Steken in zij bij sporten: Oorzaken van pijnlijke krampen

Een steek in de zij tijdens het sporten is een soort kramp aan één zijde die een intens stekende pijn veroorzaakt onder de onderste rand van de ribbenkast. Dit soort pijnlijke krampen in de zij komen vaak voor bij atleten en dan vooral bij hardlopers. Een exacte oorzaak is niet bekend, maar meerdere theorieën en risicofactoren zijn wel bekend voor dit vervelend symptoom. Als de pijn alleen aanwezig is bij het sporten en volledig afwezig is in rust, bij een volledig gezonde persoon, is verder medisch onderzoek niet nodig. De pijn verdwijnt meestal vrij snel nadat een sportactiviteit is stopgezet. Enkele tips verlichten of voorkomen de scherpe pijn in de zij.

• Epidemiologie
• Oorzaken van steken in zij tijdens sporten
• Toename bloedstroom naar lever of milt
• Oppervlakkige ademhaling
• Irritatie van bekleding buik- en bekkenholte
• Elektrolytenstoornissen
• Voeding
• Risicofactoren van pijnlijke krampen in zij tijdens lichaamsbeweging
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van steek in zij bij sporters
• Prognose van stekende pijn en krampen in zij tijdens sportactiviteit
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Steken in de zij tijdens het sporten, ook bekend als "exercise-related transient abdominal pain" (ETAP), komt vrij vaak voor bij zowel amateur- als professionele sporters. Dit verschijnsel treedt vooral op bij activiteiten waarbij het lichaam veel herhaalde bewegingen maakt, zoals hardlopen, zwemmen en paardrijden. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 60 tot 70% van de atleten wel eens steken in de zij ervaart tijdens het sporten. Het komt vaker voor bij jongere sporters, vooral bij kinderen en adolescenten, en is meestal tijdelijk van aard, zonder langdurige gevolgen voor de gezondheid.

Oorzaken van steken in zij tijdens sporten

De exacte oorzaak van steken in de zij tijdens het sporten is nog niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende theorieën die dit fenomeen proberen te verklaren. Een van de meest geaccepteerde theorieën is dat het wordt veroorzaakt door irritatie van het diafragma, de spier die verantwoordelijk is voor ademhaling. Tijdens intensieve lichamelijke activiteit kan het diafragma onvoldoende zuurstof ontvangen, wat leidt tot pijn. Een andere mogelijke oorzaak is het trekken aan de ligamenten die de buikorganen aan het diafragma verbinden, wat pijn kan veroorzaken bij bewegingen van de romp. Daarnaast kan een volle maag of het drinken van grote hoeveelheden vloeistoffen voor of tijdens het sporten bijdragen aan de ontwikkeling van deze krampen.

Toename bloedstroom naar lever of milt

Een mogelijke theorie is dat de pijn het gevolg is van een toename van de bloedstroom naar de lever of milt. Een toename van de hartslag tijdens inspanning resulteert in extra rode bloedcellen in de lever, wat leidt tot een tijdelijke vergroting van de lever (hepatomegalie) en portale hypertensie (hoge bloeddruk in de poortader). Een tijdelijke leververgroting en portale hypertensie beperken de bloedstroom die door de poortader in de lever stroomt, waardoor de bloedstroom naar de rest van het lichaam wordt vertraagd. Daarom zijn de meeste krampen van de sporters voelbaar aan de rechterkant in de buurt van de lever. Een hoge inwendige druk in de lever of milt beperkt de doorbloeding en veroorzaakt hypoxie (zuurstoftekort in de weefsels) hetgeen de pijn veroorzaakt.

Oppervlakkige ademhaling

Een andere mogelijke theorie wijst op een oppervlakkige ademhaling als mogelijke oorzaak van een steek in de zij.

Irritatie van bekleding buik- en bekkenholte

Een derde mogelijke theorie is dat de bekleding van de buikholte en de bekkenholte geïrriteerd is, hetgeen optreedt bij veel beweging en wrijving in de romp tijdens een fysieke activiteit.

Elektrolytenstoornissen

Verder zou een onbalans van elektrolyten (zoals calcium, kalium en natrium) in het bloed ook mogelijk kunnen bijdragen aan de steken in de zij.

Voeding

Het eten van een grote maaltijd of suikerhoudende sportdranken drinken resulteert mogelijk ook in een pijnlijke kramp aan de zijkant tijdens het sporten. Verder hebben hardlopers die te snel beginnen rennen als hun buik vol is, ook sneller stekende krampen in de zij.

Risicofactoren van pijnlijke krampen in zij tijdens lichaamsbeweging

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op steken in de zij tijdens het sporten vergroten. Een slechte ademhalingstechniek, waarbij men te snel of oppervlakkig ademt, kan de belasting van het diafragma verhogen en daardoor de pijn veroorzaken. Ook sporten op volle maag of vlak na het nuttigen van een zware maaltijd verhoogt het risico, omdat de buikorganen dan meer spanning uitoefenen op het diafragma. Ongetrainde of beginnende sporters hebben vaker last van steken in de zij, omdat hun lichaam nog niet gewend is aan de fysieke belasting. Tot slot kunnen bepaalde sporten, zoals hardlopen en zwemmen, waarbij het lichaam herhaaldelijk beweegt, het risico op het ontwikkelen van steken in de zij verhogen.

