De geneeskracht van citroenmelisse

De bladeren van citroenmelisse zijn lekker, gezond en beschikken over medicinale kwaliteiten, met name door de grote hoeveelheid etherische oliën en flavonoïden die in deze plant zitten. Citroenmelisse is een vaste plant; hij gaat in de winter dood maar komt in het voorjaar sterk terug. Van oorsprong komt het plantje uit Turkije, Syrië en Palestina. Vooral de Arabieren en in iets mindere mate Grieken hebben het kruid in heel Europa en Noord Afrika verspreid. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving citroenmelisse
• Citroenmelisse in de oudheid
• Citroenmelisse van middeleeuwen tot nu
• Citroenmelisse rond bijenkorven
• Werkzame stoffen citroenkruid
• Citroenmelisse, goed voor hoofd en hart
• Citroenmelisse goed voor spijsverteringskanaal
• Overige medicinale werkingen citroenmelisse
• Uitwendige geneestoepassingen van citroenmelisse
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving citroenmelisse

In het Latijn heet deze plant Melissa Officinalis. Melisse betekent ´honingbij´. De bloemetjes bevatten nectar in ruime mate; waardoor het een bij honingbijen geliefde plant is. Officinalis betekent: uit de werkplaats van de apotheker. Alle kruiden die het woord ´officinalis´ in hun Latijnse, botanische naam hebben werden van oudsher gerekend tot de belangrijkste geneeskruiden. De toevoeging citroen werd eraan gegeven omdat dit kruid naar citroen ruikt en smaakt. In het Nederlands heeft citroenmelisse vele volksnamen: melisse, melis, citroenkruid, citroenplant, limoenkruid, bijenkruid, bijenblad, balsem, honingkruid, vrouwenkruid, melis, palingkruid, apiastrum en hartelust.

Citroenmelisse in de oudheid

Citroenkruid maakt het hart vrolijk, zo merkte men reeds in de oudheid. In het oude Griekenland werd citroenmelisse gebruikt om neerslachtigheid te verdrijven, vertroosting te geven en het geheugen te versterken. De als Griek geboren maar tussen de antieke Romeinen werkende Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap, schreef citroenmelisse voor aan patiënten die behoefte hadden aan een spierontspannende werking. Daarnaast raadde hij vrouwen aan het te nemen in een zitbad. Plinius de oudere, een tijdgenoot van Dioscorides beval dit geneeskruid aan tegen hysterie, hypochondrie en om lieve, gemoedelijke dromen te krijgen. Ook de Arabische arts Avicienna wenden citroenmelisse aan tegen tegen zwaarmoedigheid. Zowel de Grieken als de Arabieren zijn verantwoordelijk voor de introductie van dit kruid in West Europa.

Citroenmelisse van middeleeuwen tot nu

In de Middeleeuwen werd citroenmelisse gebruikt als strooikruid daar het muffe kastelen, bedompte kloosters en vunzige kerken fris maakte en het insecten weerde. Theophrastus Bombastus von Hohemheim, ook bekend onder de naam Paracelsus noemde citroenmelisse een levenselixer. Karel de Grote beval ieder klooster citroenmelisse in de tuin te planten. Het is later een onderdeel van karmelietenwater geworden, water waaraan veel geneeskracht werd toegeschreven en wat het karmelietenklooster in Parijs een grote materiële rijkdom heeft gegeven. In dit ´Eau des Carmes´ zat onder andere nootmuskaat, kaneel, citroenschil, engelwortel en koriander. Rembert Dodoens, een baanbrekende kruidenwetenschapper uit het gebied wat thans met de naam België wordt aangeduid, onderschreef de antieken in hun kennis dat citroenmelisse zwaarmoedigheid verdrijft en het hart versterkt. John Evelyn, schrijver en tuinier uit de 17e eeuw stelde dat citroenmelisse onovertroffen is voor de hersenen omdat dit kruid het geheugen versterkt en melancholie krachtdadig verjaagt. R.F. Weiss, schrijver van het boek Herbal Medicine, constateert dat citroenmelisse krampstillend en kalmerend werkt, het de autonome lichaamsfuncties regelt en de hersenen beschermt tegen al te sterke prikkels van buitenaf. Mességué was een Franse herbalist die claimt dat hij de respectievelijk Engelse en Duitse staatsmannen Churchill en Adenauer genas met kruiden. Daarnaast heeft hij paus Johannes de 13e genezen, voordat hij paus werd. Mességué zei over citroenmelisse dat het koningin der opwekkende kruiden is. Het lenigt liefdesverdriet en helpt vrouwen die aan menstruatiekrampen lijden.

Citroenmelisse rond bijenkorven

De Engelse botanicus en herborsit John Gerard noteerde een geestverhelderend en droefheidoplossend effect van citroenmelisse. Hij raadde verder aan dit kruid te planten waar men bijen houdt. Bijen houden van nectarrijke bloemen en hebben daarom aan citroenmelisse een goede bron. Citroenmelisse rond de korven plaatsen zorgt ervoor dat bijen in de buurt blijven en andere bijen worden aangetrokken.

Werkzame stoffen citroenkruid

Van citroenmelisse worden hoofdzakelijk de bladeren gebruikt voordat ze gedroogd zijn. Vers zijn ze het beste omdat anders vele stoffen eruit vervliegen, het aroma verdwijnt en de geneeskracht nihil blijkt. De bladeren worden geplukt vlak voordat de plant bloeit. Soms gebruikt men de hele bovengrondse plant in plaats van enkel de bladeren. In citroenmelisse zitten meer dan 40 verschillende soorten etherische oliën. Verder bevat het fenolzuren, triterpeenzuren, flavonoïden, bitterstoffen, looistoffen, monoterpene glycosiden, melitrilzuren, slijmstof, de vitaminen C, E en betacaroteen plus enkele minerale bestanddelen.

