Oxycodon bij chronische, postoperatieve en oncologische pijn

Oxycodon behoort tot de sterkste pijnstillers en lijkt qua werking op morfine. Het middel wordt voorgeschreven bij zeer heftige al dan niet chronische pijn. Zoals na een hartinfarct en bij postoperatieve en oncologische (palliatieve) indicaties. Oxycodon is een zogeheten opioïde analgeticum. De pijnstiller werkt met andere woorden in op het centraal zenuwstelsel. Het middel is verslavend. Daarnaast is bij hogere doses een adequate monitoring zeer belangrijk in verband met mogelijke ademdepressies. De bijwerkingen zijn talrijk, variërend van obstipatie, misselijkheid, sufheid en psychomimetische effecten, zoals hallucinaties. Het middel wordt ingezet bij palliatieve behandelingen, zoals in de terminale zorg. Bij alle andere indicaties is het zaak om deze pijnstiller zo kort mogelijk te gebruiken. Bij abrupt staken van oxycodon kunnen heftige ontwenningsverschijnselen optreden. Hoe korter het gebruik, hoe minder verslavingsrisico’s.

Inhoud

• Oxycodon – zeer krachtig opioïde analgeticum
• Verslavend
• Wanneer wordt oxicodon voorgeschreven?
• Dosering
• Trapsgewijze pijnbestrijding
• Palliatieve zorg
• Verkeer en alcohol
• Gebruik geen oxycodon bij de volgende aandoeningen
• Contra-indicaties
• Gevaren van oxycodon
• Bijwerkingen
• Ontwenningsverschijnselen
• Overdosis
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Zwangerschap
• Oxycodon en verslavingsproblematiek

Oxycodon – zeer krachtig opioïde analgeticum

Oxycodon behoort tot de zogeheten opioïde analgetica. Opioïden lijken op lichaamseigen stoffen die pijn dempen, waaronder endorfines. Het lichaam maakt endorfines zelf aan in de hypofyse. In dat opzicht verschillen ze met opiaten die uit opium worden geraffineerd. Bij pijn worden de pijnprikkels via de zenuwbanen doorgegeven aan de hersenen, ofwel het centraal zenuwstelsel. Opioïden blokkeren de overdracht van deze signalen en verminderen aldus op zeer effectieve wijze de pijnsensaties. Opioïden hechten aan dezelfde receptoren als endorfines.

Verslavend

De werkzame stof van oxycodon is oxycodonhydrochloride. Het middel is alleen op recept verkrijgbaar en sinds 1977 internationaal op de markt, onder meer onder de merknamen OxyContin en OxyNorm. Het is verkrijgbaar in tabletten (o.a. gereguleerde afgifte), smelttabletten, capsules, drankjes en injectievloeistof. Oxycodon is een semi-synthetisch opioïde, aangezien het vervaardigd wordt uit een natuurlijk opiaat. Deze zeer krachtige en in dat opzicht wellicht onderschatte pijnstiller heeft gewenning en verslaving in zijn kielzog bij langer gebruik. Naast het zeer effectieve pijnstillende effect heeft oxycodon een rustgevende werking en vermindert het angstgevoelens. Het stapsgewijs staken van oxycodon is belangrijk.

Wanneer wordt oxicodon voorgeschreven?

In tegenstelling tot de NSAID’s, zoals diclofenac en ibuprofen, heeft oxycodon geen ontstekingsremmend effect. Het wordt onder andere voorgeschreven bij ernstige postoperatieve pijn, na een hartinfarct, trauma’s, kolieken, zoals galsteen- en niersteenkolieken, zenuwpijn en in de palliatieve, terminale zorg. Het middel is bijna tweemaal zo krachtig als morfine.

Dosering

De dosering van oxycodon is geheel aan de arts. De werking van capsules, drankjes en tabletten begint binnen een uur en houdt ongeveer 4 uur of wat langer aan. Oxycodon wordt alleen voorgeschreven wanneer heftige, ernstige pijn wordt verwacht. Zodra de klachten verminderen zal de arts zo snel mogelijk overgaan op een minder krachtige opioïde pjnstiller, zoals tramadol. Vaak in combinatie met een NSAID.

Trapsgewijze pijnbestrijding

Bij pijnbestrijding in het algemeen geldt de regel dat eerst wordt begonnen met paracetamol, eventueel in combinatie met een NSAID, zoals ibuprofen of naproxen. Bij onvoldoende effect gaat men over op opioïde pijnstillers. In eerste instantie betreft het een licht opioïde analgeticum, waaronder tramadol. Pas in een later stadium worden zwaardere, morfine-achtige analgetica ingezet.

