Pityriasis amiantacea: Haaraandoening met schubben

Pityriasis amiantacea is een zeldzame haaraandoening die wordt gekenmerkt door grote schubben die stevig vastzitten aan het haar en de hoofdhuid. Patiënten kunnen bovendien last hebben van tijdelijk of permanent haarverlies. De exacte oorzaak van pityriasis amiantacea is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende onderliggende aandoeningen die met deze haaraandoening in verband worden gebracht. De behandeling omvat zowel topische als systemische medicatie. De aandoening werd voor het eerst beschreven door Baron Jean-Louis Alibert in 1832.

• Synoniemen van pityriasis amiantacea
• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren van pityriasis amiantacea
• Symptomen: Schubben die vastgehecht zijn aan haar en hoofdhuid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pityriasis amiantacea
• Op de huid toegepaste middelen
• Systemische middelen
• Secundaire bacteriële infectie
• Prognose
• Complicaties
• Permanent Haarverlies
• Secundaire bacteriële infecties
• Haarfollikelbeschadiging
• Hoofdhuidfibrose
• Psychosociale impact
• Preventie

Synoniemen van pityriasis amiantacea

Synoniemen voor pityriasis amiantacea zijn:

• Asbesthoofdhuid
• Keratosis follicularis amiantacea
• Porrigo amiantacea
• Schalp
• Tinea amiantacea
• Tinea asbestina

Epidemiologie

Pityriasis amiantacea is een zeldzame haaraandoening met een beperkte prevalentie in de algemene bevolking:

Zeldzaamheid en voorkomen
Pityriasis amiantacea komt relatief zeldzaam voor in vergelijking met andere hoofdhuid- en haaraandoeningen. Het exacte voorkomen is niet goed gedocumenteerd, maar de aandoening wordt meestal gediagnosticeerd bij een klein percentage van de patiënten met hoofdhuidproblemen.

Leeftijd en geslacht
De aandoening begint vaak in de tienerjaren of vroege volwassenheid, maar kan op elke leeftijd optreden. Vrouwen lijken iets vaker getroffen te worden dan mannen, hoewel het verschil niet significant is.

Associatie met andere aandoeningen
Pityriasis amiantacea wordt vaak in verband gebracht met andere ontstekings- en huidaandoeningen zoals psoriasis, seborreïsche dermatitis, en atopische dermatitis. Deze associaties suggereren dat patiënten met een geschiedenis van dergelijke aandoeningen een verhoogd risico kunnen hebben op het ontwikkelen van pityriasis amiantacea.

Regionale verspreiding
Er zijn geen specifieke geografische gebieden geïdentificeerd waar pityriasis amiantacea vaker voorkomt. De aandoening lijkt te voorkomen in verschillende delen van de wereld, zonder duidelijke regionale voorkeur.

Erfelijkheid en genetische factoren
Er is momenteel geen overtuigend bewijs dat pityriasis amiantacea erfelijk is. Genetische predisposities kunnen een rol spelen in de aanleg voor gelijkaardige huidaandoeningen, maar verder onderzoek is nodig om specifieke erfelijke factoren te identificeren.

Oorzaken en risicofactoren van pityriasis amiantacea

Pityriasis amiantacea is een ontstekingsreactie van de hoofdhuid die vaak zonder duidelijke oorzaak optreedt. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen, maar begint meestal tijdens de tienerjaren. Bij 2-15% van de kinderen kan het zich ontwikkelen tot psoriasis van de hoofdhuid. Vooral meisjes en jonge vrouwen lijken meer vatbaar voor pityriasis amiantacea.

De aandoening kan voortkomen uit:

• Psoriasis
• Streptokokkeninfecties
• Tinea capitis (hoofdschimmel)
• Seborreïsche dermatitis (hoofdroos en rode huid)
• Atopische dermatitis
• Lichen simplex
• Pityriasis rubra pilaris

