Waarom codeïne bij sommige mensen niet werkt

Heb je pijnklachten en gebruik je daarvoor codeïne maar merk je dat dit niet werkt en de pijn niet vermindert? Onderzoekers in Groot-Brittannië hebben ontdekt wat hier in veel gevallen de oorzaak van kan zijn, namelijk een tekort in de aanmaak van het enzym CYP2D6. Dit is goed nieuws want huisartsen kunnen in dat geval andere pijnstillers voorschrijven die wel werken om pijnklachten te verminderen.

Codeïne werkt niet bij iedereen

• Waarvoor wordt codeïne gebruikt?
• Waarom werkt codeïne niet?
• Codeïne kan ook te snel werken
• Hoe weet je of dit voor jou het probleem is?
• Wat zijn de alternatieven wanneer codeïne niet werkt?

Waarvoor wordt codeïne gebruikt?

Codeïne wordt voorgeschreven als pijnstiller. Het heeft tevens een hoestprikkel-dempende werking. Het wordt vaak gebruikt in combinatie met paracetamol. Het is op recept verkrijgbaar bij de apotheek in tabletten of zetpillen als het merkloze Codeïne en Codeïnefosfaat. In combinatie met paracetamol is het verkrijgbaar als Paracetamol/codeïne en met acetylsalicylzuur en coffeïne als ACCod. In veel andere landen is het ook vrij verkrijgbaar in de combinatie ibuprofen/codeïne, zoals bijvoorbeeld in Nurofen Plus.

Waarom werkt codeïne niet?

Enzymen zijn proteïnen die in de lever worden aangemaakt en die controle uitoefenen op allerlei chemische reacties in het menselijk lichaam. Het zijn ook deze enzymen die helpen om medicijnen af te breken om ze zo hun pijnstillende effect te laten hebben. Het is het enzym CYP2D6 dat codeïne omzet in morfine. Britse onderzoekers hebben nu ontdekt dat 7 tot 10% van de bevolking niet of niet voldoende van het enzym CYP2D6 aanmaken waardoor codeïne bij hen onmogelijk voldoende effect kan hebben. Dat komt neer op maximaal ruim 1,5 miljoen Nederlanders. Is dit bij jou het geval dan kun je nog zo veel van de pijnstiller gebruiken, het zal niet helpen. Dit maakt zelfs dat codeïne voor sommige mensen gevaarlijk kan zijn. Wanneer niet snel genoeg een pijnstillend effect wordt bereikt, ligt namelijk het gevaar van een overdosis op de loer.

Mensen die niet voldoende van het enzym CYP2D6 aanmaken kunnen ook problemen hebben met de afbraak van andere medicijnen waaronder tramadol, Prozac, Zoloft en diverse bèta-blokkers en antipsychotica. Bij vrouwen met borstkanker die Tamofixen gebruiken in combinatie met selectieve serotonine-heropnameremmers om opvliegers te onderdrukken dan kan het de kankeronderdrukkende werking van Tamofixen tot nul reduceren.

Codeïne kan ook te snel werken

Bij de ontdekking van proces zijn de onderzoekers er ook achtergekomen dat er mensen zijn die juist te veel van het enzym CYP2D6 aanmaken. Dit kan tot gevolg hebben dat codeïne juist te snel door het lichaam wordt afgebroken. Het medicijn zal dan sneller pijnverlichting geven maar ook sneller uitgewerkt zijn. In zeldzame gevallen kan deze rappe afbraak leiden tot een ademdepressie of ademhalingsstilstand, die levensbedreigend kan zijn. Om deze reden wordt het medicijn niet meer als post-operatieve pijnstilling gegeven aan kinderen en wordt het ook niet meer verwerkt in hoestonderdrukkende medicijnen voor kinderen. Welke percentage van de mensen onder de 'snelle afbrekers' gerekend kan worden is nog niet duidelijk, maar de onderzoekers schatten dat dit tot wel 30% kan zijn.

Mensen bij wie codeïne niet werkt zijn niet immuun voor de bijwerkingen. Het gebruik van codeïne kan bijvoorbeeld zorgen voor obstipatie doordat de beweging van de darmen vermindert.

Hoe weet je of dit voor jou het probleem is?

Merk je dat codeïne bij jou niet aanslaat? Mogelijk de hierboven beschreven situatie op jou van toepassing. Volgens de onderzoekers kan genetische screening op dit probleem in de toekomst een mogelijkheid worden, en dan vooral voor mensen met chronische aandoeningen zoals artritis waarvoor dagelijks pijnstilling gebruikt wordt. Een test die binnen 45 minuten uitsluitsel geeft en niet meer dan € 60 euro hoeft te kosten moet tot de mogelijkheden behoren, maar hier is nog aanvullend onderzoek voor nodig.

Wat zijn de alternatieven wanneer codeïne niet werkt?

Er zijn diverse andere pijnstillers (vrij verkrijgbaar en op recept) die wel pijnverlichting kunnen geven bij mensen die ongevoelig zijn voor codeïne. Te denken valt dan aan pijnstillers als paracetamol, ibuprofen, diclofenac en andere ontstekingsremmers.

Lees verder

• Pijnstillers, welke te gebruiken?
• Bijwerkingen van naproxen / naproxennatrium
• Kalmeringsmiddelen zonder recept
• Pijnstillers innemen op een lege maag