Palliatieve zorg

In de terminale zorg worden in eerste instantie tabletten of capsules voorgeschreven, indien de toestand dat toelaat. Later gevolgd door injecties, toediening via een infuuspomp of door middel van pleisters. Overigens is oxycodon bij chronische, heftige pijn als gevolg van kanker geen eerste-keusmiddel en wordt de voorkeur gegeven aan morfine met gereguleerde afgifte. Gebruik oxycodon bij orale toediening conform een vast schema, bijvoorbeeld om de vier of zes uur. Of volg de voorschriften bij gereguleerde afgifte.

Verkeer en alcohol

Alle opioïden hebben negatieve effecten op deelname aan het verkeer. Ook zal men zeer voorzichtig moeten zijn bij het bedienen van machines (o.a. beroepsmatig) en tijdens het klussen. Mijd deze activiteiten zolang u oxycodon gebruikt. In elk geval de eerste twee weken, als u dan al dan niet bent overstapt op een minder krachtige pijnstiller. Ook alcohol heeft dezelfde negatieve invloed vanwege het versterkt versuffende effect in combinatie met oxycodon.

Gebruik geen oxycodon bij de volgende aandoeningen

Er zijn veel contra-indicaties waarbij het beter is geen oxycodon te gebruiken. Om te beginnen is het belangrijk geen oxycodon te slikken als u overgevoelig bent voor een van de stoffen in het middel. Zie hiervoor de bijsluiter. Hetzelfde geldt voor chronische longaandoeningen, zoals longemfyseem en ernstige astma bronchiale. Samenvattend zijn onder andere de volgende contra-indicaties van kracht:

Contra-indicaties

• Astma, COPD (longemfyseem) en ademhalingsdepressies met hypoxie (zuurstofgbrek).
• Hersentrauma’s met verhoogde intracraniële druk.
• Chronische obstipatie, darmaandoeningen en (doorgemaakte) ileus.
• Convulsieve aandoeningen, zoals epilepsie.
• Slechte long-, lever- en nierfunctie.
• Doorgemaakte maag- en darmoperaties.

Voorzichtigheid is geboden bij de volgende aandoeningen:

• Nier- en galsteenkolieken.
• Lage bloeddruk, verminderd bloedvolume.
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking).
• Let op met grapefruit(sap). Het risico op bijwerkingen is dan groter. Indien u toch grapefruitsap moet of wil drinken, neem dan niet meer dan twee glazen in de week met een interval van drie dagen.

Gevaren van oxycodon

Opioïden zijn geen eerste-keusmiddelen tegen chronische, niet-maligne pijn. Voorbeelden daarvan zijn artrose en tussenwervelschijfaandoeningen. Verder wordt de behandelaar sterk geadviseerd om bij niet-maligne pijn een grondige anamnese af te nemen. De risico's op het gebied van gewenning en verslaving zijn immers aanzienlijk, vergelijkbaar met de problematiek rond alcohol en drugs.

Verslavingsgevoelig
Artsen die oxycodon voorschrijven dienen met andere woorden zeer op hun hoede te zijn als ze verslavingsgevoelige mensen op hun spreekuur krijgen. Hetzelfde geldt voor oudere en verzwakte patiënten. Oxycodon kent veel bijwerkingen, die overigens niet allemaal hoeven op te treden, of mogelijk helemaal niet. Lees als patiënt de bijsluiter door en meld bijwerkingen die u hebt of denkt te hebben als gevolg van het gebruik van oxycodon. Hieronder een greep uit de vele mogelijke neveneffecten van oxycodon:

Bijwerkingen

• Sufheid, slaperigheid, vermoeidheid, duizeligheid.
• Obstipatie of juist diarree.
• Misselijkheid, braken.
• Droge huid.
• Allergische reacties.
• Lage bloeddruk.
• Gastritis.
• Koorts.
• Desoriëntatie in plaats, tijd en persoon.
• Geagiteerdheid.
• Hallucinaties.
• Visusstoornissen.
• Dehydratie (uitdroging) met een sterk dorstgevoel.
• Impotentie.
• Ademhalingsdepressies.
• Apneu.
• Verminderde hoestreflex met ophoping van slijm.
• Levendige dromen.
• Nervositeit.
• Slapeloosheid.
• Angstgevoelens.

