Is weekmaker Bisfenol A (BPA) een echte dikmaker?

Wat is Bisfenol A (BPA)? En op welke manier komt deze weekmaker in ons lichaam terecht? Hoe zit het met onze voeding, ons drinkwater en onze huid? Hoe veilig is BPA voor de gezondheid van de mens? Veroorzaakt Bisfenol A zodanige veranderingen in het menselijk metabolisme dat we van een echte dikmaker (of obesogene factor) kunnen spreken? Wat zijn mogelijke andere schadelijke effecten van de weekmaker BPA?

Wat is Bisfenol A (BPA)?

BPA is een organische verbinding die in veel dagelijks gebruikte producten voorkomt. Als estrogene, hormoonverstorende verbinding is Bisfenol A een stof die de normale hormonale werking van het menselijk lichaam verstoort. Deze stof leidt tot ophopingen van vet in het lichaam die geheel los staan van eventuele veranderingen in het eet- of bewegingspatroon. In die zin behoort BPA tot de stille dikmakers. De aanwezigheid van BPA in menselijke urine lijkt daarnaast verband te houden met het optreden van diabetes, en metabole of cardiovasculaire aandoeningen.

Uit sommige onderzoeken bij knaagdieren die werden blootgesteld aan lage doses BPA lijkt bovendien sprake te zijn van nadelige gevolgen voor de vruchtbaarheid en de voortplanting. In hoeverre de resultaten van onderzoek op knaagdieren als muizen indicatief zijn voor de effecten op mensen, blijft nog onduidelijk.

Naast BPA worden ook andere factoren die niets met veranderingen in eet- en bewegingspatronen te maken hebben, verantwoordelijk gehouden voor het bevorderen van obesitas. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan bepaalde biologische oorzaken van overgewicht, het AD36-virus of het gebruik van antibiotica. Deze factoren spelen mogelijk een rol als lijnen en het aanleren van gezonde eetgewoonten niet het gewenste effect hebben.

Hoe komen we in contact met Bisfenol A?

Elke dag komen we op verschillende manieren in contact met Bisfenol A (BPA). Dit contact vindt bijvoorbeeld plaats via onze voeding, het drinkwater of via de huid.

Hoe zit het met BPA en onze dagelijkse voeding?

Via producten van polycarbonaat

BPA is een grondstof voor de vervaardiging van polycarbonaat: een hard en transparant plastic van hoogwaardige kwaliteit. Denk aan artikelen als magnetronschaaltjes, tafelbestek of onbreekbare drinkflessen (bijvoorbeeld met frisdrank erin). Sinds juni 2011 mogen in Nederland geen babyflesjes van polycarbonaat worden verkocht.

Via de coating van conservenblikjes of kartonnen verpakkingen van voeding

BPA wordt in de vorm van bisfenol A diglycidylether (BADGE) gebruikt als beschermende coating aan de binnenzijde van conservenblikjes of kartonnen verpakkingen van voeding, of in waterreservoirs en drinkwaterleidingen.

Hoe komt BPA uit coatings en plastic voorwerpen in ons lichaam terecht?

Bisfenol A diffundeert (vermengt zich) met vloeistoffen zoals water, frisdrank en andere voeding. Daarom hebben in de westerse wereld bijna alle mensen aantoonbare hoeveelheden BPA in hun bloed en urine.

Wat zijn andere mogelijkheden voor BPA om het menselijk lichaam binnen te dringen?

Bisfenol A komt voor op thermisch papier. Bij onderzoek onder caissières die met kassabonnen van thermisch papier werkten, zijn verhoogde BPA-waarden gemeten. Het vermoeden bestaat dat BPA ook via de huid het menselijk lichaam binnendringt. Verder komt deze weekmaker zelfs voor in sigarettenfilters, hetgeen mogelijk betekent dat de stof ook via inademing van de sigarettenrook in het menselijk lichaam terecht kan komen.

Bij welke waarden van BPA treden de schadelijke effecten op?

Bisfenol A is een stof die in de westerse wereld in veel dagelijkse producten wordt gebruikt. De industrie heeft dan ook zware belangen bij een voortgezet gebruik van deze stof. Vanaf welke gemeten waarden er sprake is van nadelige effecten op de gezondheid is nog altijd niet ondubbelzinnig wetenschappelijk vastgesteld. Wel staat vast dat de schadelijke gevolgen afhangen van de hoogte van de gemeten waarde, de duur van de blootstelling aan de stof en de levensfase waarin de persoon zich bevindt.

De discussie over de mate van veiligheid van de stof en de laagste waarden waarbij negatieve gevolgen voor de gezondheid worden gemeten, duurt dus nog voort. Maar in elk geval staat vast dat de weekmaker Bisfenol A tot de dikmakers behoort. Als je je serieus met lijnen en gezonde eetgewoonten bezighoudt, is de oorzaak van je overgewicht mogelijk mede aan deze stof te wijten.

Andere schadelijke effecten van de weekmaker BPA

Naast het dikmakend effect lijkt BPA ook andere negatieve gevolgen voor de gezondheid te hebben. Zo zijn er wetenschappelijke aanwijzingen dat de blootstelling van kinderen aan deze stof bij vrouwen kan leiden tot onvruchtbaarheid. En dat blootstelling van volwassenen aan BPA hun vruchtbare periode kan verkorten.

Uit een onderzoek van de beroemde Amerikaanse Harvard Universiteit, gepubliceerd in 2013, komt een verband naar voren tussen hogere BPA-waarden in de urine van vrouwen en een verminderde rijping van hun eitjes. Er zijn aanwijzingen, mede door eerdere dierproeven dat BPA negatief werkt op onder meer de celstructuur en de organisatie van de chromosomen tijdens de rijping van de eitjes.

De Harvard Universiteit vermoedt bovendien dat de toegenomen mate van abnormale rijping in eitjes die aan de weekmaker BPA zijn blootgesteld, mede een verklaring kan vormen voor de in de laatste decennia geconstateerde vermindering van de vruchtbaarheid.

Er is dus alle reden om te proberen de BPA-waarden in je lichaam zo laag mogelijk te houden, deels om overgewicht tegen te gaan en deels om andere gezondheidsredenen.

Special Weinig bekende oorzaken van overgewicht

Dit artikel maakt deel uit van de special Weinig bekende oorzaken van overgewicht. Daarin lees je onder meer over biologische factoren, het AD36-virus en antibiotica als dikmakers.

Lees verder

• Biologische oorzaken van overgewicht
• Overgewicht door antibiotica
• Kun je van het AD36-virus dik worden?