordt de patiënt ongemakkelijker naarmate deze pogingen vaker worden gedaan. Diverse stoornissen kunnen gezichtstics veroorzaken, maar meestal zijn de onderliggende oorzaken mild. In veel gevallen is behandeling niet nodig en verdwijnen de zenuwtrekjes vanzelf, soms door een betere controle over stress. Indien nodig kunnen medicijnen, psychotherapie en chirurgie worden ingezet om gezichtstics te verhelpen.

• Wat zijn gezichtstics?
• Epidemiologie van gezichtstics
• Oorzaken van zenuwtrekjes in het gezicht
• Typen ticstoornissen met gezichtstics
• Tijdelijke ticstoornis
• Chronische motorische ticstoornis
• Tourette-syndroom
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gezichtstics
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Alarmsymptomen
• Prognose van tics in het gezicht
• Leven met gezichtstics: Aanpassingen en ondersteuning

Wat zijn gezichtstics?

Gezichtstics zijn korte, snelle, onwillekeurige bewegingen van de spieren in het gezicht. Ze kunnen zich manifesteren als knipperen, fronsen, grijnzen of het optrekken van een schouder. Deze tics kunnen zowel motorisch (bewegingen) als vocaal (geluiden) zijn.

Epidemiologie van gezichtstics

Zenuwtrekjes in het gezicht komen vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Jongens worden drie tot vier keer vaker getroffen door gezichtstics dan meisjes. Bij kinderen vervagen de gezichtstics vaak binnen enkele maanden.

Oorzaken van zenuwtrekjes in het gezicht

De precieze oorzaak van gezichtstics is vaak onbekend. Het is echter bekend dat stress de gezichtstics kan verergeren.

Typen ticstoornissen met gezichtstics

Verschillende soorten aandoeningen kunnen zenuwtrekjes in het gezicht veroorzaken. Deze zijn onder te verdelen in de volgende types:

Tijdelijke ticstoornis

Bij een tijdelijke ticstoornis verschijnen de gezichtstics of vocale tics regelmatig, maar de tics houden minder dan één jaar aan. Ze komen vrijwel uitsluitend voor tijdens de waakuren. Kinderen worden het vaakst getroffen door dit type ticstoornis. Behandeling is meestal niet nodig, omdat de symptomen vaak vanzelf verdwijnen.

Chronische motorische ticstoornis

Bij een chronische motorische ticstoornis blijven de zenuwtrekjes in het gezicht langer aanwezig. De patiënt moet gedurende meer dan één jaar tics hebben ervaren, met periodes van minstens drie maanden per keer, voordat de arts deze ticstoornis kan diagnosticeren. Deze tics kunnen ook tijdens de slaap optreden. Zowel kinderen als volwassenen kunnen dit type ticstoornis ervaren. Bij jonge kinderen kan de aandoening in de loop van de tijd verbeteren of spontaan verdwijnen, maar volwassenen hebben vaak medicatie of andere behandelingen nodig om de tics te beheersen.

Tourette-syndroom

Het syndroom van Gilles de la Tourette (Tourette-syndroom) is een chronische aandoening die één of meerdere motorische of vocale tics veroorzaakt. De meeste patiënten ontwikkelen het syndroom in de kindertijd, maar de symptomen kunnen soms aanhouden tot in de volwassenheid. Meestal verminderen de tics naarmate de patiënt ouder wordt. Personen met het syndroom van Gilles de la Tourette ervaren zowel motorische als vocale tics, zoals het maken van geluiden of het zeggen van onwillekeurige woorden. Sommige patiënten hebben slechts kleine motorische tics, zoals snel knipperen met de ogen of keel schrapen. Andere motorische tics kunnen zijn:

• het ophalen van één of beide schouders
• het ongecontroleerd schudden van het hoofd
• het klapperen met de armen
• het uitspreken van ongepaste woorden
• het maken van ongepaste gebaren
• schreeuwen

Symptomen

Gezichtstics manifesteren zich als onwillekeurige spierbewegingen die in verschillende delen van het gezicht kunnen voorkomen. Vaak verschijnen deze tics op dezelfde plek elke keer. De tics kunnen storend zijn en de levenskwaliteit van de patiënt beïnvloeden.

