Gevolgen alcoholgebruik voor jongeren: hersenen en organen

Wat zijn de gevolgen van alcoholgebruik voor jongeren? Veel ouders denken er niet graag over na, maar het is zo dat veel kinderen en tieners al gaan experimenteren met alcoholgebruik tijdens hun middelbare schoolperiode - ver voordat ze volgens de wet alcohol mogen kopen. Onderzoek heeft uitgewezen dat bijna 80% van de middelbare schoolkinderen alcohol heeft geprobeerd. Op 15 jarige leeftijd drinkt 50% van de jongeren regelmatig alcohol (NIPO). Wat zijn de risico's van alcoholgebruik door jongeren?

• Startmoment alcoholgebruik zo lang mogelijk uitstellen
• Gevolgen van alcoholgebruik door jongeren
• Gevolgen alcoholgebruik: depressie en angststoornissen
• Gevolgen alcoholgebruik: ontwikkeling van de hersenen
• Gevolgen alcoholgebruik: schade aan andere organen
• Botontwikkeling en ontwikkeling van de seksualiteit
• Minder goede school- en studieresultaten en werkprestaties
• Gevolgen alcoholgebruik: onveilig vrijen
• Vaker ongelukken en agressie
• Black-out
• Alcoholvergiftiging
• Concrete maatregelen voor ouders en opvoeders: effectief praten over alcohol
• Start het gesprek vroeg en herhaal regelmatig
• Luister meer dan je praat
• Gebruik verhalen en voorbeelden
• Stel duidelijke regels en consequenties
• Moedig gezonde alternatieven aan
• Toon zelf het goede voorbeeld
• Oefen weerbaarheid en nee-zeggen
• Blijf betrokken, ook in de tienerjaren

Startmoment alcoholgebruik zo lang mogelijk uitstellen

Hoewel het experimenteren met alcohol tijdens de tienertijd veel voorkomt, terwijl het gebruik bij kinderen en jongeren sneller tot risico's leidt dan bij volwassen personen. Het is daarom belangrijk om het gebruik van alcohol al op jonge leeftijd bespreekbaar te maken met kinderen. Het is raadzaam het startmoment zo lang mogelijk uit te stellen. Kinderen onder de 16 jaar kunnen beter geen toestemming krijgen alcohol te drinken. In de wet is vastgelegd dat aan kinderen onder de 16 jaar geen alcohol verkocht mag worden. Dit kan gebruikt worden het startmoment zo lang mogelijk uit te stellen.

Gevolgen van alcoholgebruik door jongeren

Als een kind begint met alcohol, dan heeft hij vier keer meer kans om verslaafd te raken aan alcohol dan andere kinderen die er niet mee experimenteren. Verslaving is echter niet het enige potentiële probleem in relatie tot alcoholgebruik. Er zijn nog andere mogelijke gevolgen van alcohol op kinderen.

Gevolgen alcoholgebruik: depressie en angststoornissen

Uit onderzoek blijkt dat jongeren onder de 16 die wekelijks meer dan zes glazen alcohol drinken, meer kans hebben op een depressie of een angststoornis.

Gevolgen alcoholgebruik: ontwikkeling van de hersenen

Alcohol kan leiden tot schade aan de hersenen van het kind, waardoor hij vergeetachtig of verward wordt. Hersenen blijven zich ontwikkelen tot gemiddeld het 24e jaar. Alcohol verstoort de groei van de hersenen.

Gevolgen alcoholgebruik: schade aan andere organen

Overmatig alcoholgebruik kan bij kinderen niet alleen leiden tot directe schade aan de hersenen, maar ook aan andere organen in het lichaam.

Botontwikkeling en ontwikkeling van de seksualiteit

In de puberteit groeien de spieren en botten van de kinderen versneld. Ook ontwikkelt zich in deze periode de seksualiteit. Hormonen spelen hierbij een grote rol. Alcoholgebruik verstoort de hormoonbalans. Onderzoek heeft aangetoond dat alcohol afbraak en verwijdering van het mannelijk hormoon testosteron uit het bloed verhoogt en de aanmaak van testosteron verlaagt.¹ Voorts remt alcoholgebruik de botontwikkeling van jongens.

