Verkoudheid: keelpijn, verstopte neus, snotteren & hoesten

De herfst komt er weer aan en veel mensen krijgen dan te maken met een verkoudheid. Iemand die verkouden is heeft het vaak over een 'griepje', maar een verkoudheid is iets anders dan de echte griep (influenza). Over de oorzaak en verschijnselen van verkoudheid, het verschil met griep en tips om de klachten te verlichten.

Verkoudheid: wat is dat precies?

Een verkoudheid is een irritatie en ontsteking van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen: hierbij gaat het om de neusholte, keelholte en bijholten (kaakholten, voorhoofdsholten). Deze staan met elkaar in verbinding en ze zijn bij een verkoudheid dan ook allemaal min of meer ontstoken of geïrriteerd. Gemiddeld worden volwassen mensen 2 tot 5 keer per jaar verkouden, kinderen hebben er gemiddeld 6 tot 10 keer per jaar mee te maken.

Hoe wordt een verkoudheid veroorzaakt?

Een verkoudheid ontstaat door een virus en er zijn nogal wat virussen die de oorzaak van deze aandoening kunnen zijn. Het gaat dan meestal om een van de rhinovirussen. Ook kan het coronavirus verkoudheid veroorzaken, net als het RS (Respiratoir Syncytieel) virus. Verkoudheid kan door meer dan tweehonderd verschillende virussen worden veroorzaakt.

De verschijnselen van verkoudheid

Nadat het virus de slijmvlies van de neus/keelholte is binnengedrongen gaat dit opzwellen. Daardoor kunnen de volgende verschijnselen optreden:

• keelpijn
• verstopte neus
• niezen
• hoofdpijn
• loopneus, snotteren
• heesheid, schorre stem
• hoesten
• tranende ogen
• niet lekker voelen, vermoeidheid
• slechter horen, dicht oor
• tijdelijk reukverlies
• soms lichte koorts (kinderen wat hoger)
• pijnlijke, verstopte bijholten

Wat is het verloop van een verkoudheid?

Als iemand besmet is raakt met een van de vele verkoudheidsvirussen komt het virus via de neus binnen. Het komt dan via het normaal aanwezige slijm in de neuskeelholte terecht. Daar ontstaan meestal ook de eerste klachten in de vorm van keelpijn en/of gevoel van irritatie achter in de neus. Vervolgens raakt het neusslijmvlies ontstoken waardoor snotteren en een verstopte neus ontstaan. De uitbreiding van de ontsteking naar de keelholte veroorzaakt keelpijn en hoesten. Een schorre stem, heesheid, ontstaat als ook de stembanden ontstoken raken. Soms kan een verkoudheid ook benauwdheid veroorzaken, met name als ook de luchtpijp 'meedoet'.

Is er een behandeling tegen verkoudheid?

Een verkoudheid kan 1 tot 3 weken duren en gaat meestal vanzelf weer over. Er bestaan geen medicijnen tegen verkoudheid; ook antibiotica werken niet. Het enige dat gedaan kan worden is het verlichten van de klachten. Meestal is naar de dokter gaan met een gewone verkoudheid dan ook niet nodig.

Wat kun je dan zelf doen bij een verkoudheid?

Er zijn een paar dingen die je kunt doen om de klachten te verlichten:

