De pH-waarde van de vagina: meten en in evenwicht houden

De pH-waarde gebruikt een schaal van 0 tot 14 om aan te geven hoe basisch of zuur een waterige oplossing is en 7,0 is de mediaan. Het komt overeen met de waarde van zuiver water. Alles hieronder is zuur en alles erboven is basisch of alkalisch. De pH van je vagina wordt beïnvloed door bacteriën, menstruatiebloed en externe stoffen zoals tampons, smeermiddelen of sperma. De vaginale pH is het beste als deze wat lager is dan die van de rest van het lichaam, dat wil zeggen als het een beetje zuurder is. Over het algemeen ligt de normale pH van de vagina tussen 3,8 en 4,5. Het kan echter ook toenemen zodra de overgang aanbreekt. De vagina heeft dus normaal gesproken een licht zure PH-waarde (tussen de 3.8 en 4.4). Deze zure omgeving beschermt je vagina tegen infecties en wordt in stand gehouden door de lactobacillus bacterie, ook wel melkzuurbacteriën genoemd.

• Vaginale flora
• Melkzuurbacteriën
• De pH van de vagina
• Vaginale pH-waarde
• Licht zure PH-waarde
• Verstoorde vaginale flora
• Veranderingen in de vaginale flora veroorzaakt door hormonen
• Voor de puberteit
• Tijdens of na de puberteit
• Vrouwelijke cyclus
• Zwangerschap
• Na de overgang
• Veranderingen in de vaginale flora door invloeden van buitenaf
• Antibiotica
• Hormonen innemen
• Overmatige hygiëne
• Vochtige, warme omgeving
• Andere ziekten
• Wat te doen als vaginale pH-balans verstoord is?
• Vaginale pH meten
• Vaginale pH zelf in evenwicht brengen en houden

Vaginale flora

De vagina bevat verschillende soorten bacteriën en schimmels. Dit wordt de vaginale flora genoemd. In de vagina overheersen de lactobacillen. Het reguleert de vaginale omgeving en vervult belangrijke functies bij de afweer tegen ziekteverwekkers. De vagina bevat een groot aantal micro-organismen die een belangrijke beschermende functie hebben: ze beschermen de vagina tegen ziekteverwekkers. De samenstelling van deze micro-organismen is goed uitgebalanceerd in een gezonde vagina. Als een bacterie of een schimmel de overhand krijgt, wordt dit evenwicht verstoord en wordt de vagina ziek.

Melkzuurbacteriën

Normale vaginale afscheiding bevat naast slijmvliescellen ook een groot aantal bacteriën (ongeveer 100 miljoen per milliliter). Deze residente (commensale) bacteriën zijn voornamelijk melkzuurbacteriën (lactobacillen). Deze gedijen beter dan de meeste andere ziektekiemen in de bijna ijzervrije omgeving van de vagina. Lactobacillen zetten de melksuiker (lactose) uit de cellen van de vagina om in melkzuur (lactaat) en verlagen daardoor de pH-waarde in de vagina. Een lage pH-waarde is daarentegen geen goede voedingsbodem voor andere bacteriën, het houdt ze onder controle.

De pH van de vagina

Vaginale pH-waarde

Normaal gesproken is de pH-waarde van de vagina onder de 4,5 doordat de melkzuurbacteriën het melksuiker omzetten in melkzuur. Daarmee blijft de vaginale pH-waarde net onder de pH-waarde van de (gezonde) huid, die rond de 4,7 ligt. De zuurgraad van je vagina verandert wel met het voortschrijden der jaren en ligt tussen de 3,8 (periode voor de eerste menstruatie) en 4,5 (menopauze).

Licht zure PH-waarde

Deze zure omgeving van de vagina is een uiterst ongunstige omgeving voor de meeste micro-organismen (behalve melkzuurbacteriën) om zich te vermenigvuldigen. Een lage vaginale pH is daarom een ​​effectieve bescherming tegen de kolonisatie van de vagina door ziekteverwekkers zoals bacteriën, schimmels of eencellige organismen (protozoa).

Naast lactaat produceren de meeste melkzuurstammen ook andere stoffen die de groei van concurrerende kiemen remmen, zoals waterstofperoxide of antibiotische eiwitmoleculen. In de meeste gevallen worden vijf tot acht verschillende melkzuurbacteriestammen aangetroffen in de vaginale afscheiding van gezonde vrouwen. De exacte samenstelling van de stammen die in de vagina aanwezig zijn, kan echter sterk verschillen van vrouw tot vrouw.

