Poortkatheter, een poort in de bloedbaan

Een poortkatheter is een katheter die sinds 2009 steeds meer wordt geplaatst. Deze katheter kan voor verschillende doelen gebruikt worden. Zo wordt het gebruikt om medicatie toe te dienen bij ziektes, zoals chemo bij kankerpatiënten. Het komt ook voor dat het wordt gebruikt om voedingsstoffen toe te dienen. De poortkatheter is een veilige en aangename manier van infuustherapie voor wie niet van naalden houdt en geen goede aderen heeft.

Wat is een poortkatheter?

Een poortkatheter of port a cath is een katheter met reservoir die aangesloten wordt op een grote ader onder het sleutelbeen. Het bestaat uit een toegangspoort en een katheter inéén. De toegangspoort bestaat uit chirurgisch staal of titanium. Verder zit er in het midden van deze poort een zelfsluitend siliconemembraan. Vanuit deze toegangspoort loopt een soepele katheter naar een groot bloedvat. De tip van de katheter zit tot vlak aan het hart. Heel de poortkatheter ziet er een beetje uit als het uiteinde van een stethoscoop. De poort wordt aangeprikt met naalden speciaal voor poortkatheters.

Er zijn twee soorten poortkatheters. Ze lijken heel erg op elkaar. Het grote verschil is dat de ene poortkatheter, ook wel de klassieke poort genaamd, niet onder de scan mag en dus ook niet gebruikt mag worden voor contrastvloeistof. Bij de andere mag dit wel. Deze wordt de CT-poort genoemd. Daarom wordt er ook vooral gebruik gemaakt van de CT-poort. Zo hoeft de patiënt ook niet ongerust te zijn als hij toch een keer onder de scanner moet.

Waarvoor wordt het gebruikt?

Een poortkatheter heeft veel toepassingen en is makkelijk in gebruik. Dit maakt dat verpleegkundigen ook graag de poortkatheter gebruiken als dit mogelijk is. Hij kan gebruikt worden om medicatie toe te dienen. Chemo wordt ook vaak via een poortkatheter toegediend omdat dit veiliger is voor de patiënt. Ook voedingsstoffen kunnen gegeven worden via een poortkatheter. Het is ook mogelijk om bloed te trekken via deze katheter of bloedtransfusies toe te dienen.

Een poortkatheter plaatsen

Een poortkatheter wordt geplaatst in een operatiezaal. Meestal wordt er gekozen voor lokale verdoving omdat dit makkelijker is voor de arts en de operatie maar dertig tot zestig minuten duurt. De arts maakt een opening ter hoogte van de borstkas aan de linkerkant of rechterkant. Dit hangt vaak af waar de arts denkt dat het makkelijkst is om de poortkatheter te plaatsen. Als je al een poortkatheter hebt gehad, wordt er voor de andere zijde gekozen. De katheter wordt in een groot bloedvat geschoven. Dit kan de vena cephalica, vena jugularis of vena subclavia zijn. De katheter wordt tot aan de hartopening opgeschoven. Daarna wordt de katheter aan de toegangspoort aangesloten en vastgemaakt. De wond wordt dicht gemaakt met kleefstrips. Deze blijven veertien dagen ter plaatse.

De poortkatheter wordt een eerste maal aangeprikt op de operatiekamer. Na één week mag de katheter aangeprikt worden door een verpleegkundige. Vanaf dan mogen alle therapieën gegeven worden via de poortkatheter. Dit geldt ook voor chemo.

Wie krijgt een poortkatheter?

Een patiënt krijgt een poortkatheter als hij een chemokuur moet ondergaan. Verder krijgen mensen die vaak medicatie intraveneus krijgen ook een poortkatheter. Een regel om in aanmerking te komen voor een poortkatheter is dat je minimaal om de drie maanden medicatie toegediend moet krijgen. Wanneer je vaak bloedtransfusies krijgt en je aders moeilijk te prikken zijn, is het ook mogelijk om een poortkatheter te laten plaatsen. Dit bepaalt de arts per patiënt.

Voordelen

Een groot voordeel van een poortkatheter is dat hij tot vijf jaar ter plaatse kan blijven. Verder is een poortkatheter makkelijker om aan te prikken. Een verpleegkundige of arts hoeft dus niet te zoeken naar een geschikte ader. Een ander voordeel is dat een infuus dat aangesloten is op een poortkatheter langer ter plaatse kan blijven. Het zal niet snel verstoppen zoals bij de gewone infusen die men in de arm prikt. Ook zal de infuus niet zo snel ontsteken zoals bij de arm. Bovendien is kans minimaal dat de infuusvloeistof naast de katheter loopt. Dit risico is veel groter bij de infuustherapie in de arm.

Mogelijke problemen

Elke techniek brengt risico’s met zich mee. Zo heeft een poortkatheter ook mogelijke problemen. Deze problemen zijn:

• Een hematoom of blauwe plek rond de poort. Hier mag nooit in geprikt worden. Bovendien moet de arts onderzoeken of de bloeduitstorting door de poort zelf komt of er een andere oorzaak is.
• Mechanische problemen, hierbij kan het gaan om problemen aan de naald waarmee geprikt wordt of de katheter zelf.
• Mechanische occlusie of verstopping, de mogelijkheid bestaat dat de katheter ergens vanbinnen in je lichaam afgeknikt is waardoor het niet mogelijk is om infuustherapie toe te dienen.
• Chemische occlusie, door kristallisatie van twee medicamenten die reageren op elkaar kan je katheter verstopt raken.
• Trombotische occlusie, hierbij is er een klonter die de katheter verstopt. Dit probeert men te voorkomen door na elk gebruik heparine toe te dienen.
• Infectie, bij elk gebruik van de poort is het belangrijk om op steriele wijze alle handelingen uit te voeren.
• Extravasatie, hierbij loopt de medicatie niet in de poort maar in het weefsel van de patiënt. Gelukkig is de kans op extravasatie klein bij een poortkatheter.

Wanneer een van bovenstaande problemen zich voordoen zal de verpleegkundige onmiddellijk de arts verwittigen. Hij zal naar het probleem komen kijken en verder beslissen wat er moet gebeuren. In eerste instantie zal men altijd proberen om de poortkatheter te redden. Wanneer dit niet mogelijk is, kan het zijn dat de poortkatheter wordt verwijderd en een nieuwe wordt geplaatst langs de andere zijde van het lichaam.

Lees verder

• PICC-katheter, een lange katheter in de arm
• Centrale veneuze katheter, een katheter in de veneuze baan