Goudmelisse: een geneeskrachtig Bergamotkruid

Bergamot is een kruidplant. Het wordt gerekend tot de kruiden. Je kunt dit kruid niet in voedingwinkels kopen; je zult het zelf moeten kweken. Dat is geen straf want bergamot is een mooie en welriekende plant. Met Bergamot wordt in dit artikel het kruid met de Latijnse naam Monarda didyma bedoeld. Deze doet het uitstekend in de schaduwtuin in ons koude kikkerlandje, alhoewel hij iets korter zal bloeien. De bergamot citrusboom doet het niet in Nederland; dit subtropische gewas is in grote getale aangeplant in Zuid-Italië.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Tekening goudmelisse / Bron: Sydenham Edwards, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Verschillende soorten monarda

Bergamotkruid is een winterharde plant met zeer welriekend blad en lila bloemen die onweerstaanbaar zijn voor bijen. In het Engels wordt de plant ook wel ´bee-balsem´ genoemd. Er zijn in totaal 17 soorten monarda-planten welke allemaal bergamotkruid worden genoemd. De bekendste soorten zijn:

Goudmelisse / Bron: Sten Porse, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Monarda citriodora: citroen-monarde of citroenbergamotkruid,
Monarda menthilofia: muntbergamotkruid,
Monarde punctata,
Monarda fistulosa: bergamotkruid,
Monarda didyma: goudmelisse (met earl grey-geurtje).

Medicinale aanwending

In de winter verdwijnt de plant onder de grond dus om na de herfst gebruik te maken van zijn geneeskracht zul je de bladeren en bloemen moeten drogen. De verse bloemen en bladeren worden in de V.S. regelmatig in vruchtensmoothies gebruikt. Je kunt van deze delen alternatieve earl greythee maken als je het mengt met zwarte thee. Een thee uitsluitend van de bloemen of bladeren wordt Oswegothee genoemd. In combinatie met roomboter of roomkaas kun je er een broodsmeersel van maken. Je kan een siroop van de bloemen maken door erg sterke thee te zetten en er rietsuiker bij te koken totdat het indikt. Een andere manier om siroop te maken is om de thee eerst te laten afkoelen het te mengen met honing.

Vermeerdering goudmelisse

Er zijn meerdere manieren om deze plant te vermenigvuldigen. Allereerst kun je hem vanaf maart uitzaaien onder glas. Na 30 dagen

Paarse goudmelisse / Bron: Karelj, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

zullen de plantjes groot genoeg zijn om ze in de volle grond te planten. De tweede manier is om hem op te graven als hij zich heeft terug getrokken in de grond; dat zal eind herfst zijn. Je scheurt de gezonde worteldelen uiteen en plant ze opnieuw onder de grond. Volgend jaar lente zullen ze opkomen. Het is aan te traden minstens eens per twee jaar de worteldelen uit te scheuren.

Bij een neusverkoudheid of bijholteontsteking kan je een stoombad met goudmelisse nemen.

Goudmelisse als eetbare sierplant

Bergamot is een zeer decoratieve plant die 80 centimeter tot anderhalve meter hoog kan worden. De plant heeft spectaculaire rode bloemen die van nature felrood zijn. Van oorsprong komt deze plant vooral in vochtige bossen voor in het oosten van de V.S. Tegenwoordig wordt het als sierplant gebruikt in Europese tuinen. Hij groeit prima in de zon, houdt van een vochtige bodem, en kan bij gebrek aan een zontuin het redelijk tot goed doen in een schaduwtuin. Zoals alle soorten Monarda verdwijnt goudmelisse in de winter volledig in de grond. Behalve de felrode bloemen zijn er variëteiten met roze, paarse, oranje en witte bloemen. Zowel de bloemen als de bladeren kunnen worden gegeten.

Onkruid en goudmelisse

Ze beginnen op te komen als het net winter is geweest: vaak schiet deze plant eerder op aanwezig onkruid. Onkruid is dan ook geen probleem voor deze plant. Hij houdt van een zeer humusrijke bodem met veel voedingsstoffen.

Eettips goudmelisse

De bladeren van deze bergamotplant zijn vers eetbaar. Je zou ze kunnen gebruiken in frisse salades en toetjes. De bladeren zijn bij uitstek geschikt om een fruitsalade mee te kruiden. Het wordt eveneens gebruikt als garnering. Goudmelisse wordt vaak in dranken verwerkt zoals kruidenmixen voor thee, als kruid dat een punch veraangenaamt en in smoothies met bijvoorbeeld appel of komkommer.

Fytonutriënten goudmelisse

In goudmelisse zitten vooral de polyfenolen thymol en carvacrol. Daarnaast bevat het p-cymeen, linalylacetaat, limoneen, ocimeen, alfapineen, kamfeen en delta3-careen. Verder zitten er veel etherische oliën in: de alcoholen linalol 40,24 , geraniol 54,21, sesquiterpeen, germacreen d 1,46, en de organische verbinding ester in de vorm van geranylacetaat 1,18. Van de verschillende soorten bergamotkruid, met name de monarda didyma en de monarda fistulosa worden voor de natuurgeneeskunde etherische oliën gemaakt. Hiervoor worden zowel de bloemen als de bladeren gewonnen. Beide soorten leveren een anders geurende olie met verschillende geneeskrachtige werking.

De geneeskracht van bergamot

Witte goudmelisse / Bron: Beentree, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Een infuus van gekookte bloemen koken heeft een kalmerende en licht pijnstillende werking.
Het kruid vermindert de verschijnselen van verkoudheid.
Goudmelisse is koortsverlagend.
Dit lekker geurende kruid kan slijm oplossen, luchtwegen openen en helpt tegen astma.
Het werkt desinfecterend; het heeft een bestrijdende werking voor ziektekiemen in de vorm van bacteriën, virussen, parasieten en schimmels.
Goudmelisse is een natuurlijk antidepressivum. Vooral de bloemen worden hiervoor gebruikt.
Goudmelisse werkt goed voor de lever en daardoor de spijsvertering in het algemeen.
Goudmelisse werkt krampwerend voor spieren en zenuwstelsel.
Deze plant is goed voor de bloedsomloop omdat de permeabiliteit van de haarvaten wordt verkleind en de bloedvatwanden worden versterkt.