Radicale prostatectomie: Chirurgische verwijdering prostaat

Een radicale prostatectomie is een operatie waarbij de arts alle prostaatklieren en een deel van het omliggende weefsel verwijdert, inclusief de zaadblaasjes en enkele nabijgelegen lymfeklieren. Deze ingreep wordt uitgevoerd voor de behandeling van prostaatkanker die zich enkel binnen de prostaat bevindt. Het doel van de operatie is om alle kankercellen te verwijderen, zodat de man van de kanker kan genezen. Er zijn verschillende technieken beschikbaar voor het uitvoeren van deze operatie. Voor en na de ingreep moet de patiënt zich aan bepaalde adviezen en richtlijnen houden om het risico op complicaties te minimaliseren. De prognose is meestal gunstig, maar de patiënt kan aanvullende therapieën nodig hebben na de operatie en moet regelmatig worden gecontroleerd om eventuele terugkeer van kanker tijdig op te sporen en te behandelen.

• Indicatie van chirurgische verwijdering van prostaatklier
• Vóór de procedure
• Enkele weken voor de operatie
• Op de dag van de operatie
• Tijdens de operatie
• Technieken van radicale prostatectomie
• Retropubische prostatectomie
• Laparoscopische prostatectomie
• Robotische prostatectomie
• Perineale prostatectomie
• Na de chirurgie
• Prognose na verwijderen van prostaatklier
• Risico’s van chirurgische ingreep voor behandeling van prostaatkanker
• Alternatieven voor radicale prostatectomie
• Radiotherapie
• Hormonale therapie
• Actieve surveillance
• Cryotherapie
• Preventie van prostaatkanker
• Technieken van radicale prostatectomie
• Retropubische prostatectomie
• Laparoscopische prostatectomie
• Robotische prostatectomie
• Perineale prostatectomie
• Nabehandeling en opvolging
• Regelmatige PSA-tests
• Blaas- en seksuele functie
• Ondersteuning en therapie

Indicatie van chirurgische verwijdering van prostaatklier

Een radicale prostatectomie wordt uitgevoerd wanneer de prostaatkanker zich niet buiten de prostaat heeft verspreid (gelokaliseerde prostaatkanker). Factoren die de arts in overweging neemt bij het kiezen van een type operatie zijn de leeftijd en andere medische aandoeningen. Een radicale prostatectomie wordt vaak aanbevolen voor gezonde mannen die naar verwachting nog tien of meer jaren zullen leven. Indien de kanker zich beperkt tot de prostaat, kan de arts eerst andere therapieën overwegen voordat een operatie wordt uitgevoerd, zoals radiotherapie, hormoontherapie of een afwachtend beleid, aangezien veel prostaatkankers langzaam groeien. Afhankelijk van het risico op kanker, kan de arts ook een bekkenbodemklierdissectie overwegen in plaats van een radicale prostatectomie.

Vóór de procedure

De patiënt ondergaat een volledig lichamelijk onderzoek en mogelijk bloedonderzoek, CT-scan, botscan, MRI-scan, echografie en/of een prostaatbiopsie om uitzaaiingen van de kanker uit te sluiten. Medische aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte), een hoge bloeddruk en hart- of longproblemen moeten onder controle zijn. Rokers wordt aangeraden om enkele weken voor de operatie te stoppen met roken, aangezien roken het risico op complicaties verhoogt. De patiënt moet de arts informeren over het gebruik van vrij verkrijgbare en voorgeschreven medicijnen, vitaminen en andere supplementen.

Enkele weken voor de operatie

In de weken voorafgaand aan de operatie moet de patiënt mogelijk stoppen met het gebruik van aspirine, ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve, Naprosyn), vitamine E, clopidogrel (Plavix), warfarine (Coumadin) en andere bloedverdunners of medicijnen die bloedstollingsproblemen kunnen veroorzaken. De arts zal aanwijzingen geven over welke medicijnen nog ingenomen mogen worden op de dag van de operatie. De dag voor de operatie mag de patiënt enkel heldere vloeistoffen drinken. Soms moet de patiënt een speciaal laxeermiddel nemen op de dag vóór de operatie.