• in plaats van de neus te snuiten is het beter om de neus op te halen. Hierdoor zuigt als het ware het snot uit de bijholten weg, en daarmee is de kans op een bijholteontsteking kleiner. Wie toch de neus wil snuiten kan dit het beste één neusgat tegelijk doen
• het zuigen op keeltabletten of honingsnoepjes en dergelijke kunnen de keel vochtig houden en daardoor het gevoel van irritatie verminderen
• tegen een verstopte neus helpen neusdruppels of neusspray. Hiervoor kan zout water gebruikt worden dat zelf gemaakt kan worden(1 theelepeltje zout in een groot glas lauwwarm water oplossen). Neusdruppels met zoutoplossing zijn ook te koop bij de drogist als fysiologisch zoutoplossing, en het kan zo vaak gebruikt worden als je wilt
• neusdruppels of neusspray zoals Otrivin zorgen dat de zwelling van het slijmvlies in de neus verminderd wordt en geven goed verlichting. Ze mogen niet langer dan een week gebruikt worden, tot drie keer per dag. Lees de bijsluiter. De werkzame stof is xylomethazoline, deze zijn dus als het bekende Otrivin te koop, maar ook merkloos. Een idee is om deze voor een paar dagen lang in ieder geval voor het slapen gaan te gebruiken zodat de ademhaling door de neus niet belemmerd wordt. Deze neusdruppels helpen ook om slijm/snot uit dicht zittende oren te krijgen
• een beproefd huismiddeltje is een doorgesneden rauwe ui naast het bed voor het slapen gaan: de zwavelhoudende stoffen in het sap van de ui prikkelen de neus en zorgen dat het snot loskomt
• een paar keer per dag stomen kan prettig zijn; gebruik alleen heet water, zonder eucalyptus of menthol want dat werkt irriterend op de slijmvliezen. Een lange hete douche heeft hetzelfde effect als stomen boven een kom heet water
• bij regelmatig de neus afvegen kan de huid rondom de neusgaten rood worden en gevoelig en rauw aanvoelen; smeer er een dun laagje vaseline op
• tegen oorpijn helpen oordruppels met lidocaïne (Otalgan), dat de pijn verdooft (niet bij een loopoor gebruiken!)
• neem eventueel een pijnstiller zoals paracetamol tegen hoofdpijn; geef aan kinderen een kinderparacetamol (kan eventueel als zetpil worden gegeven)
• vermijd sigarettenrook

Wanneer moet een dokter geraadpleegd worden?

Normaal gesproken is het niet nodig om naar de dokter te gaan met een gewone verkoudheid. Dat is wel aan te raden bij:

• meer dan 3 dagen koorts van minstens 38 graden
• erge benauwdheid en een moeilijke ademhaling
• bij meer dan tien dagen klachten die niet verminderen
• een baby die: suf is of slecht drinkt
• een baby die langer dan 24 uur koorts heeft (38 of hoger) bij een leeftijd van minder dan 3 maanden
• een baby die in contact is geweest is met iemand die kinkhoest heeft

Wat is het verschil tussen verkoudheid en griep?

Ook bij echte griep is het slijmvlies van de luchtwegen ontstoken en treedt hoesten op. Maar waar verkoudheid wordt veroorzaakt door het verkoudheidsvirus wordt griep veroorzaakt door het influenzavirus. Dit virus geeft ernstiger ziekteverschijnselen dan bij een verkoudheid voorkomen: koude rillingen, hoge koorts die snel ontstaat en vaak tot 39 graden of hoger oploopt en daarbij een aantal dagen duurt. Ook kenmerkend bij griep is het optreden van spierpijn en het zich flink ziek voelen. Dat is dus wat anders dan een 'griepje' waarover mensen het hebben die een verkoudheid bedoelen.

Kan een verkoudheid voorkomen worden?

Door een goede hygiëne is de kans op verkoudheid te verkleinen, al is het nauwelijks te voorkomen. Iemand die verkouden is zoveel mogelijk vermijden ligt voor de hand; in de praktijk zal dat lastig zijn. Iemand die al verkouden is kan de kans op besmetting van mensen in zijn omgeving verkleinen door:

• niezen en hoesten in een zakdoek
• papieren zakdoeken te gebruiken en deze na eenmalig gebruik ook weggooien
• vaak de handen wassen, vooral na gebruik van een zakdoek

Lees verder

• Herfst- en winterseizoen: hoe hou je je weerstand op peil?
• Over griep, de griepprik en verschil verkoudheid/griep