De pH-waarde van bloed: wat is normaal en gezond bloed-pH?

De pH-waarde van het bloed is uitermate belangrijk voor veel stofwisselingsprocessen en is op zich vrij stabiel, omdat het lichaam deze waarde zelf kan reguleren. Er behoort een evenwicht te zijn tussen zure en basische stoffen in het bloed. Waarden in het bloed die te zuur of te basisch zijn, kunnen levensbedreigend zijn. De pH-waarde van het bloed moet ergens tussen 7,35 en 7,45 liggen. Je beide nieren kunnen zure en basische stoffen uit het bloed halen en aldus de pH aanpassen. Het is belangrijk dat de pH-waarde neutraal blijft, anders treedt alkalose of acidose op, die beide levensbedreigend kunnen zijn. De behandeling van pH-veranderingen hangt af van de oorzaak. Daarom moet de arts dit eerst bepalen. Om het mechanisme van de pH-verstoring te bepalen, beoordeelt hij de waarden van bicarbonaat en kooldioxide gemeten middels een bloedgasanalyse. Als de pH-waarde aanzienlijk is veranderd, dus als er sprake is van een ernstige ontsporing, zal je worden opgenomen op een intensive care.

• Wat is pH-waarde?
• PH-waarden in lichaamsvloeistoffen
• Maagsap
• Speeksel
• Huid en zweet
• Vagina
• Bepaling van de pH-waarde in het bloed
• Diagnostisch middel
• Bloedgasanalyse
• Wat is normaal en gezond bloed-pH?
• Gezonde pH-waarde
• Alkalose of acidose
• Ademhaling en de nieren
• Bloed-pH te hoog (alkalose)
• Respiratoire alkalose
• Metabolische alkalose
• Bloed-pH te laag (acidose)

Wat is pH-waarde?

De pH wordt ook wel de zuurgraad genoemd. De pH-waarde is een maat voor de concentratie van waterstofionen (H+) in een waterige oplossing. De afkorting pH staat voor het Latijnse 'potentia Hydrogenii' en betekent concentratie van waterstof in een oplossing. Zure oplossingen hebben een lage pH (minder dan 7) en een hoge concentratie waterstofionen. Basische oplossingen hebben een hoge pH-waarde (hoger dan 7), dus een lage concentratie waterstofionen. Een pH van precies 7 is neutraal.

PH-waarden in lichaamsvloeistoffen

PH-waarden in lichaamsvloeistoffen zoals de huid, zweet, maagsap en vaginale afscheidingen zijn zuur. In het menselijk lichaam hebben de lichaamsvloeistoffen zeer verschillende pH-waarden, afhankelijk van hun functie.

Maagsap

De pH van maagsap is slechts 1 tot 1,5. De zeer zure omgeving wordt onder meer veroorzaakt door zoutzuur en is nodig om voedsel te verteren en af ​​te breken. Tevens remt zoutzuur de groei van bacteriën die je via voedsel binnenkrijgt. (De Helicobacter Pylori weet echter in het zure milieu in de maag te overleven.) Het maagslijmvlies is bedekt met slijm dat bicarbonaationen bevat. Deze vormen samen met kooldioxide een buffer ter bescherming tegen maagzuur.

Speeksel

Het speeksel in de mond heeft daarentegen een bijna neutrale pH-waarde, het kan ook licht basisch zijn. Door het terugstromen van maagsappen (bijvoorbeeld bij brandend maagzuur of boeren) of sterk zure voedingsmiddelen en dranken kan de pH-waarde in de mond zuurder worden. Meestal zijn deze schommelingen goed in evenwicht. Als de omgeving in de mondholte echter constant zuur is, kunnen tandglazuur en tandvlees eronder lijden en beschadigd raken.

Huid en zweet

Huid en zweet zijn licht zuur. De beschermende zuurmantel van de huid dient om ziekteverwekkers af te weren die niet tot nauwelijks gedijen in een zure omgeving. De zuurmantel zorgt tevens voor het beschermen van de huid tegen kou, warmte en het binnendringen van irriterende stoffen. Deze beschermende barrière kan worden verstoord door veelvuldig contact met water en alkalische (basis) zeep en reinigingsmiddelen. Vet wordt daardoor van de huid verwijderd en de pH-waarde wordt dientengevolge verhoogd. Hierdoor droogt de huid uit en een droge huid is vatbaarder voor ziekteverwekkers.