Minder goede school- en studieresultaten en werkprestaties

Uit het onderzoeksrapport 'Middelengebruik en voortijdig schoolverlaten' van het Trimbos-instituut in samenwerking met de Universiteit Utrecht, blijkt dat frequent alcoholgebruik (evenals cannabisgebruik) een risicofactor is voor spijbelen, een geringere schoolmotivatie, verminderde schoolprestaties en schooluitval.²

Gevolgen alcoholgebruik: onveilig vrijen

Alcohol heeft een ontremmend effect, waardoor jongeren die alcohol drinken minder controle over zichzelf hebben. Jongeren vrijen vaker onveilig als ze duchtig de fles aangesproken hebben, met als gevolg dat de kans op seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste zwangerschappen wordt vergroot.

Vaker ongelukken en agressie

Een kind zal onder invloed van alcohol ongecoördineerd gedragen. Ook het reactievermogen neemt af, waardoor de kans op omgelukken in het verkeer of elders groter wordt, met bijvoorbeeld botbreuken tot gevolg. Zoals gezegd heeft alcohol een ontremmende werking, waardoor de kans op agressie en geweld toeneemt. Alcohol en geweld gaan vaak samen. Uit onderzoek blijkt dat ruim tweederde van de horecaondernemers met agressie te maken heeft gehad en dat 1 op de 5 uitgaande jongeren of als slachtoffer of als dader met agressie te maken heeft gehad. Bijna driekwart van de daders heeft alcohol en/of drugs gebruikt voorafgaande de agressie. De meesten hunner hadden alcohol gebruikt (86%), gevolgd door alcohol in combinatie met drugs (14%) en slechts sporadisch alleen drugs.³

Black-out

Als iemand in korte tijd duchtig de fles aanspreekt, kan dit leiden tot een black-out, dat is een tijdelijke stoornis van de hersenen. Zo kan de volgende ochtend de herinnering van de avond ervoor uit het geheugen verdwenen zijn. Door terugkerende black-outs kan blijvende schade aan de hersenen ontstaan.

Alcoholvergiftiging

Het blijkt dat jongeren tijdens het uitgaan vaak veel in een korte tijd drinken. Het risico op een alcoholvergiftiging is hierdoor aanwezig. Bij een vergiftiging raakt het zenuwstelsel verdoofd en na bewusteloosheid kan een coma optreden met in ernstige gevallen zelfs de dood tot gevolg. Zo kent men sinds enkele jaren het fenomeen binge drinking, dat is wanneer men zich tot doel stelt zo veel mogelijk alcohol in zo weinig mogelijk tijd te consumeren, teneinde zo snel mogelijk dronken te worden. Ziekenhuizen krijgen daardoor steeds meer jongeren met een alcoholvergiftiging over de vloer. Vooral de laatste 10 jaar is er een sterke toename van het aantal kinderen dat wordt opgenomen vanwege een alcoholvergiftiging. Steeds meer ziekenhuizen openen een alcoholpoli. Doel van zo'n poli is om jongeren met een alcoholvergiftiging effectiever te behandelen en voor te lichten over (de risico's van) alcoholgebruik.

Concrete maatregelen voor ouders en opvoeders: effectief praten over alcohol

Het bespreken van alcohol met je kind kan een uitdaging zijn, maar met de juiste aanpak kun je een open en eerlijk gesprek voeren dat een blijvende impact heeft. Hier zijn enkele effectieve tips om het gesprek over alcoholgebruik aan te gaan en duidelijke grenzen te stellen.

Start het gesprek vroeg en herhaal regelmatig

Begin niet te laat. Wacht niet tot je kind met alcohol in aanraking komt, maar start het gesprek al op jonge leeftijd. Maak het bespreekbaar wanneer je kind nog in de basisschoolleeftijd is, en bouw het gesprek verder uit naarmate ze ouder worden. Gebruik hierbij alledaagse situaties, zoals tv-programma's of nieuwsberichten, om het onderwerp natuurlijk ter sprake te brengen.

