Peterselie: gezondheidsvoordelen, voedingswaarde en teelt

Peterselie (Petroselinum crispum) is een van de bekendste en meest veelzijdige culinaire kruiden. De kruidenplant wordt al sinds mensenheugenis als keukenkruid en als medicinaal kruid gebruikt. Tegenwoordig zijn er drie verschillende variëteiten bekend, die op verschillende manieren kunnen worden gebruikt. De krulpeterselie is enigszins grof en heeft een minder uitgesproken smaak. Platte peterselie of Italiaanse peterselie heeft een meer verfijnde, zoete smaak. En verder is er de wortelpeterselie die veel minder vaak wordt gebruikt.

• Wat is peterselie?
• Voorkomen en teelt
• Grond en standplaats
• Zaaien
• Oogst
• Water geven
• Bemesting
• Zorg en ziekten
• Toepassing van peterselie
• Gezondheidsvoordelen van peterselie
• Voedingswaarde
• Intoxicatie met blauwe monnikskap

Wat is peterselie?

Peterselie (Petroselinum crispum) is een tweejarige, winterharde, donkergroene, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie, die wel tot 100 centimeter groot kan worden. Hij groeit in het wild in het Middellandse Zeegebied en op de Canarische Eilanden. Vanwege het diuretische effect wordt het onder meer in de volksgeneeskunde gebruikt voor de behandeling van urineweginfecties.

Voorkomen en teelt

In de middeleeuwen werd in Midden-Europa de peterselie voor het eerst in kloosters gebruikt als geneeskrachtig kruid en pas daarna als keukenkruid. De peterselie in zijn wilde vorm gedijt rond de Middellandse Zee en op de Canarische eilanden. Het wordt rond de hele Middellandse Zee en Europa als gewas verbouwd. De plant wordt ongeveer 20 tot 60 centimeter hoog. Zelden groeien ze tot 100 centimeter. De peterselie geeft de voorkeur aan voedingsrijke, verse kleigronden. Er zijn drie hoofdvormen. De platte peterselie wordt gekenmerkt door zijn gladde bladeren, de krulpeterselie wordt gekenmerkt door gekrulde bladeren. De derde wordt vooral om zijn penwortel gekweekt.

Peterselie behoort tot de schermbloemenfamilie. De schermbloem is gerelateerd aan dille, lavas, koriander en kervel. Jonge planten en zaden kunnen worden gekocht op markten of bij gespecialiseerde kwekerijen. Deze planten opkweken in een potje op de vensterbank is mogelijk. De planten kunnen echter het beste langdurig in de tuin staan. Te veel water is schadelijk voor de plant, maar te droog staan ook. Vooral binnenshuis droogt de plant snel uit en moet je deze daarom regelmatig water geven.

Grond en standplaats

Peterselie stelt enkele eisen aan de plek waar hij staat. Een zonnige locatie heeft de voorkeur, maar de plant moet niet de hele dag in de volle zon staan. Schaduwrijke locaties zijn ook mogelijk, maar geven een lagere opbrengst. De grond moet rijk zijn aan voedingsstoffen, licht vochtig, licht kalkhoudend en goed doorlatend. Leemachtige grond moet worden gemengd met een beetje zand. Als de peterselie in de pot of kuip opgroeit, kan een goede kant-en-klare kruidengrond worden aangeschaft, welke speciaal is ontwikkeld voor de aanplant van kruiden in potten, kweekbakken en kassen.

Zaaien

Zaaien kan het beste buitenshuis in mei of tussen maart en april in een bakje in huis worden gedaan. De zaden hebben warmte nodig om zich optimaal te ontwikkelen. Op een afstand van ongeveer 15 cm wordt een zaadje ongeveer 3 cm in de grond gedrukt. Het kan tot vier weken duren voordat de eerste zaadlob verschijnt. De grond moet altijd licht vochtig worden gehouden. De planten kunnen uitstekend worden gekweekt in een kruidentuin. Een teelt op het balkon is ook mogelijk, maar kies dan wel voor een wat diepere pot zodat er voldoende ruimte is voor de wortels.

Oogst

Peterselie kan het hele jaar door worden geoogst, zolang hij maar binnenshuis staat, bijvoorbeeld als de plant wordt gekweekt op de vensterbank. In het veld kan het, afhankelijk van de weersomstandigheden, tussen maart en september worden geoogst. Het kruid groeit vrij snel en moet tijdens de oogst van de bodem worden afgesneden. Als de peterselie in het veld moet overleven, dan zal hij in het tweede jaar bloeien. De geur en smaak van bloeiende peterselie is meestal zwakker. Je kan daarom het beste nieuwe peterselie zaaien.

