Angst en fobie voor de tandarts: Oorzaken, symptomen en tips

Een op de vier mensen is bang voor een bezoek aan de tandarts. Deze angst heeft voor iedereen een andere betekenis. Misschien denkt de persoon dat de behandeling pijn zal doen, of dat de geluiden en geuren herinneringen oproepen aan slechte ervaringen uit het verleden. Sommige mensen hebben zo’n ernstige tandartsfobie dat ze jarenlang geen tandarts hebben gezien. Sommige twintigers, dertigers of zelfs nog oudere mensen zijn hierdoor al sinds de kindertijd niet meer bij de tandarts geweest. Steeds meer tandartsen begrijpen deze angsten. Met een combinatie van vriendelijkheid en zachtheid is het mogelijk om de tandheelkundige behandelingen stressvrij te maken voor de patiënt. Ook de patiënt kan zelf een aantal stappen ondernemen om de angstgevoelens te verminderen.

• Oorzaken van ernstige angstgevoelens voor tandarts
• Symptomen van tandartsfobie
• Tandheelkundige vooruitgang
• Tips om de angst voor de tandarts te verminderen
• Begripvolle tandarts zoeken
• Afspraak in de ochtend maken
• Vriend of vriendin meenemen
• Verdoving krijgen
• Controle krijgen tijdens de behandeling
• Verwijzing naar sedatiekliniek vragen
• Complicaties van angst voor of uitgestelde tandheelkundige behandeling

Oorzaken van ernstige angstgevoelens voor tandarts

Er zijn veel redenen waarom sommige mensen een tandartsfobie en angst voor de tandarts vertonen.

Angst voor anesthetische bijwerkingen
Sommige mensen zijn bang voor de mogelijke bijwerkingen van verdoving zoals duizeligheid, zich flauw voelen of misselijkheid. Anderen houden niet van de gevoelloosheid of 'dikke lip' die geassocieerd is met lokale anesthetica (plaatselijk verdovende geneesmiddelen).

Angst voor injecties of angst dat de injectie niet zal werken
Veel mensen zijn doodsbang voor naalden, vooral wanneer de tandarts deze in de mond plaatst. Naast deze angst vrezen anderen dat de anesthesie nog niet effectief is of niet voldoende groot is om pijn te elimineren voordat de tandheelkundige behandeling begint.

Angst voor pijn
Angst voor pijn is een veel voorkomende oorzaak om de tandarts te vermijden. Deze angst komt meestal voort uit een vroege tandheelkundige ervaring die onaangenaam of pijnlijk was of uit tandheelkundige 'pijn en horror'-verhalen die door anderen werden verteld. Dankzij de vele vooruitgang die de tandheelkunde in de loop van de jaren heeft geboekt, zijn de meeste huidige tandheelkundige procedures aanzienlijk minder pijnlijk of zelfs pijnvrij.

Gevoelens van hulpeloosheid en een verlies van controle
Het is normaal dat mensen zich hulpeloos voelen en de controle lijken te verliezen wanneer ze in een tandartsstoel zitten met de mond wijd open, en niet in staat zijn om te zien wat er gebeurt.

Verlegenheid en een verlies van persoonlijke ruimte
Veel mensen voelen zich ongemakkelijk over de fysieke nabijheid van de tandarts of mondhygiënist bij hun gezicht. Anderen voelen zich schuldig over het uiterlijk van de tanden of de mogelijke mondgeuren.

Symptomen van tandartsfobie

Sommige patiënten kampen met een fobie om een tandarts te bezoeken. Dit is een ernstigere aandoening dan angst. Patiënten met deze angststoornis raken in paniek en zijn doodsbang van de tandarts. Patiënten met een tandartsfobie zijn zich ervan bewust dat de angst volkomen irrationeel is, maar ze kunnen er niet veel aan doen. Ze vertonen klassiek vermijdingsgedrag. Ze zullen met andere woorden al het mogelijke doen om te voorkomen dat ze naar de tandarts moeten gaan. Patiënten met een tandartsfobie gaan meestal alleen naar de tandarts als ze daartoe gedwongen worden door extreme tandpijn. Pathologische angst of fobie vereist in sommige gevallen een psychiatrische consultatie.

Andere tekenen van tandartsfobie zijn onder andere:

• een intens onbehagen bij de gedachte aan, of eigenlijk wanneer, voorwerpen in de mond worden geplaatst tijdens de tandheelkundige behandeling of plotseling het gevoel hebben dat het moeilijk is om te ademen (ademhalingsproblemen)
• gevoelens van nervositeit die escaleren in de wachtkamer van de tandartspraktijk
• huilen of zich lichamelijk ziek voelen bij de gedachte om de tandarts te bezoeken
• moeite om de nacht voor het tandheelkundig onderzoek in slaap te vallen

Tandheelkundige vooruitgang

Het is voor veel tandartsen tegenwoordig normaal dat sommige patiënten al een aantal of zelfs tientallen jaren geen tandarts meer hebben gezien vanwege angst of ongerustheid. De meeste mensen die bang zijn voor de tandarts, hebben slechte herinneringen aan de kindertijd door de geuren en geluiden van een tandheelkundige behandeling. Bij moderne patiëntvriendelijke tandartspraktijken zijn er bloemen in de wachtkamer, hangt er kunst aan de muren, is er een aangename receptie en loopt er vriendelijk personeel rond. Dit is een veel zachtere en toegankelijke ervaring voor de meeste patiënten. De geuren en geluiden van de tandartsapparatuur is nog steeds aanwezig, maar deze zijn minder opvallend dan vroeger met instrumenten die vaak onzichtbaar zijn en muziek die op de achtergrond speelt. Zelfs de procedures zijn niet zo lawaaierig als in het verleden. De behandeling is tevens vaak volledig pijnloos.