Symptomen

Meestal bevinden de steken aan de zij zich aan de rechterkant van het lichaam. Het grootste orgaan in de buikholte, de lever, bevindt zich aan die kant. Bepaalde sporters melden ook pijn in de punt van hun schouderblad. De symptomen zijn voor iedereen anders voelbaar. Zo ervaren sommige sporters krampen of een doffe pijn, terwijl andere sporters een trekkend gevoel of zelfs een scherpe, stekende pijn bemerken.

Alarmsymptomen

Hoewel steken in de zij meestal onschuldig en tijdelijk van aard zijn, kunnen er alarmsymptomen optreden die wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening. Als de pijn plotseling optreedt en zeer intens is, of als de pijn gepaard gaat met kortademigheid, duizeligheid of flauwvallen, kan dit duiden op een cardiovasculair probleem of longcomplicatie. Ook pijn die aanhoudt na het sporten of gepaard gaat met misselijkheid, braken of bloed in de ontlasting, moet als alarmsymptoom worden beschouwd. In dergelijke gevallen is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van steken in de zij tijdens het sporten wordt meestal gesteld op basis van het klinische verhaal van de patiënt en de beschrijving van de symptomen. Er zijn geen specifieke diagnostische tests nodig om de aandoening vast te stellen, omdat het een veelvoorkomend en over het algemeen onschuldig fenomeen is. In sommige gevallen kan de arts echter aanvullende onderzoeken aanbevelen om ernstigere oorzaken van de pijn uit te sluiten, zoals galstenen, leverproblemen of hartaandoeningen. Een grondig lichamelijk onderzoek en een evaluatie van de sportgewoonten van de patiënt kunnen nuttig zijn om de diagnose te bevestigen.

Behandeling van steek in zij bij sporters

Wanneer de krampen in de zij zich aan de rechterkant bevinden, moet een sporter proberen om uit te ademen wanneer de linkervoet landt. Verder is het belangrijk om voldoende gehydrateerd te blijven, maar suikerhoudende dranken moeten wel vermeden worden als deze leiden tot irritatie. Ook het nemen van een pauze, gaan wandelen in plaats van te rennen, of stoppen met de activiteit verlicht mogelijk de krampen in de zij. Ook is het belangrijk om voor de sportactiviteit goed te stretchen. Diep inademen en langzaam uitademen is bij het sporten eveneens nuttig. Tot slot is een goede houding nodig bij het sporten; een afgeronde wervelkolom tijdens het sporten leidt sneller tot de krampen in de zij. Eventueel kan een fysiotherapeut hierbij helpen.

Prognose van stekende pijn en krampen in zij tijdens sportactiviteit

De prognose van steken in de zij tijdens het sporten is over het algemeen uitstekend, aangezien de pijn meestal van voorbijgaande aard is en geen langdurige schade veroorzaakt. Bij de meeste sporters neemt de frequentie van de pijn af naarmate ze meer getraind raken en hun ademhalingstechniek verbeteren. Voor degenen die regelmatig last hebben van steken in de zij, kunnen aanpassingen in het trainingsschema en eetgewoonten aanzienlijke verlichting bieden. De aandoening heeft geen invloed op de lange termijn, en met de juiste maatregelen kan het volledig worden beheerst.

Complicaties

Hoewel steken in de zij meestal geen complicaties veroorzaken, kunnen sporters die niet adequaat reageren op de pijn het risico lopen op verdere spierblessures of ademhalingsproblemen. Dit kan vooral het geval zijn als de pijn genegeerd wordt en men blijft doorgaan met intensieve inspanning zonder pauze te nemen. In zeer zeldzame gevallen kunnen de steken in de zij een teken zijn van een ernstiger probleem, zoals een hart- of longaandoening, waardoor verdere complicaties kunnen optreden als er geen medische hulp wordt ingeschakeld.

Preventie

Preventie van steken in de zij kan worden bereikt door een aantal eenvoudige maatregelen te nemen. Het is belangrijk om zware maaltijden en grote hoeveelheden vloeistof te vermijden kort voor het sporten. Het verbeteren van de ademhalingstechniek door tijdens het sporten langzaam en diep te ademen kan de belasting van het diafragma verminderen en de kans op pijn minimaliseren. Regelmatige training om de rompspieren te versterken en de lichaamshouding te verbeteren kan ook bijdragen aan het voorkomen van steken in de zij. Tot slot is het belangrijk om geleidelijk de intensiteit van de inspanning op te bouwen, vooral voor beginnende sporters, om het risico op pijn te verminderen.

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Flankpijn (pijn in zij): Oorzaken van pijnlijke flank(en)
• Spierkrampen bij hardlopen: Soorten, symptomen & behandeling