Op de dag van de operatie

Op de dag van de operatie mag de patiënt na middernacht niets meer eten of drinken. Hij mag wel de toegestane medicijnen innemen met een klein slokje water.

Tijdens de operatie

De procedure wordt uitgevoerd onder algemene anesthesie, waardoor de patiënt slaapt en pijnvrij is. Het is ook mogelijk dat de patiënt een spinale of epidurale verdoving krijgt, waarbij alleen de onderste helft van het lichaam verdoofd is. De chirurg verwijdert de prostaat en het omliggende weefsel, inclusief de zaadblaasjes. De zenuwen en bloedvaten worden zorgvuldig gespaard. De urethra (buis die urine uit de blaas voert) wordt opnieuw op de blaashals bevestigd. Tevens worden lymfeklieren in het bekken verwijderd en op kanker gecontroleerd. Een drain wordt geplaatst om overtollig vocht af te voeren, en de patiënt zal enkele dagen tot weken een urinekatheter nodig hebben.

Technieken van radicale prostatectomie

Er zijn vier hoofdtypen technieken voor radicale prostatectomie, elk met een duur van ongeveer drie tot vier uur:

Retropubische prostatectomie

De chirurg maakt een snede vanaf net onder de navel tot aan het schaambeen. Deze operatie duurt tussen de negentig minuten en vier uur.

Laparoscopische prostatectomie

De chirurg maakt meerdere kleine insnijdingen in plaats van één grote snede. Lange, dunne instrumenten worden ingebracht en een laparoscope (een dun buisje met een camera) wordt gebruikt om de operatie te visualiseren.

Robotische prostatectomie

Soms wordt laparoscopische chirurgie uitgevoerd met behulp van een robotsysteem. De chirurg bestuurt de instrumenten en de camera via een bedieningsconsole. Niet alle ziekenhuizen bieden robotchirurgie aan.

Perineale prostatectomie

De chirurg maakt een snede in de huid tussen de anus en de basis van het scrotum (het perineum). Deze snede is kleiner dan bij de retropubische techniek, wat resulteert in minder bloedverlies, maar het is moeilijker om zenuwen te sparen en lymfeklieren te verwijderen.

Na de chirurgie

De meeste patiënten blijven één tot vier dagen in het ziekenhuis. Na laparoscopische of robotchirurgie kan de patiënt de dag na de ingreep naar huis, maar soms moet hij tot de volgende ochtend in bed blijven. Het is belangrijk om zoveel mogelijk te bewegen. De verpleegkundige helpt bij het aanpassen van de houding in bed en leert oefeningen aan om de bloedcirculatie te verbeteren. De patiënt leert ook hoesten of diep ademhalen om longontsteking te voorkomen. De patiënt moet deze stappen elke één tot twee uur herhalen en mogelijk een beademingsapparaat gebruiken om de longen schoon te houden.

Na de operatie draagt de patiënt speciale kousen (compressiekousen) om bloedstolsels te voorkomen. Blaaskrampen kunnen optreden. Pijnmedicatie wordt intraveneus of oraal toegediend. De patiënt heeft een Foley-katheter in de blaas bij thuiskomst en moet minstens twee liter vocht (bij voorkeur water) per dag drinken. Gedurende zes weken mag hij geen zware inspanningen verrichten, sporten of fietsen. Tevens moet de patiënt vezelrijk eten om een goed en regelmatig stoelgangspatroon te behouden en persen bij ontlasting te vermijden.

Prognose na verwijderen van prostaatklier

De prognose is doorgaans goed na een radicale prostatectomie, mits alle kankercellen zijn verwijderd. De patiënt moet regelmatig gecontroleerd worden met tests, waaronder een prostaatspecifieke antigeen (PSA) bloedtest, om te controleren of de kanker niet terugkomt. Afhankelijk van de pathologieresultaten en PSA-testresultaten kan de arts aanvullende behandelingen zoals radiotherapie of hormoontherapie aanbevelen.