Symptomen: Schubben die vastgehecht zijn aan haar en hoofdhuid

De symptomen van pityriasis amiantacea kunnen variëren van gelokaliseerde gebieden tot een volledig aangetaste hoofdhuid. Kenmerkend voor de aandoening zijn grote, dikke, geelbruine schubben die stevig vastzitten aan zowel de haarschachten als de hoofdhuid. De schubben zijn overlappend gerangschikt, wat doet denken aan asbestschilfers (medische term: amiantaceus). Onder de schubben kunnen dikke, rode plakkaten (plaques) zichtbaar zijn, vaak bedekt met fijne, niet-vettige, zilverwitte schilfers. Patiënten kunnen ook haarverlies ervaren, wat meestal omkeerbaar is, maar in sommige gevallen permanent kan zijn met littekenvorming.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose wordt gesteld door de arts door de hoofdhuid te inspecteren en de patiënt te vragen naar de symptomen. Vaak zijn haarmonsters en huidmonsters van de aangedane gebieden nodig. Een biopsie van de hoofdhuid kan soms ook noodzakelijk zijn om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose
Pityriasis amiantacea kan gemakkelijk verward worden met andere hoofdhuidaandoeningen zoals tinea capitis, psoriasis, seborreïsche dermatitis of lichen planus. Een kenmerkend verschil is dat bij pityriasis amiantacea de schubben stevig aan zowel de haarschacht als de hoofdhuid vastzitten.

Behandeling van pityriasis amiantacea

Een effectieve en tijdige behandeling is cruciaal om littekens en permanent haarverlies te voorkomen bij patiënten met pityriasis amiantacea.

Op de huid toegepaste middelen

Topische (op de huid toegepaste) corticosteroïden zijn krachtige ontstekingsremmers die helpen bij het verminderen van ontsteking, jeuk en roodheid. Keratolytische middelen, zoals salicylzuur, zijn nuttig voor het verwijderen van dikke schubben en verbeteren de effectiviteit van andere topische behandelingen. Shampoos met ketoconazol, ciclopirox en zinkpyrithione kunnen ook helpen bij het behandelen van schubben. Het kan enige tijd duren voordat lokale behandelingen effect hebben, en regelmatige toepassing is noodzakelijk om herhaling van de schubben te voorkomen.

Systemische middelen

Voor patiënten met ernstige gevallen die niet reageren op topische behandelingen, kunnen systemische middelen nodig zijn. Biologische middelen zoals tumornecrosefactor-alfa (TNF-α)-remmers zijn effectief voor diverse ontstekingsaandoeningen van de huid.

Secundaire bacteriële infectie

Een secundaire bacteriële infectie, vaak door Staphylococcus aureus, kan optreden bij pityriasis amiantacea. In dergelijke gevallen kan een behandeling met systemische antibiotica en koolteershampoo noodzakelijk zijn om de infectie te behandelen en de haaraandoening te verhelpen.

Prognose

De prognose voor patiënten met pityriasis amiantacea varieert. Bij tijdige en effectieve behandeling kunnen veel patiënten aanzienlijke verbetering ervaren en gedeeltelijk herstel van haargroei. Het verloop van de aandoening kan echter onvoorspelbaar zijn, en sommige patiënten kunnen blijvende veranderingen in de hoofdhuid of blijvend haarverlies ervaren. Regelmatige opvolging en aanpassing van de behandelingsstrategie kunnen helpen om de symptomen te beheersen en verdere complicaties te voorkomen.

Complicaties

Pityriasis amiantacea kan verschillende complicaties met zich meebrengen:

Permanent Haarverlies

Langdurige ontsteking en schade aan de hoofdhuid kunnen leiden tot hoofdhuidfibrose. Dit kan resulteren in permanent haarverlies, wat vaak moeilijk te herstellen is.

Secundaire bacteriële infecties

De aangetaste hoofdhuid is vatbaar voor secundaire bacteriële infecties, vooral door Staphylococcus aureus. Deze infecties kunnen de symptomen verergeren en vereisen mogelijk aanvullende antibiotische behandeling.

Haarfollikelbeschadiging

Chronische ontsteking en schubbenvorming kunnen leiden tot beschadiging van de haarfollikels, wat kan bijdragen aan blijvende haargroei-problemen.

Hoofdhuidfibrose

Bij langdurige en ernstige gevallen kan er fibrose optreden in de hoofdhuid. Dit leidt tot een verharding van het weefsel en kan de haargroei blijvend beïnvloeden.

Psychosociale impact

De zichtbare symptomen van pityriasis amiantacea kunnen leiden tot psychologische stress en een verminderde kwaliteit van leven. Patiënten kunnen last hebben van schaamte of angst als gevolg van de aandoening.

Preventie

Preventie van pityriasis amiantacea is lastig omdat de precieze oorzaak onbekend is. Het onderhouden van een goede hoofdhuidgezondheid door regelmatige, milde reiniging en het vermijden van bekende triggers zoals bepaalde huidirriterende stoffen kan mogelijk bijdragen aan het verminderen van het risico. Vroege detectie en behandeling zijn essentieel om ernstige gevolgen en complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid
• Seborroïsch eczeem: Huidziekte met hoofdroos en rode huid
• Psoriasis capitis: Schilferige vlekken en jeuk op hoofdhuid