Luister meer dan je praat

Maak van het gesprek geen eenzijdige lezing. Vraag je kind wat ze al weten over alcohol en hoe ze erover denken. Luister actief zonder meteen te oordelen. Dit geeft hen het gevoel dat hun mening belangrijk is en moedigt hen aan om eerlijk te zijn over hun gedachten en ervaringen.

Gebruik verhalen en voorbeelden

Vertel verhalen die de gevolgen van alcoholgebruik tastbaar maken. Dit kunnen persoonlijke ervaringen zijn, of verhalen van mensen die jullie kennen (zonder te belerend te worden). Het kan ook helpen om situaties te bespreken waarin je kind misschien ooit terechtkomt, zoals feestjes, en hoe ze daarin keuzes kunnen maken.

Stel duidelijke regels en consequenties

Wees duidelijk over wat je verwacht. Stel eenvoudige en duidelijke regels over alcohol, zoals "geen alcohol tot je 18 bent" of "geen alcohol in ons huis zonder toestemming". Bespreek ook wat de consequenties zijn als deze regels worden overtreden, en zorg ervoor dat je consequent bent in het handhaven ervan.

Moedig gezonde alternatieven aan

Bied alternatieven voor situaties waarin alcohol een rol speelt. Organiseer zelf activiteiten waar geen alcohol bij komt kijken, zoals sportieve uitjes of spelletjesavonden. Moedig je kind aan om vrienden uit te nodigen voor alcoholvrije bijeenkomsten en laat zien dat plezier maken ook zonder alcohol kan.

Toon zelf het goede voorbeeld

Kinderen leren veel door te kijken naar het gedrag van hun ouders. Wees je bewust van je eigen alcoholgebruik en de boodschappen die je daarmee afgeeft. Laat zien dat je verantwoord omgaat met alcohol en bespreek waarom jij bepaalde keuzes maakt, zoals het niet drinken tijdens het rijden of matig zijn bij sociale gelegenheden.

Oefen weerbaarheid en nee-zeggen

Help je kind om zich zelfverzekerd te voelen in het weigeren van alcohol. Oefen samen hoe ze vriendelijk maar duidelijk "nee" kunnen zeggen als ze worden uitgenodigd om te drinken. Rolspellen of scenario's bedenken kan helpen om ze voor te bereiden op sociale druk.

Blijf betrokken, ook in de tienerjaren

Ook al worden ze ouder en zelfstandiger, blijf betrokken bij wat er speelt in het leven van je kind. Vraag hoe hun dag was, wie hun vrienden zijn, en waar ze tijd doorbrengen. Een goede band en open communicatie zorgen ervoor dat je kind zich gesteund voelt en eerder naar jou toe zal komen met vragen of zorgen.

Noten:

1. Gary G. Gordon, M.D., Kurt Altman, M.D., A. Louis Southren, M.D., Emanuel Rubin, M.D., and Charles S. Lieber, M.D., Effect of Alcohol (Ethanol) Administration on Sex-Hormone Metabolism in Normal Men, N Engl J Med 1976; 295:793-797, October 7, 1976
2. Tom ter Bogt, Maurice van Lieshout, Suzan Doornwaard, Yke Eijkemans: Middelengebruik en voortijdig schoolverlaten - Twee onderzoeken naar de actuele en gepercipieerde rol van alcohol en cannabis in relatie tot spijbelen, schoolprestaties, motivatie en uitval; Trimbos-instituut in samenwerking met de Universiteit Utrecht, november 2009.
3. http://www.alcoholinfo.nl/index.cfm?act=qena.antwoord&vraag=91

Lees verder

• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Waarom gaan jongeren roken: factoren en oorzaken rookgedrag
• Gevolgen en schade door langdurig (overmatig) alcoholgebruik
• Effecten cannabis: blowen onderdrukt immuunsysteem door MDSC