Vagina

In de vagina van een vrouw vormen melkzuurbacteriën in de vaginale afscheiding (pH-waarde van rond de 4,5) een barrière tegen opstijgende infecties. De invloed van hormonen kan de pH van de vaginale flora verhogen tijdens de zwangerschap en bij het gebruik van orale anticonceptiva (anticonceptiepillen). De vagina is dan mogelijk niet meer zo goed beschermd tegen vaginale schimmelinfecties.

Bepaling van de pH-waarde in het bloed

Diagnostisch middel

In wezen is echter alleen de pH-waarde in het bloed van belang voor de diagnose van ziekten. Het kan informatie verschaffen over een verstoring van het zuur-base-evenwicht. Veranderingen in de pH-waarde kunnen gevaarlijk zijn. De pH-waarde van het bloed heeft een grote invloed op tal van stofwisselingsprocessen in het lichaam, waaronder de binding van zuurstof en het transport daarvan, maar ook spieractiviteit en suikermetabolisme.

Bloedgasanalyse

De pH-waarde wordt meestal bepaald als onderdeel van een bloedgasanalyse. Hierbij wordt met een naald bloed afgenomen uit een slagader. Er wordt in de pols, lies of elleboog geprikt. De gasverdeling van zuurstof en kooldioxide, de pH-waarde, het basenoverschot, de zuurstofverzadiging, de partiële zuurstofdruk en andere gaswaarden worden gemeten.

Bloedgasanalyse is een bloedonderzoek. Het levert snel resultaat op en wordt bijvoorbeeld gebruikt bij acute ademhalingsstoornissen, hartproblemen en stofwisselingsziekten (diabetes, nierfalen).

Wat is normaal en gezond bloed-pH?

Gezonde pH-waarde

De pH-waarde in het bloed ligt meestal in een zeer smal bereik tussen 7,35 en 7,45. Het lichaam heeft buffersystemen om de pH-waarde stabiel te houden binnen een bepaald bereik. Het bloed kan zelf pH-schommelingen compenseren met behulp van verschillende stoffen en dus zichzelf ontzuren of juist zuurder maken.

Alkalose of acidose

Het is belangrijk dat de pH-waarde binnen het bovenvermelde bereik blijft, anders treedt alkalose of acidose op, die beide levensbedreigend kunnen zijn. Alkalose duidt op een te hoge basiciteit van je bloed en een te hoog zuurgehalte van je bloed wordt acidose genoemd. Om dit te voorkomen heeft het lichaam verschillende buffersystemen. Het belangrijkste buffersysteem is het bicarbonaatsysteem: hier wordt het zuur-base-evenwicht gereguleerd door kooldioxide (CO2) en bicarbonaat (HCO3-). Als er een teveel aan zuren is, absorbeert het negatief geladen bicarbonaat positief geladen deeltjes, die vervolgens worden uitgeademd als kooldioxide. Als er te veel basisstoffen zijn, wordt er daarentegen minder kooldioxide uitgeademd. Andere systemen zijn eiwit- en fosfaatbuffersystemen.

Ademhaling en de nieren

Het zuur-base-evenwicht en dus ook de pH-waarde wordt voornamelijk gereguleerd door ademhaling en uitscheiding via de nieren. Zure kooldioxide wordt via de longen uitgeademd. De nieren kunnen de pH-waarde beïnvloeden door meer waterstofionen (als de pH-waarde laag is) of basische componenten (als de pH-waarde te hoog is) in de urine af te geven.

Als de pH-waarde van het bloed afwijkt van de normale waarde, is dit een indicatie dat de regeling niet goed werkt en dat er sprake is van een aandoening in de genoemde organen.

Bloed-pH te hoog (alkalose)

Als de pH-waarde van het bloed boven de 7,45 ligt, spreekt men van alkalose. Het bloed is dan te basisch. Het is onderverdeeld in respiratoire (afkomstig van ademhaling) en metabolische (afkomstig van metabolisme) alkalose.

