Gevolgen en schade door langdurig (overmatig) alcoholgebruik

Wat zijn de psychische en lichamelijke gevolgen van langdurig alcoholgebruik c.q. overmatig alcoholgebruik? Het advies van de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum is om geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. Bij vrouwen levert meer dan 1 glas per dag al gezondheidsrisico's op, zoals een verhoogd risico op borstkanker. Bij mannen nemen de ziekterisico's ook toe bij meer dan één glas per dag. Wat zijn de effecten en risico's van langdurig overmatig alcoholgebruik?

• Gevolgen van langdurig alcoholgebruik
• Lichamelijke schade door overmatig alcoholgebruik
• Bloedarmoede
• Kanker
• Hart- en vaatziekten
• Levercirrose
• Jicht
• Infectieziekten
• Hoge bloeddruk
• Aantasting van het zenuwstelsel
• Pancreatitis of alvleesklierontsteking
• Spieren
• Slokdarm, maag en darmen
• Gastritis of maagslijmvliesontsteking
• Psychische gevolgen van overmatige alcoholgebruik
• Waaier aan psychische gevolgen
• Depressie
• Sociale gevolgen

Gevolgen van langdurig alcoholgebruik

Iedereen weet dat langdurig (overmatig) alcoholgebruik ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken, zoals leverziekten. Maar leverziekten zijn niet de enige gezondheidsrisico's welke overmatig gebruik met zich meebrengt. Alcoholgebruik wordt geassocieerd met meer dan 60 ziekten, zowel chronische aandoeningen als acute aandoeningen en verwondingen (Cargiulo, 2007; Anderson & Baumberg, 2006; Room et al., 2005).

Langdurig of overmatig alcoholgebruik kan ernstige ziekten veroorzaken. Chronisch alcoholgebruik heeft niet alleen gevolgen voor je lichamelijke gezondheid, maar ook voor je geestelijke gezondheid. Ook het sociale leven met naaste familieleden, vrienden en collega's wordt vaak beïnvloed.

Lichamelijke schade door overmatig alcoholgebruik

Bloedarmoede

Langdurig alcoholgebruik kan leiden tot verminderde hemoglobine-aanmaak, als gevolg waarvan bloedarmoede (anemie) kan ontstaan. Bloedarmoede kan aanleiding geven tot een groot aantal symptomen en klachten, waaronder vermoeidheid, kortademigheid en een licht gevoel in het hoofd.

Kanker

Fors alcoholgebruik wordt in verband gebracht met kankers van de mond, de keel (keelholte en strottenhoofd), de slokdarm, de dikke- en endeldarm, de lever en –bij vrouwen– de borst. Op twee manieren zou alcohol het risico op kanker verhogen. Allereerst door direct contact tussen alcohol en de keelholte en het bovenste gedeelte van de slokdarm, doordat alcohol de cellen die de organen bekleden beschadigt. Hierdoor kunnen andere kankerverwekkende stoffen –vooral die uit tabak (en veel drinkers roken)– de kans krijgen om diep in het weefsel binnen te dringen en daar hun schadelijke werk te doen. Voorts komt bij de afbraak van alcohol de kankerverwekkende stof 'acetaldehyde' vrij. Normaal wordt deze stof door het lichaam afgebroken, maar de concentratie kan bij zware drinkers hoog blijven.

Hart- en vaatziekten

Overmatig alcoholgebruik vergroot de kans op coronaire hartziekten, dat zijn aandoeningen die worden veroorzaakt door afwijkingen in de kransslagaders. De twee bekendste zijn het acuut hartinfarct en angina pectoris. Overmatig alcohol drinken kan aanleiding geven tot hoge bloeddruk, wat het risico van een hartinfarct sterk doet toenemen. Overigens hebben matige drinkers (maximaal 1 glas per dag) een verminderde kans op coronaire hartziekten.

Overmatig alcoholgebruik verhoogt tevens de kans op hartritmestoornissen. Dit komt doordat alcohol de adrenaline in het bloed verhoogt en mede hierdoor kunnen hartritmestoornissen worden uitgelokt.

Levercirrose

Alcohol is giftig voor de levercellen, en veel zware drinkers ontwikkelen cirrose, een soms dodelijke aandoening waarbij de lever door chronische overbelasting ontstoken is geraakt. De ontstoken cellen sterven af en worden vervangen door bindweefsel (littekenweefsel) en dit staat een goed functioneren van de lever in de weg.

