Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening

Personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zijn afhankelijk van anderen om aan hun emotionele en fysieke behoeften te voldoen. Mensen met deze psychische aandoening willen ook altijd anderen tevreden stellen, zelfs al moeten ze hiervoor dingen doen die onaangenaam zijn. Ze willen ook altijd een relatie behouden en gaan meteen een andere relatie aan als de relatie stopgezet is. Deze vorm van een persoonlijkheidsstoornis heeft een onbekende oorzaak, al spelen vermoedelijke meerdere factoren een rol bij de totstandkoming van de mentale toestand. De arts diagnosticeert de psychische aandoening veelal in de vroege volwassen leeftijd. Psychotherapie en/of medicatie verlichten de symptomen waardoor mensen een succesvol en onafhankelijk leven leren leiden. Af en toe ontstaan wel complicaties, zoals middelenmisbruik.

• Epidemiologie van afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
• Oorzaken van afhankelijk zijn van anderen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van psychische aandoening

Epidemiologie van afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Deze mentale toestand start meestal in de kindertijd maar de diagnose gebeurt veelal in de volwassenheid. Het is één van de meest voorkomende persoonlijkheidsstoornissen die evenveel vrouwen als mannen treft. Een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis komt voor bij 0,5 tot 0,6 procent van de algemene bevolking.

Oorzaken van afhankelijk zijn van anderen

Een persoonlijkheidsstoornis kenmerkt zich door een vast en aanhoudend patroon van denken en handelen dat moeilijkheden veroorzaakt op meerdere gebieden van het leven. Het is anno oktober 2020 onbekend wat de oorzaken zijn van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Wellicht is sprake van een combinatie van biologische, ontwikkelings- en psychologische factoren. Mogelijk speelt een autoritaire of overbezorgde opvoedingsstijl een rol bij de ontwikkeling van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis.

Symptomen

Personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebben anderen nodig om beslissingen te nemen; ze vertrouwen niet op hun eigen kwaliteiten. Dit geldt ook voor alledaagse beslissingen, bijvoorbeeld advies inzake het dragen van kledij. Ze zijn emotioneel te afhankelijk van andere mensen en doen hun uiterste best om anderen tevreden te stellen. Verder zijn deze mensen angstig voor scheiding en verlies. Mensen met deze aandoening die een relatie hebben, zetten alles op alles om de relatie aan te houden. Ze tolereren hierbij ook mishandeling en misbruik. Eindigt een relatie, dan gaan veel van deze mensen direct een andere relatie aan. Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis vertonen vaak behoeftig, passief en aanhankelijk gedrag. Ze voelen zich afhankelijk van een echtgenoot of vriend om beslissingen te nemen, zoals waar te leven en werken.

Andere symptomen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zijn:

• alleen zijn vermijden
• de behoeften van zorgverleners boven hun eigen behoeften plaatsen
• erg overstuur zijn of zich hulpeloos voelen wanneer relaties eindigen
• gemakkelijk gekwetst worden door kritiek of afkeuring
• heel passief worden in relaties
• het oneens zijn met anderen vermijden uit angst om steun of goedkeuring te verliezen
• overdreven gefocust raken op de angst om verlaten te worden
• persoonlijke verantwoordelijkheid vermijden
• pessimisme en een gebrek aan zelfvertrouwen; mensen geloven dat ze niet voor zichzelf kunnen zorgen
• problemen hebben met het uiten van meningsverschillen met anderen
• snel naïef zijn en fantaseren

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Een persoonlijkheidsstoornis is een langdurige en aanhoudend gedragspatroon. De psychische aandoening wordt daarom zelden gediagnosticeerd in de kindertijd of adolescentie. Een kind of adolescent is namelijk constant in ontwikkeling, ook op persoonlijk vlak. Als de arts echter een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis bij een kind of tiener diagnosticeert, moeten de kenmerken minimaal één jaar aanwezig zijn geweest. Een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis diagnosticeert de arts op basis van een medische en psychologische evaluatie (met behulp van interview- en boordelingsinstrumenten) en soms is ook een lichamelijk onderzoek vereist. De arts gaat dan na hoe lang de tekenen al aanwezig zijn alsook hoe ernstig de symptomen zijn van de persoon met deze psychische aandoening.

Differentiële diagnose

De arts mag een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis wel niet verwarren met een borderline persoonlijkheidsstoornis, hetgeen soms lastig is omdat ze gemeenschappelijke symptomen hebben. Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis reageert de persoon op angst voor verlating met gevoelens van woede en leegte. Personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis reageren eerder onderdanig op angst en zoeken een andere relatie om de afhankelijkheid te behouden.

Behandeling

De meeste personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zijn gebaat bij psychotherapie. Bij deze behandelingsmethode helpt de arts mensen om onafhankelijkere keuzes te maken in het leven. Soms zet de arts ook medicatie in voor het behandelen van andere mentale aandoeningen die mogelijk gepaard gaan met deze persoonlijkheidsstoornis, zoals angst (anti-angstmedicatie) of een depressie (antidepressiva).

Prognose

De persoon heeft meestal langdurig therapie nodig alvorens effectieve resultaten optreden. Dankzij de psychotherapie en medicatie leren veel personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hoe ze onafhankelijke keuzes kunnen maken in het leven. De ontwikkeling van de persoonlijkheidsstructuur is een complex proces dat al op jonge leeftijd begint. Psychotherapie gericht op het aanpassen van de persoonlijkheid is tot slot meer succesvol wanneer de persoon hiermee vroeg start, wanneer de persoon zeer gemotiveerd is voor verandering en wanneer er een sterke professionele relatie bestaat tussen de therapeut en de patiënt. Net zoals de meeste andere persoonlijkheidsstoornissen, neemt een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis doorgaans af met de leeftijd, waarbij de meest intense symptomen verdwenen zijn wanneer mensen in hun vierde of vijfde decennium zitten.

Complicaties van psychische aandoening

Bij personen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis komen af en toe complicaties tot stand zoals alcoholmisbruik, drugsmisbruik, angststoornissen, een depressie en een verhoogde kans op fysiek, emotioneel of seksueel misbruik.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornissen: Soorten en kenmerken
• Borderline persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Theatrale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis: Symptomen narcisme
• Ontwijkende (vermijdende) persoonlijkheidsstoornis