Risico’s van chirurgische ingreep voor behandeling van prostaatkanker

Minder dan 10% van de mannen ondervindt complicaties na een prostatectomie, en deze zijn meestal behandelbaar of van korte duur. Risico’s van de ingreep zijn onder andere:

• bloedingen na de operatie, mogelijk vereisend bloedtransfusie of andere behandeling infecties vertraagde urinelozing bladderhalsvernauwing prostaat-specifiek antigeen (PSA) is vaak hoog, maar moet dalen tot onmeetbare niveaus om volledige verwijdering te bevestigen erectiele disfunctie incontinentie (onvrijwillig urineverlies) enige variatie in orgaanfunctie, zoals verminderde ejaculatiecapaciteit, hormonale verandering of andere bijwerkingen

• Alternatieven voor radicale prostatectomie

• Alternatieven voor een radicale prostatectomie zijn onder andere:

• Radiotherapie

• Bij radiotherapie wordt straling gebruikt om kankercellen te doden. Dit kan intern of extern worden toegediend. Externe radiotherapie wordt vaak gegeven in een serie van behandelingen gedurende meerdere weken.

• Hormonale therapie

• Hormonale therapie vermindert de hoeveelheid testosteron in het lichaam, wat de groei van prostaatkanker kan verminderen. Dit kan door middel van medicijnen of operaties die de testosteronproductie beïnvloeden.

• Actieve surveillance

• Bij actieve surveillance wordt de voortgang van prostaatkanker nauwlettend in de gaten gehouden met regelmatige tests en onderzoeken. Behandelingen worden alleen gestart als de kanker zich ontwikkelt of verslechtert.

• Cryotherapie

• Cryotherapie, of cryochirurgie, gebruikt extreme kou om kankercellen te vernietigen. Dit kan een optie zijn voor mannen die geen traditionele chirurgie kunnen ondergaan.

• Preventie van prostaatkanker

• Er zijn geen bewezen methoden om prostaatkanker volledig te voorkomen, maar er zijn enkele leefstijlaanpassingen die het risico kunnen verlagen, zoals:
• het handhaven van een gezond gewicht regelmatige fysieke activiteit een dieet rijk aan fruit, groenten en volle granen beperkingen in de consumptie van rood vlees en vetrijke voedingsmiddelen regelmatige medische controles, vooral bij een familiegeschiedenis van prostaatkanker

• Technieken van radicale prostatectomie

• Retropubische prostatectomie

• De chirurg maakt een snede vanaf net onder de navel tot aan het schaambeen. Deze operatie duurt tussen de negentig minuten en vier uur.

• Laparoscopische prostatectomie

• De chirurg maakt meerdere kleine insnijdingen in plaats van één grote snede. Lange, dunne instrumenten worden ingebracht en een laparoscope (een dun buisje met een camera) wordt gebruikt om de operatie te visualiseren.

• Robotische prostatectomie

• Soms wordt laparoscopische chirurgie uitgevoerd met behulp van een robotsysteem. De chirurg bestuurt de instrumenten en de camera via een bedieningsconsole. Niet alle ziekenhuizen bieden robotchirurgie aan.

• Perineale prostatectomie

• De chirurg maakt een snede in de huid tussen de anus en de basis van het scrotum (het perineum). Deze snede is kleiner dan bij de retropubische techniek, wat resulteert in minder bloedverlies, maar het is moeilijker om zenuwen te sparen en lymfeklieren te verwijderen.

• Nabehandeling en opvolging

• Regelmatige PSA-tests

• De arts zal de PSA-niveaus monitoren om ervoor te zorgen dat de kanker niet terugkomt. PSA-tests worden meestal elke drie tot zes maanden na de operatie uitgevoerd.

• Blaas- en seksuele functie

• De arts zal de voortgang van het herstel van de urine- en seksuele functies evalueren en kan aanbevelingen doen voor therapieën of oefeningen.

• Ondersteuning en therapie

• Psychologische ondersteuning en therapie kunnen nuttig zijn voor patiënten die moeite hebben met de emotionele en lichamelijke gevolgen van de operatie.



Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat