ORAC-waarde: wat is het?

De term ORAC-waarde vind je zowel terug in wetenschappelijke publicaties als in commerciële uitingen van voedingsmiddelenfabrikanten. Het is een methode om vast te stellen hoeveel antioxidanten een voedingsmiddel bevat en daarmee in welke mate dit voedingsmiddel in staat is om lichaamscellen te beschermen tegen vrije radicalen. Hoe hoger de ORAC-score des te gezond is het betreffende voedingsmiddel. Omdat de test niet gestandaardiseerd is wordt er helaas ook misbruik van gemaakt voor PR-doeleinden waardoor claims over een hoge ORAC-waarde vaak met een korreltje zout genomen moeten worden.

ORAC-waarde en antioxidanten

• Het belang van antioxidanten
• Wat is de ORAC-waarde?
• Top 25 hoogste ORAC-waardes
• Controverse over het gebruik van ORAC-waardes

Het belang van antioxidanten

Antioxidanten zijn moleculen die in staat zijn om schadelijke vrije radicalen onschadelijk te maken door ze te neutraliseren. Ze worden vaak toegevoegd aan levensmiddelen om te voorkomen dat deze worden aangetast door zuurstof. Leg een willekeurig stuk voedsel in de open lucht en het zal bederven. Dit gebeurt onder invloed van vrije radicalen. In het menselijk lichaam zijn vrije radicalen er eveneens op uit om bederf te laten ontstaan en daarbij kunnen lichaamscellen beschadigd raken. Dit proces speelt onder meer een belangrijke rol bij het ontstaan van kanker. Onderzoek heeft aangetoond dat de inname van veel antioxidanten bijdraagt aan het voorkomen van bijvoorbeeld baarmoederkanker (Cui c.s., 2011).

Vitamine C en E zijn voorbeelden van antioxidanten. Het lichaam heeft antioxidanten nodig voor een goede stofwisseling en voor de bescherming van cellen. Ze komen veel voor in groenten, fruit en noten waardoor iedereen die een gezond dieet volgt in principe voldoende antioxidanten binnenkrijgt.

Wat is de ORAC-waarde?

Op voedingsmiddelen of voedingssupplementen kun je wel eens de term ORAC-waarde of ORAC value tegenkomen. Deze afkorting staat voor Oxygen radical absorbance capacity, oftewel het gehalte aan antioxidanten dat een stof bevat. ORAC is een methode om de 'antioxidant-waarde' van voedingsmiddelen vast te stellen en daarmee het vermogen om vrije radicalen uit te schakelen. Heeft een voedingsmiddel een hoge ORAC-waarde dan betekent dit dat het veel antioxidanten bevat en dus erg gezond is. Alhoewel juist bepaalde fruitsoorten zoals gojibessen, vlierbessen en bosbessen bekend staan om hun hoge gehalte aan antioxidanten zijn het vooral kruiden en specerijen die goed scoren. Je kunt hier je voordeel mee doen door bij het koken meer gebruik te maken van deze kruiden en specerijen.

De manier waarop de ORAC-waarde wordt vastgesteld is eigenlijk heel simpel. Hiervoor wordt een monster van het te testen voedingsmiddel in een reageerbuisjes gestopt samen met een aantal moleculen die activiteit van vrije radicalen genereren en een aantal moleculen die gevoelig zijn voor oxidatie. Na verloop van tijd wordt vervolgens gemeten hoe goed het monster de voor oxidatie gevoelige moleculen beschermd heeft tegen oxidatie. Hoe minder beschadiging is opgetreden, des te hoger scoort het betreffende voedingsmiddel.

Top 25 hoogste ORAC-waardes

De volgende vijfentwintig voedingsmiddelen scoren het hoogst op de ranglijst:

1. Kruidnagel
2. Sumac zemelen
3. Kaneel
4. Sorghum (rauw)
5. Oregano (gedroogd)
6. Kurkuma (gemalen)
7. Acai bessen
8. Zwarte sorghum
9. Ruwe sumak
10. Cacaopoeder
11. Komijnzaad
12. Maqui bessen
13. Peterselie (gedroogd)
14. Rode sorghum
15. Basilicum (gedroogd)
16. Chocolade
17. Kerriepoeder
18. Sorghum (hi-tannine)
19. Chocoladepoeder
20. Maqui bessen
21. Salie
22. Mosterdzaad
23. Gember
24. Zwarte peper
25. Tijm

Controverse over het gebruik van ORAC-waardes

De eerste die met een lijst van ORAC-waardes naar buiten kwam was het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA). In 2012 hebben zij besloten de lijst van hun website te verwijderen. De voornaamste reden hiervoor was het vele misbruik dat van de lijst werd gemaakt. Nadat de term ORAC-waarde bekend werd bij het grote publiek zijn de PR-afdelingen van voedingsmiddelenfabrikanten er massaal mee aan de slag gegaan, met als gevolg dat de waardes steeds vaker opdoken op bijvoorbeeld flesjes vruchtensap en voedingssupplementen. Producenten voerden daarbij zelf tests uit om de scores vast te stellen. Het probleem is echter dat de test niet gestandaardiseerd is. Scores kunnen erg uiteen lopen naarmate een kleinere of grotere hoeveelheid voedsel getest wordt of een grotere of kleinere hoeveelheid vrije radicalen gebruikt wordt om dit mee te laten reageren. Het gevolg was dat de scores weliswaar op onderzoek gebaseerd waren maar geen enkele indicatie gaven van de gezondheidsvoordelen van het betreffende product. De USDA achtte het daarom verstandig om haar eigen lijst daarom maar helemaal terug te trekken.