Te dik kind: overgewicht kinderen behandeling en preventie

Een te dik kind: het komt steeds vaker voor. Overgewicht hij kinderen is een wereldwijd groeiend probleem. In de afgelopen twee decennia is het aantal jonge kinderen met overgewicht of obesitas is met ongeveer 60% toegenomen, zo meldt de WHO in een uitgebracht rapport in 2010. Overgewicht en obesitas bij kinderen vormen een serieus probleem voor hun gezondheid. Overgewicht en obesitas veroorzaakt of verergert op termijn een groot aantal gezondheidsproblemen. De bevindingen bevestigen de noodzaak van effectieve interventies en programma's om dit groeiende probleem het hoofd te bieden.

• Te dik kind: aantal neemt wereldwijd toe
• Flinke toename
• Alarmerend
• Veel dikke kinderen in Egypte en Libië
• De risico's van overgewicht en obesitas
• Beschermende factoren en risicofactoren voor overgewicht en obesitas
• Behandeling, preventie en voorlichting te dik kind
• Multidisciplinair samenwerkingsverband
• Vijf pijlers
• Ouders herkennen overgewicht kind niet
• Kind te dik door slaaptekort
• Meer kinderen levensbedreigend te dik
• Casus: Te dik kind
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Te dik kind: aantal neemt wereldwijd toe

Flinke toename

Het aantal jonge kinderen met overgewicht of obesitas is met ongeveer 60% toegenomen in de afgelopen 20 jaar, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (Engels: World Health Organization, afgekort WHO) in een nieuw rapport.(¹) Overgewicht en obesitas bij kinderen vormen een serieus probleem voor hun gezondheid. Kinderen met overgewicht hebben twee- tot tienmaal zoveel kans op als volwassene overgewicht te krijgen in vergelijking met leeftijdsgenootjes met een normaal gewicht. Dat risico ligt hoger bij kinderen en adolescenten met obesitas.(²)

Alarmerend

Volgens de WHO hadden in 1990 4,2% van de kinderen onder de 5 jaar overgewicht of obesitas. Dat cijfer is alarmerend gestegen tot 6,7% in 2010. De verwachting van de onderzoekers is dat dit verder zal stijgen naar maar liefst 9,1% in 2020. Het probleem is erger in de ontwikkelde landen dan in ontwikkelingslanden. De WHO schat dat 43 miljoen kinderen wereldwijd te kampen hebben met overgewicht of obesitas, en dat 81% van hen in ontwikkelingslanden woont. Dit aantal zal het volgende decennium naar verwachting stijgen tot ongeveer 60 miljoen. Deze bevindingen bevestigen de noodzaak van effectieve interventies en programma's, zowel gericht op behandeling als preventie en voorlichting, teneinde dit groeiende gezondheidsprobleem het hoofd te bieden. Het onderzoek is gepubliceerd in het novembernummer van het American Journal of Clinical Nutrition.

De risico's van overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas veroorzaken of verergeren op termijn een groot aantal gezondheidsproblemen. Zwaarlijvigheid wordt in het bijzonder geassocieerd met de ontwikkeling van type 2 diabetes, coronaire hartziekten (waarbij de kransslagaderen vernauwd zijn door afzetting van vetstoffen uit het bloed), een toename van verschillende kankers, het Obstructieve Slaap Apneu Syndroom (OSAS) en gewrichtklachten van zowel de kleine als grote gewrichten. Overgewicht en obesitas zorgen voor een afname van de levensverwachting. Daarnaast zorgt de aandoening voor een significante toename van de kosten van de gezondheidszorg. Bovendien zijn mensen met obesitas minder (goed) inzetbaar in het arbeidsproces en vertonen zij meer arbeidsverzuim.

Beschermende factoren en risicofactoren voor overgewicht en obesitas

Overgewicht komt tot stand door een disbalans tussen energie-inname enerzijds en verbruik van energie door voornamelijk lichamelijke inspanning anderzijds. Een energierijke voeding met relatief veel verzadigd vet en suiker in combinatie met te weinig beweging (te weinig sport, lichamelijke activiteit, te veel zittende activiteiten zoals tv kijken en achter de computer zitten), leidt op den duur tot overgewicht.

Borstvoeding lijkt tegen het optreden van overgewicht/obesitas op latere leeftijd te beschermen.(³) Risicofactoren zijn onder andere:

• een lage opleidingsgraad van de ouders;
• wonen in verstedelijkte gebieden;
• het overslaan van het ontbijt;
• obese ouders.