Respiratoire alkalose

De meest voorkomende oorzaak van een pH-stijging is hyperaciditeit (verhoogd zuurgehalte) van de luchtwegen. Als je te snel ademt (hyperventilatie) als gevolg van paniek of pijn, ademen de longen te veel zure kooldioxide uit. Ademhalingsmoeilijkheden, zoals longembolie of astma-aanvallen, kunnen ook de pH-waarde doen stijgen.

Metabolische alkalose

Een hoge pH-waarde kan echter ook metabolisch gerelateerd zijn. Mogelijke oorzaken zijn:

• ernstig braken (verlies van maagzuur), chronisch braken (bijvoorbeeld bij boulimie)
• sterke diuretica of plaspillen
• een aandoening van de nierfunctie
• zeer hoge opname van basische (alkalische) stoffen, bijvoorbeeld zuiveringszout
• Stoornissen in het hormonale evenwicht, een hormonale disbalans (zelden)

In het geval van metabole alkalose (een te hoge pH van > 7,45 van het bloed) zal het lichaam proberen langzamer en ondieper te ademen om de pH-waarde te reguleren. Dit werkt natuurlijk maar tot een bepaalde niveau. Het gevolg van een permanent hoge pH-waarde is een verlies van belangrijke elektrolyten, de hoeveelheid bloed neemt af, spierzwakte en hartritmestoornissen kunnen optreden.

Bloed-pH te laag (acidose)

Als de pH-waarde van het bloed lager is dan 7,35, spreekt men van acidose. Dit is een te hoog zuurgehalte van je bloed. Er zijn te veel waterstofionen in het bloed; het is te zuur. Ook hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen respiratoire en metabole acidose.

Courante oorzaken van een lage pH in het bloed zijn:

• ademhalingsstoornissen of ademhalingsverlamming (er wordt te weinig zure kooldioxide uitgeademd)
• nierfalen (nierinsufficiëntie)
• insulinegebrek bij diabetes (ketoacidose door hoge bloedsuikerspiegel)
• ernstige diarree
• aangeboren stofwisselingsziekten waarbij zuren toenemen (organoacidurie)

Aacute acidose, bijvoorbeeld bij diabetici, is levensbedreigend en vereist medische noodhulp.

Een korte toelichting van een aantal mogelijke oorzaken:

• Lactaatacidose: Lactaatacidose is acidose, i.e. verzuring door ophoping van lactaat, oftewel melkzuur. Dit treedt op wanneer er een ophoping van melkzuur in het bloed is. Het kan optreden bij bepaalde medische aandoeningen zoals sepsis (ernstige infectie), leverfalen, hartfalen of hypoxie (onvoldoende zuurstoftoevoer naar de weefsels).
• Overmatig alcoholgebruik / Bron: Istock.com/Csaba Deli
  Alcoholisme: Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot acidose, vooral als het leidt tot leveraandoeningen zoals een leverontsteking (hepatitis) die het gevolg is van alcoholgebruik (alcoholische leverontsteking ). De combinatie van chronisch alcoholgebruik, niet eten en uitdroging zorgt voor het ontstaan van een acidose.
• Vergiftiging: Sommige vergiften of toxines kunnen leiden tot een verstoorde zuur-basebalans in het lichaam.
• Uithongering: Langdurig vasten of ernstige ondervoeding kan leiden tot acidose omdat het lichaam begint vetten te metaboliseren voor energie, resulterend in de productie van ketonen.
• Onevenwichtigheden van elektrolyten: Een verstoring van elektrolyten zoals kalium, natrium en chloride kan de zuurgraad van het bloed beïnvloeden.
• Hyperchloremische acidose: Dit kan optreden als gevolg van verlies van bicarbonaat (een alkalische stof) in de urine, wat kan gebeuren bij bepaalde nierproblemen of diarree.
• Hyperglykemische hyperosmolaire niet-ketoacidotische ontregeling: Dit is een ernstige complicatie van diabetes waarbij er een extreem hoge bloedsuikerspiegel is zonder de aanwezigheid van ketonen, maar het kan leiden tot acidose.

Lees verder

• De pH-waarde van de vagina: meten en in evenwicht houden
• PH-waarde urine: pH meten & oorzaken te hoge/lage urine-pH
• Te hoge zuurgraad bloed: symptomen en behandeling acidose