Hoe gezond zijn zoetstoffen als aspartaam, stevia, sacharine

Aspartaam, sacharine, stevia en acesulfaam-K. Allemaal vreemde namen van zoetstoffen die steeds vaker toegepast worden in ons voedsel. Door de hoge zoetheid van de stoffen zijn ze erg geschikt voor gebruik in light producten. Maar er zijn ook geluiden te horen die niet zo positief zijn over het gebruik van deze suikervervangers. Dat het toepassen van zoetstoffen zo enorm is gestegen de afgelopen jaren is begrijpelijk. Het is een slimme manier om voedsel zoet te maken, zonder dat je al die calorieën van gewone suikers cadeau krijgt. Ideaal in deze tijd van light-producten en op je gewicht letten. Je kunt gewoon lekker blijven eten, zonder je veel zorgen te hoeven maken over je gewicht. Toch zijn de meningen verdeeld over het gebruik van zoetstoffen. Over de bekendste stoffen aspartaam, sacharine en acesulfaam-K is al heel wat geschreven en gezegd.

Natuurlijk of kunstmatig

Zoals met zoveel zaken is er ook omtrent het woord zoetstof de nodige spraakverwarring. In de letterlijke zin van het woord omvat het alle stoffen waarmee je voedsel zoet kunt maken. Daar vallen dan de natuurlijke suikers zoals sacharose (gewone suiker) ook onder. Maar vaak worden alleen de kunstmatige zoetstoffen bedoeld. Dat zijn dan juist de stoffen die niet tot de suikers behoren, maar stoffen die synthetisch zijn. Dat wil zeggen dat ze in een laboratorium gecreëerd worden door de juiste grondstoffen onder specifieke omstandigheden met elkaar te laten reageren.

Hoe zit het met Stevia als zoetstof?

Als zoetstof zie je tegenwoordig ook stevia steeds vaker langskomen. Het opvallende aan deze stof is dat het geen kunstmatige zoetstof is, maar toch heel geschikt om als suikervervanger te dienen. In stevia vindt je de glycosiden stevioside en rebaudioside. Deze twee staan onder E-nummer E960 bekend. In Europa zijn deze stevioglycociden pas sinds 2011 toegestaan. In andere landen, vooral Japan en Zuid-Amerika, worden deze extracten van de steviaplant al sinds 1970 gebruikt. De stof is ongeveer 200 tot 250 maal zo zoet als suiker.

Is de smaak met zoetstof hetzelfde?

De smaak van een light product op basis van een kunstmatige zoetstof ten opzichte van de normale variant met gewone suikers is niet helemaal hetzelfde. Het is overigens niet alleen de smaak zelf die verandert. De totale sensatie van het gevoel van het eten of drank in je mond is anders. Dit komt door een verschil in de chemische reacties die in je mond plaats vindt. Om die reden worden er vaak nog andere stoffen aan het product toegevoegd. Op die manier wordt geprobeerd zo dicht mogelijk te komen bij het gevoel en smaak van het normale non-light product.

Het verschilt van persoon tot persoon in hoeverre je dit verschil opmerkt. De een proeft het meteen, terwijl voor de ander de smaak hetzelfde is. En in de tweede plaats is het de vraag of het verschil je stoort. De meeste mensen zullen het verschil wel opmerken, wanneer ze eerst een gewoon glas Coca Cola drinken, gevolgd door de Coca Cola Zero variant met aspartaam en acesulfaam-K. Drinken ze alleen de Zero variant, dan lijkt het genoeg op de gewone cola smaak.

Voor veel mensen speelt ook de psychologische factor een belangrijke rol. Door de controverse rondom het gebruik van deze kunstmatige zoetstoffen, zijn er mensen die dergelijk voedsel willen mijden. Doordat de smaaksensatie anders is, valt wel te proeven dat deze stoffen gebruikt zijn. Dat is vervolgens geassocieerd met het idee dat er ongezonde stoffen gebruikt zijn. De smaak heeft daarmee dus een negatieve lading gekregen en dergelijke producten zullen dus niet lekker smaken.

Zitten er dan geen calorieën in zoetstoffen?

Zoetstoffen bevatten ongeveer dezelfde calorieën per gram als suiker. Het grote verschil zit hem in de mate van zoetheid. Deze is namelijk vele malen hoger. Wel honderden malen of zelfs duizend maal zo zoet. Aspartaam is bijvoorbeeld 200 maal zo zoet en sacharine is 550 maal zo zoet als gewone suiker. Daardoor is er veel minder nodig om een product een zoete smaak te geven en zal je dus maar een fractie van de calorieën binnen krijgen.

Zijn kunstmatige zoetstoffen ongezond?

Zoals gezegd zijn er de nodige meningsverschillen over de mogelijke gezondheidsgevolgen van het gebruikt van kunstmatige zoetstoffen. Bedrijven en overheden stellen over het algemeen dat het gebruik ervan niet schadelijk is. Maar dan wel binnen bepaalde grenzen, de zogenaamde ADI (aanvaardbare dagelijkse inname). Dat geeft te denken over de gezondheidsgevolgen, toch? Ja en nee. Grote hoeveelheden van deze zoetstoffen consumeren is natuurlijk onverstandig. Maar hetzelfde kan gezegd worden van suiker, zout en allerlei andere natuurlijke stoffen. Aan de andere kant mogen een deel van de zoetstoffen helemaal niet toegepast worden in producten specifiek voor baby's en jonge kinderen.

De aanvaardbare dagelijkse inname (ADI)

De producten die op de markt zijn blijven binnen de gestelde grenzen in het toepassen van zoetstoffen. Je moet echter wel oppassen, wanneer je veel producten gebruikt waar deze stoffen in gebruikt worden. Je kunt daardoor ongemerkt wel over de ADI heengaan.

De gevolgen voor de gezondheid van zoetstoffen

Hoe zit het dan met de geluiden over dat deze stoffen ongezond zouden zijn? Zo wordt er regelmatig beweerd dat aspartaam kankerverwekkend is. Dit terwijl alle officiële instantie blijven stellen dat de stof gezond is. Het probleem is dat het lastig is hier absoluut uitsluitsel over te geven. Veel onderzoeken die gedaan worden, worden gefinancierd door de voedselindustrie. Daardoor worden de objectiviteit en onderzoeksresultaten door sommigen in twijfel getrokken.

Maar ook los daarvan is het nog niet zo eenvoudig om met onderzoek te bepalen wat de waarheid is. Om zo'n onderzoek degelijk uit te voeren heeft nogal wat voeten in de aarde. Het zal uitgevoerd moeten worden onder vele duizenden mensen. En over een tijdsperiode van vele jaren. Wil je het echt goed dan zelfs over tientallen jaren. Pas dan kun je met meer zekerheid zeggen wat de gevolgen van kunstmatige zoetstoffen op de langere termijn zijn.

Overzicht van meest gebruikte zoetstoffen

In onderstaande tabel vind je de bekendste zoetstoffen, inclusief het bijbehorende E-nummer en in welke mate de stof zoeter is dan gewone suiker.

Voor de volledigheid zie je hieronder ook nog een lijst van natuurlijke zoetstoffen of gewone suikers.

Lees verder

• E621 of ve-tsin: gevaarlijke of gezonde smaakversterker?
• Je bent wat je eet!
• Zijn E-nummers ongezond?
• Hoe gezond is een appel?
• Wordt ons eten verziekt door de voedselindustrie?