Verstoorde vaginale flora

Wanneer je vagina minder zuur is dan normaal, dan kunnen bepaalde bacteriën de overhand krijgen. Naast de dominante melkzuurbacteriën, kunnen andere soorten bacteriën, zoals streptokokken, stafylokokken of enterobacteriën, worden aangetroffen in een gezonde vaginale omgeving, zij het in veel mindere mate. Daarnaast zijn er ook kleine hoeveelheden schimmels te vinden. Omdat dergelijke ziektekiemen niet permanent in de vagina aanwezig zijn, spreekt men in deze gevallen van een voorbijgaande, tijdelijke kolonisatie.

Veranderingen in de vaginale flora veroorzaakt door hormonen

De samenstelling van de vaginale flora is in de loop van het leven onderhevig aan hormonale veranderingen. Omdat het melksuikergehalte in de vagina onder invloed van oestrogenen toeneemt, voelen lactobacillen zich senang bij hoge oestrogeenspiegels, zodat ze zich goed kunnen voortplanten. Gemiddeld maakt het vrouwenlichaam na de overgang zo'n 60% minder oestrogeen aan en dit is dus van invloed op de vaginale flora.

Voor de puberteit

Vóór de puberteit, dat wil zeggen op een moment dat de eierstokken nog geen oestrogenen afgeven, hebben meisjes een bacteriële kolonisatie van de vagina die ongeveer overeenkomt met die van een normale huid.

Tijdens of na de puberteit

Pas met het begin van de oestrogeenproductie door de eierstokken tijdens de puberteit wordt de vagina permanent gekoloniseerd door melkzuurbacteriën.

Vrouwelijke cyclus

Er zijn ook karakteristieke schommelingen in de samenstelling van de vaginale flora tijdens de maandelijkse cyclus van een vrouw, waarbij lactobacillen zich bijzonder sterk vermenigvuldigen in de eerste helft van de cyclus (folliculaire fase of rijping van eicel).

Zwangerschap

De samenstelling van de vaginale flora blijft tijdens de zwangerschap grotendeels stabiel. De pH-waarde van de vagina kan echter stijgen en derhalve zijn regelmatige controles aan te raden om mogelijke infecties tijdig te signaleren.

Na de overgang

Na de overgang veroorzaakt de daling van het oestrogeengehalte een verandering in de samenstelling van de vaginale flora. De melkzuurbacteriën moeten plaatsmaken voor een bacteriële kolonisatie die vergelijkbaar is met die van de huid.

Veranderingen in de vaginale flora door invloeden van buitenaf

Antibiotica

De inname van antibiotica en dan in het bijzonder met zogenaamde bèta-lactam-antibiotica zoals penicilline, kan leiden tot veranderingen in de vaginale flora. De reden hiervoor ligt in de manier waarop sommige antibiotische stoffen werken: ze zijn niet alleen gericht tegen de bacteriën die daadwerkelijk moeten worden bestreden, maar verminderen ook het aantal melkzuurbacteriën in de vagina. Niet alle antibiotica hebben echter invloed op de natuurlijke flora van de vagina. Metronidazol heeft bijvoorbeeld vaak geen of slechts weinig effect op de melkzuurbacteriën in de vagina.

Hormonen innemen

Hormoonpreparaten (bijvoorbeeld de pil) kunnen ook van invloed zijn op de vaginale flora.

Overmatige hygiëne

Bovendien kan de zure vaginale omgeving worden verstoord door het toepassen van buitensporige hygiëne. Vooral het gebruik van zeep in het genitale gebied of het gebruik van intieme sprays kan de vaginale flora aantasten. Water is voldoende om de uitwendige geslachtsdelen (de vulva) te reinigen. Over het algemeen moet vaginaal douchen worden vermeden. Een gezonde vagina reinigt zichzelf.

Vochtige, warme omgeving

Een vochtige en warme omgeving verhoogt de groei van ziektekiemen. Zorg er daarom voor dat je je genitale gebied altijd goed afdroogt en, indien mogelijk, geen synthetisch ondergoed draagt. Dergelijk ondergoed kan vaak bijzonder moeilijk zweet afvoeren en het resultaat is een ideale omgeving voor de groei van pathogene schimmels en bacteriën.