Behandeling, preventie en voorlichting te dik kind

Multidisciplinair samenwerkingsverband

Overgewicht en obesitas vormen een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid die niet onderschat moet worden. Vroegtijdige signalering en behandeling is geboden om de verdere stijging van het aantal gevallen tegen te gaan. Ouders met een te dik kind worden bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium verwezen naar een multidisciplinair samenwerkingsverband, waar zij voedingsadviezen, beweegadviezen en zo nodig opvoedingsondersteuning krijgen.

Vijf pijlers

Preventie en voorlichting is gestoeld op vijf pijlers:

1. het promoten van borstvoeding;
2. het belang duidelijk maken van ontbijten;
3. het meer laten buitenspelen van kinderen;
4. minder frisdrank en vruchtensap voor kinderen; en
5. minder televisiekijken en computeren.

Casus: Te dik kind

Patiënt

Lars, 10 jaar, scholier.

Klachten

Lars heeft de afgelopen jaren veel gewicht gewonnen en wordt snel moe bij het spelen. Zijn ouders merken dat hij weinig buiten speelt en vaak naar snacks grijpt. Lars klaagt soms over pijn in zijn knieën en heeft moeite met ademhalen tijdens het rennen.

Onderzoek

• Anamnese: Lars brengt veel tijd door achter schermen (televisie, tablet). Zijn eetpatroon bestaat vooral uit fastfood, snacks en frisdrank. Geen medische voorgeschiedenis van astma of andere aandoeningen. Er is geen familiegeschiedenis van obesitas.
• Fysiek onderzoek: Lars heeft een BMI van 27, wat duidt op overgewicht. Zijn buik is rond, en er is lichte drukpijn bij palpatie van de knieën. Zijn longen klinken schoon. Er zijn geen tekenen van endocriene aandoeningen.
• Laboratoriumonderzoek: Bloedonderzoek toont een licht verhoogde bloedsuikerspiegel en verhoogde cholesterolwaarden.

Diagnose

Overgewicht bij Lars door ongezonde eetgewoonten en gebrek aan beweging. Verhoogd risico op toekomstige gezondheidsproblemen zoals diabetes en hart- en vaatziekten.

Behandeling

• Leefstijlveranderingen: Lars moet meer bewegen, zoals dagelijks fietsen of sporten. Zijn ouders worden geadviseerd om gezondere maaltijden te bereiden met minder suiker en vet.
• Voedingsadvies: Lars en zijn ouders krijgen voedingsadvies om een gezonder eetpatroon te ontwikkelen. Ze worden aangemoedigd om samen gezonder te eten, met meer groenten, fruit en water in plaats van frisdrank.

Advies

• Levensstijl: Lars moet minder tijd besteden aan schermen en meer buiten spelen. Zijn ouders worden aangemoedigd om hem hierbij te ondersteunen en gezonde keuzes voor te leven.
• Medische follow-up: Lars moet regelmatig terugkomen om zijn gewicht en gezondheid te volgen. Bij aanhoudende problemen kan hij doorverwezen worden naar een diëtist of kinderarts.

Prognose

Met de juiste begeleiding en veranderingen in leefstijl kan Lars geleidelijk een gezond gewicht bereiken. Vroege aanpassingen zullen helpen om later gezondheidsproblemen te voorkomen. Regelmatige opvolging is belangrijk om zijn voortgang te monitoren en te ondersteunen.

Noten:

1. Onis, de et al.: Global prevalence and trends of overweight and obesity among preschool children; Am J Clin Nutr.2010; 0: ajcn.2010.29786v1-ajcn.29786
2. Singh, A.S., Mulder, C., Twisk, J.W., Mechelen, W. van, Chin a Paw, M.J.M.: Tracking of childhood overweight into adulthood - A systematic review of the literature. Obes Rev 2008;9:474-88
3. Armstrong, J., Reilly J.J.: Breastfeeding and lowering the risk of childhood obesity. Lancet 2002;359:2003-4
4. Marloes Rietmeijer-Mentink, Winifred D. Paulis, Marienke van Middelkoop, Patrick J.E. Bindels, Johannes C. van der Wouden. Difference between parental perception and actual weight status of children: a systematic review. 1 oktober 2012. DOI: 10.1111/j.1740-8709.2012.00462.x
5. www.parool.nl, Kind te dik door slaaptekort, 13 maart 2014
6. Algemeen Dagblad, 16 april 2004

Lees verder

• Jonge kinderen die veel tv kijken: slecht voor ontwikkeling
• Ongezond eten en drinken: suiker, rood vlees en witte rijst
• Frisdrank ongezond: frisdrank leidt tot een vervette lever
• Overgewicht en obesitas: definitie, gevolgen en behandeling