Tips om de angst voor de tandarts te verminderen

Als een persoon erg angstig is om de tandarts te bezoeken, zijn volgende tips nuttig om de angst te verzachten.

Begripvolle tandarts zoeken

Mensen die erg angstig zijn voor een tandarts, zijn gebaat bij een begrijpvolle tandarts. Adviezen vragen aan vrienden en familie of zoeken naar iemand die zichzelf adverteert als een expert bij angstige patiënten is aanbevolen. Erg angstige patiënten vragen best of ze vooraf even een rondleiding mogen krijgen in de receptieruimte en behandelkamer en met medewerkers mogen spreken. De tandarts is tot slot het best vooraf op de hoogte van de angsten van de patiënt.

Afspraak in de ochtend maken

Een afspraak in de ochtend geeft de angstige patiënt minder tijd om hierover na te denken. De eerste afspraak bestaat meestal uit een controle van de tanden, dus dan gebeurt er nog geen behandeling. De patiënt moet dus niet ongerust zijn voor het vullen van een tand, het horen van de boormachine of het voelen van een naald. Dit eerste bezoek is een kans voor zowel de tandarts als de patiënt om elkaar beter te leren kennen.

Vriend of vriendin meenemen

Een vriend of vriendin meenemen naar de afspraak werkt eveneens geruststellend. De tandarts vindt het niet erg als hij of zij de patiënt tijdens het onderzoek of de behandeling vergezelt.

Verdoving krijgen

Sommige patiënten die angstig zijn voor de verdovende injectie, zijn gebaat met verdovende gel waardoor de injectie niet voelbaar is. Een langzame afgifte van de verdoving via een soort pen (een geautomatiseerd injectiesysteem) is een andere optie voor patiënten met een naaldfobie. Mensen die erg gespannen zijn, hebben een lagere pijngrens dan andere mensen. Daarom hebben mensen met angst voor de tandarts best extra verdoving of andere pijnbehandelingen nodig.

Controle krijgen tijdens de behandeling

Het is nuttig om vooraf een teken af te spreken met de tandarts om aan te geven dat een pauze nodig is. Op die manier krijgt de patiënt meer controle over de behandeling. Het is ook verstandig om geleidelijk de behandelingen op te bouwen, waarbij de tandarts eerst de tanden reinigt en pas later, bij een goede verstandhouding, uitgebreidere behandelingen kunnen plaatsvinden.

Verwijzing naar sedatiekliniek vragen

Extreem nerveuze patiënten krijgen mogelijk een doorverwijzing naar een speciale kliniek waar erg nerveuze tandheelkundige patiënten een behandeling kunnen krijgen. Sommige mensen zijn gebaat met eenvoudige inhalatiesedatie via een neusstuk, zodat ze meer ontspannen zijn voor een tandheelkundige behandeling. Extreem nerveuze patiënten krijgen soms tijdens de behandeling een intraveneuze (via een ader in de hand of arm) sedatie. De patiënt valt hierdoor niet in slaap. De patiënt kan met andere woorden praten met de tandarts, maar hij is dankzij de medicatie rustig en ontspannen. Meestal herinnert hij zich niet veel van wat er gebeurd is bij de behandeling.

Complicaties van angst voor of uitgestelde tandheelkundige behandeling

Mensen met een tandartsfobie hebben een hoger risico op tandvleesaandoeningen en vroegtijdig gebitsverlies. Het vermijden van de tandarts brengt eveneens emotionele complicaties met zich mee. Een tandverkleuring of beschadigde tanden beschadigen het zelfvertrouwen en maken mensen onzeker. Mensen hierdoor minder glimlachen of houden hun mond gedeeltelijk gesloten als ze praten. Sommige mensen schamen zich zo hard over het uiterlijk van de tanden dat ze dit een negatief effect heeft het persoonlijke en professionele leven. Mensen met een ernstige angst voor de tandarts lijden ook sneller aan een slechtere gezondheid in het algemeen. Door de angst bijvoorbeeld ook andere stressgerelateerde problemen in andere lichaamsdelen, zoals hoofdpijn of spierstijfheid in de nek of rug. De levensverwachting is eveneens lager voor deze mensen. Een slechte mondgezondheid is namelijk ook gerelateerd aan sommige levensbedreigende aandoeningen, zoals hartaandoeningen en longinfecties.

Lees verder

• Verband tussen mondgezondheid en chronische aandoeningen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)