Pityriasis amiantacea: Haaraandoening met schubben

Pityriasis amiantacea is een zeldzame haaraandoening die zich kenmerkt door grote schubben die stevig vastgehecht zijn aan het haar en de hoofdhuid. Verder kampen patiënten vaak ook met tijdelijk of permanent haarverlies. De exacte oorzaak van pityriasis amiantacea is onduidelijk anno oktober 2020, maar wel zijn een aantal onderliggende aandoeningen gekoppeld aan de haaraandoening. De behandeling bestaat uit medicatie die de patiënt zowel op de huid kan toepassen als via de mond kan innemen. De Baron Jean-Louis Alibert van Frankrijk beschreef de aandoening voor het eerst in 1832.

• Synoniemen van pityriasis amiantacea
• Oorzaken en risicofactoren van schalp
• Symptomen: Schubben die zijn vastgehecht aan haar en hoofdhuid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van haaraandoening
• Op de huid toegepaste middelen
• Systemische middelen
• Secundaire bacteriële infectie
• Complicaties: Permanent haarverlies

Synoniemen van pityriasis amiantacea

Synoniemen voor pityriasis amiantacea zijn:

• asbesthoofdhuid
• keratosis follicularis amiantacea
• porrigo amiantacea
• schalp
• tinea amintacea
• tinea asbestina

Oorzaken en risicofactoren van schalp

Pityriasis amiantacea is een ontstekingsreactie van de hoofdhuid, vaak zonder duidelijke oorzaak, die mogelijk op elke leeftijd optreedt. De haaraandoening begint meestal tijdens de tienerjaren en ontwikkelt zich tot psoriasis van de hoofdhuid bij 2-15% van de kinderen. Vooral meisjes en jonge vrouwen zijn aangetast door pityriasis amiantacea. De haaraandoening komt voorts mogelijk tot uiting als gevolg van psoriasis, een streptokokkeninfectie, tinea capitis (hoofdschimmel), seborreïsche dermatitis (hoofdroos en rode huid), atopische dermatitis, lichen simplex en pityriasis rubra pilaris.

Symptomen: Schubben die zijn vastgehecht aan haar en hoofdhuid

De letsels van de haaraandoening treffen gelokaliseerde gebieden van de hoofdhuid of anders is de hoofdhuid volledig aangetast. De patiënt heeft op de hoofdhuid grote, dikke, geelbruine schubben die stevig aangehecht zijn aan de haarschachten en de hoofdhuid. De schubben zijn op een overlappende manier gerangschikt zoals asbestschilfers (medische term: amiantaceus). De onderliggende hoofdhuid heeft voorts vaak dikke, rode plakkaten (plaques) met fijne, niet-vettige, zilverwitte schilfers met haarverlies (meestal omkeerbaar maar soms wel permanent met littekenvorming).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts bekijkt de hoofdhuid en bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen. Hij heeft voorts monsters van het getroffen haargebied en de aangetaste huid nodig. Een biopsie van het letsel van de hoofdhuid is soms eveneens nodig.

Differentiële diagnose
Pityriasis amiantacea is gemakkelijk verkeerd te diagnosticeren vanwege de nauwe gelijkenis met andere hoofdhuidaandoeningen zoals tinea capitis, psoriasis, seborreïsche dermatitis of lichen planus. Bij pityriasis amiantacea zijn de schubben echter zowel aan de haarschacht als aan de hoofdhuid bevestigd.

Behandeling van haaraandoening

Een effectieve en tijdige behandeling van pityriasis amiantacea is van cruciaal belang om littekens op het gebied van het haarverlies te voorkomen.

Op de huid toegepaste middelen

Topische (op de huid toegepaste) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) verminderen de ontsteking en verlichten tevens de jeuk en roodheid. Keratolytische middelen, zoals salicylzuur, verwijderen de dikke schubben en zorgen er voor dat de andere op de huid toegepaste medicijnen beter de huid kunnen binnendringen. Shampoos die ketoconazol, ciclopirox en zinkpyrithione bevatten, zijn ook nuttig bij het behandelen van de dikke schubben. Pityriasis amiantacea is soms moeilijk om effectief te behandelen met lokale medicijnen, omdat enkele weken gebruik nodig zijn voordat de patiënt voordelen ziet, en de dikke schubben vaak opnieuw optreden als de patiënt deze niet regelmatig behandelt. Lokale behandelingen zijn soms ook tijdrovend, waardoor patiënten vaak niet therapietrouw zijn.

Systemische middelen

Systemische middelen zijn nodig voor patiënten met ernstige pityriasis amiantacea die niet reageren op op de huid toegepaste behandelingen. Biologische middelen, zoals tumornecrosefactor-alfa (TNF-α)-remmers, behandelen diverse ontstekingsaandoeningen aan de huid.

Secundaire bacteriële infectie

Soms treedt ook nog een secundaire bacteriële huidinfectie op. Stafylokokkenbacteriën zijn in de meeste gevallen aanwezig. Een behandeling met systemische antibiotica en koolteershampoo behandelt de haaraandoening volledig wanneer Staphylococcus aureus-bacteriën aanwezig zijn.

Complicaties: Permanent haarverlies

Langdurige ontstekingsletsels bij pityriasis amiantacea leiden soms tot hoofdhuidfibrose hetgeen resulteert in permanent haarverlies.

Lees verder

• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Tinea capitis (hoofdschimmel): Schimmelinfectie op hoofdhuid
• Seborroïsch eczeem: Huidziekte met hoofdroos en rode huid
• Psoriasis capitis: Schilferige vlekken en jeuk op hoofdhuid