Andere ziekten

Veranderingen in de vaginale flora kunnen ook optreden tijdens ziekten zoals diabetes of als onderdeel van een immuundeficiëntie. Bij frequente vaginale schimmelinfecties dient daarom altijd onderzoek te worden gedaan naar mogelijke onderliggende ziekten.

Wat te doen als vaginale pH-balans verstoord is?

Tenzij je opzettelijk een zure vloeistof zoals onverdunde appelazijn introduceert, is het onwaarschijnlijk dat je vaginale pH buitensporig daalt. Het is overigens af te raden om dit te doen, aangezien appelazijn zo zuur is, dat je er zelfs je huid en slijmvliezen mee kunt verbranden. Maar ook een neutrale pH-waarde kan al snel een probleem worden. Het zorgt ervoor dat schadelijke bacteriën zich ongehinderd kunnen vermenigvuldigen. Dit verhoogt het risico op een infectie zoals bacteriële vaginose met symptomen als veel en onaangenaam ruikende afscheiding. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer alkalische stoffen zoals bloed of sperma de pH-waarde tijdelijk verhogen. Antibiotica kunnen ook schadelijk zijn doordat ze zowel slechte als goede bacteriën doden die de pH daadwerkelijk gezond en zuur houden. Hetzelfde geldt voor producten voor intieme hygiëne en reiniging, vooral als ze geparfumeerd zijn.

Als er iets mis is met je vaginale flora, kun je dat merken aan een visgeur, jeuk, merkbare afscheiding of zelfs een branderig gevoel tijdens het urineren. Neem in dergelijke gevallen contact op met je huisarts. Als het evenwicht in de vagina te sterk wordt verstoord, kan de flora zich niet langer aanpassen, wat aanleiding kan geven tot vaginale infecties.

Vaginale pH meten

Er zijn testen die je thuis kunt doen om de pH-waarde van je vagina te meten, maar onthoud alsjeblieft: afwijkende waarden geven niet altijd aan dat er iets mis is. Bepaalde factoren zoals menstruatie kunnen er ook voor zorgen dat je pH fluctueert. Dergelijke veranderingen zijn echter meestal tijdelijk en de vagina slaagt er meestal vanzelf in om terug te keren naar het normale zuurniveau. Dus als je je pH thuis meet direct na het hebben van seks zonder condoom, raak dan niet in paniek; het resultaat kan eruit zien alsof er iets mis is. Ook helpt een zelftest je niet om het onderliggende probleem achter de pH-afwijking helpen vast te stellen. Je huisarts kan een diagnose stellen als er wat loos is.

Vaginale pH zelf in evenwicht brengen en houden

Je vagina is ontworpen als een zelfreinigend orgaan en doet het meeste pH-werk zelf. Maar je kunt ook probiotica gebruiken. Zo kunnen probiotische Lactobacillus-bacteriën rechtstreeks in de vagina worden aangebracht met speciale tabletten, crèmes of capsules. Deze kunnen echter ook oraal (via de mond) worden ingenomen, waarna ze op natuurlijke manier kunnen migreren van de darm naar de vagina. Deze melkzuurbacteriën zijn ook aanwezig in voedingsmiddelen zoals yoghurt, zuurkool of kombucha, een drankje dat ontstaat uit fermentatie van gezoete thee door azijnzuurbacteriën- en gist-culturen.

Maar je kunt ook met je gezonde verstand gebruiken: condooms gebruiken en plassen na het hebben van geslachtsgemeenschap. Vervang je tampon tijdig en vervang ook op tijd je inlegkruisje of maandverband. Gebruik geen geparfumeerde intieme producten. Doe je natte bikini of badpak uit na het baden. Zeer belangrijk voor een gezonde vaginale flora is een gezond dieet en een verstandige levensstijl. Je vagina is tenslotte een gecompliceerde microkosmos van bacteriën en schimmels die het verdient om voorzichtig en zorgvuldig te worden behandeld.

Lees verder

• De pH-waarde van bloed: wat is normaal en gezond bloed-pH?
• PH-waarde urine: pH meten & oorzaken te hoge/lage urine-pH
• Vaginale flora: schommelingen en evenwicht vaginale flora
• Vaginale jeuk of jeukende vagina: oorzaken en symptomen
• Vagina: anatomie, functie en ligging & vaginale aandoeningen