Ontwenningsverschijnselen

Gewenning wil zeggen dat hogere doses nodig zijn om hetzelfde effect van de pijnstilling te bereiken. Daardoor nemen mogelijk de bijwerkingen toe. Ook leidt het gebruik van oxycodon tot psychische afhankelijkheid. Het is belangrijk om deze zeer effectieve pijnstiller zo kort mogelijk voor te schrijven en dat de oorspronkelijke dosis zo snel mogelijk op de juiste wijze weer wordt afgebouwd. De patiënt dient daarbij de aanwijzingen van de arts omtrent de afbouw nauwgezet op te volgen. De volgende ontwenningsverschijnselen kunnen zich voordoen, waarbij aangetekend dat ze vooral voorkomen wanneer abrupt gestaakt wordt met het middel:

Symptomen

• Geeuwen.
• Transpireren.
• Gewrichts- en spierpijn.
• Slapeloosheid.
• Misselijkheid en braken.
• Verhoogde bloeddruk en snelle pols (tachycardie).

Overdosis

Let als patiënt nauwkeurig op de voorgeschreven tijden dat u oxycodon moet innemen. Als u een dosis bent vergeten, of als u het middel te vaak hebt genomen, vraag dan eerst advies aan uw huisarts of apotheek. Als u teveel van het middel hebt genomen, kunnen de volgende verschijnselen optreden:

Symptomen

• Lage bloeddruk, in ernstige gevallen shock.
• Ademhalingsdepressies.
• Misselijkheid en braken.
• Hallucinaties.
• Trage pols.
• Spierzwakte.

Wisselwerking met andere medicijnen

Oxycodon heeft duidelijke wisselwerkingen met andere medicijnen. Het is belangrijk dat uw behandelend arts op de hoogte is van alle medicijnen die u gebruikt. Geef bovendien aan welke zelfzorgmedicijnen dat zijn. Lees in dat opzicht ook de bijsluiter van oxycodon. Medicijnen met een sterke wisselwerking zijn onder andere:

• Antidepressiva, zoals fenelzine en citalopram. Maar ook sint-janskruid. Het risico bestaat op serotoninetoxiciteit met symptomen als een snelle hartslag, verwardheid en transpireren.
• Combinaties met sedativa.
• HIV-medicijnen.
• Medicijnen tegen alcoholverslaving.
• De pijnstillers nalbufine, pentazocine en buprenorfine.
• Medicijnen tegen epilepsie.
• Anti-schimmelmedicijnen.
• Antibiotica, waaronder erytromycine.
• Middelen tegen tuberculose.
• Andere opioïde analgetica.
• Medicijnen tegen de ziekte van Parkinson (versterking van bijwerkingen).
• Bepaalde antistollingpreparaten.

Zwangerschap

Meld alvorens u oxycodon krijgt voorgeschreven of u zwanger bent, borstvoeding geeft of dat er een kinderwens bestaat. Het gebruik van oxycodon in combinatie met zwangerschap en borstvoeding geldt alleen op strikte indicatie. Het is bekend dat de werkzame stof van oxycodon (oxycodonhydrochloride) de placenta passeert. Het gebruik van oxycodon in de zwangerschap is risicovol aangezien er feitelijk nog onvoldoende gegevens bekend zijn over deze krachtige opioïde pijnstiller. Bij gebruik van oxycodon, enkele weken voor de bevalling, kan de pasgeborene ademdepressies krijgen. Hetzelfde geldt bij borstvoeding. Oxycodon wordt dan ook ontraden.

Oxycodon en verslavingsproblematiek

Oxycodon is een zeer zware pijnstiller. Bij langdurig gebruik wordt de fysieke afhankelijkheid vaak onderschat en ligt dan ook voortdurend op de loer. De werking ervan is te vergelijken met heroïne en morfine, waarbij het voor de hand ligt dat oxycodon voor drugsgebruikers een interessant alternatief is. Temeer omdat het middel ook rustgevend kan zijn en het angstgevoelens kan doen verdwijnen.

Toename gebruik
Door de jaren heen is het voorschrijven van oxycodon toegenomen, zowel in Europa als in de Verenigde Staten waar het gebruik ruimhartiger is toegestaan en zelfs epidemische vormen heeft aangenomen met veel dodelijke slachtoffers als gevolg van overdoses. Bij gebruik van oxycodon op voorschrift zal de arts extra aandacht moeten besteden aan de anamnese inzake de verslavingsgevoeligheid van de patiënt in relatie tot bijvoorbeeld alcohol en drugs. De arts dient het middel zo kort mogelijk voor te schrijven en alleen op strikte indicatie, waarbij zo snel mogelijk wordt overgegaan op lichtere pijnstillers. Deze regel geldt overigens ook voor de minder zware opioïde analgetica, waaronder tramadol.

Lees verder

• Pas op met diclofenac
• Is paracetamol wel zo veilig?
• Indocid (indometacine) – een zware pijnstiller
• Tramadol – een krachtige pijnstiller met veel bijwerkingen
• Naproxen gevaarlijk bij maag-darmklachten