Veelvoorkomende gezichtstics zijn:

• het openen en sluiten van de mond
• het ophalen van de neus
• het vergroten van de neusgaten
• het optrekken van de wenkbrauwen
• grimassen
• op de tanden zuigen
• op de tong klikken
• scheel kijken
• snel met de ogen knipperen of knipogen
• trillingen van de mond

Naast deze motorische tics kunnen sommige patiënten ook vocale tics ervaren, zoals het schrapen van de keel of grommen. Hoewel een patiënt in staat kan zijn om de tic tijdelijk te onderdrukken, zal deze vaak uiteindelijk toch weer optreden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van gezichtstics wordt meestal gesteld tijdens een lichamelijk onderzoek door de arts. Er zijn geen specifieke tests vereist om de diagnose te bevestigen. In zeldzame gevallen kan de arts een elektro-encefalografie (EEG) laten uitvoeren om te controleren op epileptische aanvallen, die soms de oorzaak kunnen zijn van de tics.

Behandeling van gezichtstics

De behandeling van gezichtstics hangt af van het type en de ernst van de tics. Vaak verdwijnen de zenuwtrekjes vanzelf zonder behandeling. In gevallen waarbij de tics aanhouden of ernstige problemen veroorzaken, kunnen de volgende behandelingen overwogen worden:

Zelfzorg

Patiënten kunnen baat hebben bij het verminderen van stress door het beoefenen van meditatie, yoga, of lichte oefeningen. Fantasierijk spel en een goede nachtrust zijn ook belangrijk voor het verminderen van stress.

Professionele medische zorg

Wanneer de prestaties op school of op het werk worden beïnvloed, kan behandeling noodzakelijk zijn. Voor chronische tics, zoals die bij het syndroom van Gilles de la Tourette, is vaak een uitgebreidere behandeling vereist.

Medicijnen
Medicijnen kunnen worden voorgeschreven om de tics te beheersen. Dit omvat alfa-adrenerge agonisten, neuroleptica en dopamineblokkers. Bij aanhoudende gezichtstics kunnen botoxinjecties worden toegepast. Botox verlamt de gezichtsspieren tijdelijk, wat kan leiden tot een langdurige vermindering of zelfs het verdwijnen van de tic. Medicijnen kunnen ook helpen bij het behandelen van onderliggende aandoeningen die de gezichtstics veroorzaken, zoals het syndroom van Gilles de la Tourette.

Psychotherapie
Regelmatige sessies bij een psychotherapeut kunnen nuttig zijn voor het vinden van manieren om de tics te verminderen of te elimineren. Gedragsverandering en gewoonte-omkeringstechnieken kunnen patiënten helpen om de tics te overwinnen en hun kwaliteit van leven te verbeteren. De therapie leert patiënten om de tics te herkennen en te vervangen door minder storend gedrag.

Chirurgie
In sommige gevallen kunnen chirurgische behandelingen nuttig zijn voor patiënten met ernstige ticstoornissen in het gezicht, bijvoorbeeld bij het syndroom van Gilles de la Tourette. Diepe hersenstimulatie is een techniek waarbij elektroden in de hersenen worden geïmplanteerd om specifieke hersengebieden te stimuleren die betrokken zijn bij het reguleren van bewegingen en tics. Deze techniek kan de symptomen van het syndroom van Gilles de la Tourette aanzienlijk verminderen.

Alarmsymptomen

Wanneer een ticstoornis langer dan één jaar aanhoudt, of wanneer de tics ernstig, aanhoudend zijn of veel verschillende spiergroepen betreffen, is het belangrijk om medisch advies in te winnen. Een tijdige diagnose en behandeling kunnen bijdragen aan een beter beheer van de aandoening.

Prognose van tics in het gezicht

Gezichtstics zijn vaak tijdelijk en verdwijnen vanzelf. De meeste patiënten merken een aanzienlijke verbetering of volledig verdwijnen van de tics na verloop van tijd.

Leven met gezichtstics: Aanpassingen en ondersteuning

Aanpassingen in het dagelijks leven
Voor patiënten met gezichtstics kunnen aanpassingen in het dagelijks leven nuttig zijn. Dit kan het gebruik van hulpmiddelen of technieken omvatten om de zichtbaarheid van de tics te verminderen of om de impact op het dagelijks functioneren te minimaliseren.

Psychologische ondersteuning
Voor patiënten die emotionele problemen ondervinden door de gezichtstics kan psychologische ondersteuning waardevol zijn. Het kan nuttig zijn om met een counselor of psycholoog te praten over de impact van de aandoening op het zelfbeeld en emotioneel welzijn.

Familie en maatschappelijke ondersteuning
Een ondersteunend netwerk van familie en vrienden kan helpen bij het omgaan met de sociale en emotionele uitdagingen die gepaard gaan met gezichtstics. Ondersteuning van het netwerk kan bijdragen aan een verbeterde levenskwaliteit en emotioneel welzijn van de patiënt.

Lees verder

• Syndroom van Gilles de la Tourette: Vocale & motorische tics