Water geven

Peterselie houdt van grond en aarde, die altijd licht vochtig is. Vooral op warme of langdurige warme dagen moeten de planten 's avonds regelmatig water worden gegeven. Een slechte watervoorziening bij peterselie bevordert snel de ontwikkeling van ziekten en verdorring. Hetzelfde geldt voor een te overvloedige watervoorziening. Normaal gietgedrag wordt daarom aanbevolen.

Bemesting

Als de plant groeit op voorbemeste en voedselrijke grond, moet deze gedurende het jaar spaarzaam worden bemest. Aanbevolen om wat mest toe te geven aan het begin van de zomer. Geschikt zijn compost die oppervlakkig in de grond wordt gemengd of organische plantaardige of speciale kruidenmeststoffen. Als het kruid in de pot groeit, moet het om de 4 tot 5 weken worden bemest met vloeibare kruidenmeststof of met organische meststoffen.

Zorg en ziekten

Als de groene peterseliebladeren geelachtige tot lichtbruine vlekken of stengels vertonen, kan dit verschillende oorzaken hebben. Dorre bladeren ontstaan door te weinig water of juist te veel water. Schade door insecten kan worden voorkomen door peterselie in gezelschap van andere planten te laten groeien. Goudsbloemen en uien hebben bewezen natuurlijk insectenwerende planten te zijn.

Toepassing van peterselie

In de keuken worden meestal de rauwe, hele bladeren gebruikt als kruid. Peterselie is een integraal onderdeel van de mediterrane keuken. In de voedingsindustrie worden de etherische oliën van de plant gebruikt om sauzen te verfijnen of is het een ingrediënt van kruidenmengsels. Als medicinale plant wordt verse peterselie met blad en wortel gebruikt.

De etherische oliën van de plant hebben een vochtafdrijvend effect. Ze worden daarom gebruikt voor verschillende urinewegaandoeningen, nierproblemen en een prikkelbare blaas. Bovendien werkt peterselie preventief tegen nier- en blaasstenen. De bladeren van de plant zijn geschikt voor uitwendig gebruik. Kompressen met peterselie kunnen jeuk bij huidirritatie verlichten.

Peterselie-extracten worden onder meer gebruikt bij de behandeling van urineweginfecties. Naast het diuretische effect, wordt van de plant ook gezegd dat deze goed is voor de spijsvertering en daarnaast een menstruatiebevorderende, bloedzuiverende, huidverzachtende en geheugenbevorderende werking heeft.

Gezondheidsvoordelen van peterselie

Peterselie wordt in de plantengeneeskunde gebruikt voor:

• urineweginfectie
• nierziekte
• prikkelbare blaas
• nierstenen
• blaasstenen
• jeuk
• opgeblazen gevoel

Een bekende arts uit de oudheid, Pedanius Dioscorides (circa 40-90 na Christus), schreef een monografie over meer dan 1000 plantensoorten. In dit verband schreef hij peterselie toe aan een therapeutisch toepassingsgebied voor nier- en blaasklachten en winderigheid. De positieve effecten op de menselijke gezondheid zijn onder andere te wijten aan de essentiële oliën van peterselie. In de volksgeneeskunde worden alle delen van de plant, dus zowel wortel, stengels als bladeren, gebruikt voor therapeutische doeleinden.

Voedingswaarde

De plant levert slechts ongeveer 36 kilocalorieën per 100 gram en kan goed worden gebruikt tijdens een dieet. Peterselie biedt essentiële vitamines, mineralen en vezels. Naast etherische oliën bevat de plant flavonoïden, dit zijn antioxidanten die weefsels en het DNA in cellen beschermen tegen vrije radicalen. Ze kunnen ongewenste stoffen vangen en onschadelijk maken. Niet te verwaarlozen is het hoge gehalte aan vitamine C. Peterselie kan dus bijdragen aan het algehele welzijn, omdat het het immuunsysteem van het lichaam positief beïnvloedt.


Noten:

1. Het onderhavige artikel gaat over de platte peterselie en de krulpeterselie en niet over de wortelpeterselie.
2. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A387

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Plantaardig dieet: voordelen van onbewerkt plantaardig eten
• Komijn: gezondheidsvoordelen, toepassing & effect komijnzaad
• Koriander: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde
• Selderij: gezond voor spijsvertering, ogen en de bloeddruk