Citroenmelisse, goed voor hoofd en hart

Citroenmelisse wordt een fytotranquillizer genoemd omdat het gestreste, angstige en onrustige mensen kalmeert. Het werkt op het lymbisch systeem van de hersenen. Het is licht slaapbevorderend en als je er teveel van neemt werkt het narcotisch. Het revitaliseert het zenuwstelsel, vrolijkt op, werkt opbeurend, en stabiliseert emoties. Door de vrijstelling van acetylcholine wordt het denkvermogen en het geheugen verbetert. Het is aldus een psychisch stimulerend kruid. Daarnaast stimuleert het de parasymphaticus. Dat is het deel van het zenuwstelsel dat de organen reguleert. Volgens natuurgeneeskundigen vloeien ziekten voort uit een verstoring van de balans tussen het parasympathische zenuwstel en het autonome zenuwstelsel. Behalve de hersenen kalmeert citroenmelisse een ander belangrijk denkorgaan bij de mens: het hart. Het vertraagt de hartslag, werkt bloedvatverwijdend en verlaagt de bloeddruk. Hiervoor zijn met name etherische oliën zoals eugenol, linalol, geranial, citral en limoneen verantwoordelijk. Al deze geneeskrachtige eigenschappen zijn een aanleiding voor fytotherapeuten om het te kunnen voorschrijven bij:

• Overspanning, zenuwachtigheid, stress, prikkelbaarheid,
• Slapeloosheid door stress, slapeloosheid door nervositeit,
• ADHD, rusteloosheid bij kinderen,
• Melancholie, neerslachtigheid, depressiviteit,
• Overdreven emotiviteit, humeurigheid,
• Nachtmerries, angsten, paniek, examenvrees,
• Verminderd geheugen, intellectuele vermoeidheid,
• Nerveuze hartkloppingen,
• Hoge bloeddruk,
• Spanningshoofd-, oor- en tandpijn,
• Stressgerelateerde migraine.

Citroenmelisse goed voor spijsverteringskanaal

Citroenmelisse werkt krampstillend op maag, darm en galwegen in die zin dat het braakneigingen voorkomt, de secretie van maagsappen bevordert en het galvormend is. Dat maakt het een spijsverteringsstimulerend kruid. Bovendien is het carminatief of windverdrijvend. De etherische oliën en fenolzuren werken voornamelijk positief voor het spijsverteringskanaal. Deze medicinale eigenschappen maken het in de fytotherapie een prima inzetbaar geneesmiddel bij:

• Maagdarmkrampen, kolieken, galkolieken,
• Misselijkheid, braakneigingen, zwangerschapsbraken,
• Nerveuze maagdarmklachten zoals krampen,
• Prikkelbaredarmsyndroom.
• Anorexia, indigestie, dyspepsie,
• Flatulentie, opgeblazen gevoel, oprispingen, aërocolie, aërofagie.

Overige medicinale werkingen citroenmelisse

Behalve de belangrijkste geneestoepassingen op hoofd, hart en spijsverteringsorganen heeft citroenmelisse vele secundaire geneestoepassingen waarvan het jammer en onwijs zou zijn om ze ongenoemd te laten. Hier staan ze opgesomd inclusief de medische achterliggende reden. Citroenmelisse wordt door fytotherapeuten aangewend bij:

• Menstruatiekrampen omdat het krampopheffend werkt op de baarmoeder en het de baarmoeder harmoniseert,
• Uitblijvende menstruatie omdat het een emmenagoog is; een menstruatiebevorderend middel,
• Overactieve schildklier daar het fenolzuur rozemarijnzuur en de flavonoïde luteoline aanwezigheid van TSH, het schildklier activerend hormoon, verlaagt,
• Virale (herpes)infecties omdat geranial, citrol en luteoline-7-glycosiden antivirale eigenschappen hebben,
• Aderverkalking, door de vele antioxidanten en het bloedverdunnende effect.

Uitwendige geneestoepassingen van citroenmelisse

Behalve de hierboven genoemde inwendige toepassingen is er een aantal interessante uitwendige aanwendingsmogelijkheden voor dit citroentjesfris geurende geneeskruid. Het werkt tegen:

• Herpes labialis omdat de tanninen en sommige etherische oliën antivirale eigenschappen hebben waardoor het de genezingsduur van koortsblaasjes aanzienlijk verkort. Om dezelfde reden werkt het bij herpes zoaster of gordelroos, genitale herpes, wondjes en insectenbeten.
• Preventie insectenbeten, door je in te smeren met het blad van citroenkruid zullen insecten je minder snel lastig vallen, behalve bijen!
• Zenuwpijnen zoals jicht, hoofdpijn, migraine kunnen worden verholpen door een rustgevend bad met citroenmelisse te nemen. Het helpt ook om rust in het leven van jonge kinderen te brengen in het geval van doorkomende tanden.

Consulteer de fytotherapeut

Wie citroenmelisse als geneeskrachtig middel wil gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Citroenmelisse-extracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover inlichten, net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

• De geneeskracht van groene thee
• De geneeskracht van Guarana
• De geneeskracht van Kava
• De geneeskracht van engelwortel
• De Geneeskracht van Groot Kaasjeskruid