Gal - bitter spijsverteringssap uit de lever

Gal is een spijsverteringssap die bijdraagt aan de afbraak van vetten en de opname van belangrijke stoffen, zoals vitamines, in het bloed. Het is een groengeel goedje, dat bitter smaakt. Dat kunnen we proeven als we zo erg moeten overgeven dat er eigenlijk niets meer in de maag zit om eruit te gooien. Dan komt er gal en dan proeven we de bittere smaak van sap. Het heeft gal zijn slechte reputatie gegeven en 'bitter als gal' of 'je gal ergens over spuwen' hebben niet zo'n positieve betekenis. Toch is gal een van de sappen die we nodig hebben om ons voedsel goed te kunnen verteren en de belangrijke stoffen op te nemen in ons bloed.

Bittere gal

• Spijsverteringssap gal uit de lever
• Gal en de galblaas
• Bilirubine
• Ontlasting
• Galstenen
• Zo bitter als gal
• Gallige spreekwoorden

Spijsverteringssap gal uit de lever

Gal is een vloeistof die de meeste gewervelde dieren in hun lever produceren. De menselijke lever produceert het sap ook. Het is groengeel van kleur. De lever scheidt continu gal af en dat gaat via de twaalfvingerige darm naar de dunne darm. Een deel wordt opgeslagen in de galblaas, voor als het nodig is. De galblaas zit onder de lever en fungeert als reservoir. Na de maaltijd wordt er gal afgevoerd naar de twaalfvingerige darm en daar helpt het bij de vertering van vetten. Gal bestaat voor 97% uit water, voor uit 0,7% galzouten, voor 0,2% uit bilirubine, voor 0,51% uit vetten (cholesterol, vetzuren en lecithine) en uit een heel klein beetje anorganische zouten.

Gal en de galblaas

Gal heeft een functie bij de vertering van vetten en speelt daarmee ook een belangrijke rol bij de opname door het lichaam van stoffen die in vet oplossen. Voorbeelden daarvan zijn de vitamines A, D, E en K. Behalve als spijsverteringssap is gal nuttig als excretieroute voor de bilirubine: de bilirubine lift met de gal mee. Ook vernietigen de galzouten microben die in het voedsel kunnen zitten. Als er extra gal nodig is, na het eten van een vette maaltijd bijvoorbeeld, dan krijgt de galblaas een signaal dat hij gal af moet staan. De galblaas doet dat door samen te knijpen, waardoor de gal via de galleiding naar de twaalfvingerige darm kan lopen.

Bilirubine

Bilirubine is een gele stof die de gal kleurt. Het is een afbraakproduct van oude rode bloedcellen die via de lever wordt gezuiverd en via de galwegen naar de darm wordt vervoerd. Bilirubine wordt uitgescheiden via gal en urine, en verkleuring kan een indicatie zijn van een verstopping of gezwel. De gele kleur bij geelzucht komt van de bilirubine en is een teken dat er iets met de lever aan de hand is of dat de galweg verstopt zit waardoor de bilirubine niet afgevoerd kan worden naar de darmen. De huid wordt dan geel, net als het oogwit. Een galsteen kan de oorzaak van zo’n verstopping zijn.

Ontlasting

De gal kleurt voor een belangrijk deel onze ontlasting. Als er iets mis is met de lever of als er een verstopping van de galwegen is, dan kun je dat onder meer zien aan de kleur van de ontlasting. De ontlasting mist dan zijn karakteristieke bruine kleur en is stopverfkleurig.

Galstenen

Een nare eigenschap van gal is dat het kan indikken en galstenen kan vormen. Die galstenen vormen in de galblaas, waar de gal het meest geconcentreerd is. Ze gaan problemen vormen als ze in de galwegen gaan zitten en die verstoppen. Dat geeft hevige pijnen die koliekpijnen of galkolieken worden genoemd. Er kan dan een galblaasoperatie nodig zijn, waarbij de hele galblaas inclusief stenen wordt verwijderd. Er is dan geen reservoir met gal meer, maar er komt nog wel gal in het lichaam dat zijn werk voor de spijsvertering kan doen. De lever maakt namelijk continu galsappen die worden afgevoerd naar de darmen. De mens kan prima en probleemloos zonder galblaas leven.

Zo bitter als gal

Gal is een bittere stof, dat je kunt proeven als je eens flink hebt overgegeven. Bij braken komt eerst de maaginhoud door de mond naar buiten. Deze is vermengd met maagzuur en smaakt zuur. Als er niets meer is om over te geven, dan kan het zijn dat er nog gal gebraakt wordt. De gal wordt dan door de hevige spierbewegingen uit de twaalfvingerige darm naar boven geperst en verlaat via de mond het lichaam. Dan kun je de smaak van gal proeven: bitter.

Gal heeft vanwege zijn bitterheid niet zo’n positief imago en dat is terug te vinden in de spreekwoorden.

Gallige spreekwoorden

Zo bitter als gal

Erg bitter

Zij is een duifje zonder gal

Zij is een onschuldig jong meisje

Wie gal in de mond heeft, kan geen honing spuwen

Wie slecht is, kan zich niet goed voordoen

Hij heeft honing op de lippen, maar gal in de keel

Hij spreekt goed over iemand, maar bedoelt het slecht

Een botje zonder gal

Een zachtaardige

De bot vergallen

De zaak bederven

De pen in de gal dopen

Vinnige kritiek geven

Hij is zonder spat of gal

Hij heeft geen enkel gebrek

Zijn gal uitspuwen

Zijn ongenoegen uiten

De baars vergallen

De zaak laten mislukken

Gift en gal spuwen

Alle kwaadheid uiten

De gal loopt hem over

Hij is woedend

Hij kan de bot gallen

Hij kan de zware opdracht volbrengen

Iets vergallen

Er het plezier van ontnemen

Lees verder

• Galstenen in de galblaas - cholesterol en pigment
• Biliaire pancreatitis – alveesklierontsteking door galstenen
• Galstenen, galaanval en galblaasoperatie