Jicht

Jicht is een pijnlijke ontsteking in een gewricht en wordt veroorzaakt door de vorming van urinezuurkristallen in de gewrichten. Hoewel de precieze oorzaak van jicht vooralsnog onbekend is, zijn er wel een aantal factoren die de kans op jicht vergroten. Deze risicofactoren zijn bijvoorbeeld overgewicht, het veelvuldig eten van orgaanvlees of rood vlees, alsook overmatig alcoholgebruik. Alcohol lijkt ook bestaande gevallen van jicht te verergeren.

Infectieziekten

Zwaar drinken onderdrukt het immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor infecties, waaronder tuberculose, longontsteking, hiv/aids en andere seksueel overdraagbare aandoeningen (waaronder enkele die onvruchtbaarheid veroorzaken). Mensen die zwaar drinken lopen ook meer risico om deel te nemen aan risicovolle seksuele handelingen, wat de kans vergroot op soa's.

Hoge bloeddruk

Vanaf drie of meer glazen alcohol per dag verdubbelt het risico op hypertensie. Om hoge bloeddruk tegen te gaan, wordt geadviseerd om geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor mannen en vrouwen. Hoge bloeddruk kan leiden tot tal van gezondheidsproblemen, waaronder nieraandoeningen, hart- en vaatziekten en beroertes.

Aantasting van het zenuwstelsel

Zwaar drinken kan leiden tot aantasting van het zenuwstelsel, wat bekend staat als 'alcoholische neuropathie'. Deze aandoening ontstaat geleidelijk. Zowel de gevoelszenuwen als de motorische zenuwen worden hierbij aangetast. Dit kan gepaard gaan met allerlei klachten, zoals pijnlijke krampen en gevoelige spieren (vooral in de ledematen).

Pancreatitis of alvleesklierontsteking

De meeste gevallen van chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking) zijn het gevolg zijn van alcoholmisbruik.

Spieren

De spieren worden beïnvloed door jarenlang regelmatig alcoholgebruik. Dit kan tot spierziekten leiden.

Slokdarm, maag en darmen

Het maag-darmkanaal, de mondholte en de slokdarm worden beïnvloed door alcoholgebruik. Ontsteking en zweren kunnen zich vormen. Zweren in de slokdarm, maagslijmvliesontsteking en/of beschadiging van de dunne darm zijn mogelijk.

Gastritis of maagslijmvliesontsteking

Langdurig en overmatig alcoholgebruik kan een alcoholische gastritis (maagslijmvliesontsteking) veroorzaken.

Psychische gevolgen van overmatige alcoholgebruik

Waaier aan psychische gevolgen

De schade aan de hersenen en zenuwen door langdurig excessief alcoholgebruik beïnvloedt ook de psyche. Er zijn verschillende mogelijke gevolgen, zoals ernstige stemmingswisselingen, angst, depressie en/of persoonlijkheidsveranderingen. Alcoholhallucinose kan ook optreden. Dit is een zeldzame complicatie van de diagnose ‘stoornis in alcoholgebruik’, gekenmerkt door acuut ontstane hallucinaties tijdens of na een periode van alcoholgebruik.[1]

Depressie

Het is al langer bekend dat zwaar drinken vaak hand in hand gaat met een depressie, maar er is discussie over wat er het eerst was: het drinken of de depressie. Veel mensen met een depressie gebruiken alcohol als medicijn om de depressie te onderdrukken, maar op een gegeven ogenblik werkt dit juist averechts. Onderzoek uit Nieuw-Zeeland wijst erop dat langdurig teveel alcohol drinken de kans op het ontwikkelen van een depressie verhoogt. Het gaat om een 25 jaar durend onderzoek, dat is verricht door de universiteit van Otago in Nieuw-Zeeland, waarbij 1.055 mensen vanaf hun kindertijd werden gevolgd. Zij die voldeden aan de criteria voor alcoholmisbruik of -alcoholverslaving, bleken bijna twee keer zo veel kans te hebben om een ernstige depressie te ontwikkelen. Ook wanneer rekening werd gehouden met andere factoren, zoals drugsgebruik, werkloosheid en een criminele partner, was dat effect nog steeds aantoonbaar.

Sociale gevolgen

Alcoholverslaving of alcoholisme heeft niet alleen ernstige gevolgen voor de getroffenen, maar ook voor hun families, partners en kinderen. Ze hebben meestal veel last van de situatie, omdat er vaak een verband is tussen geweld en alcoholgebruik. Er kan bedoeld of onbedoeld letsel ontstaan, bijvoorbeeld door geweld of een verkeersongeluk. Verwaarlozing of misbruik van een kind, partner of anderen die van de zorg van de drinker afhankelijk zijn, is ook een gevolg van jarenlang alcoholmisbruik. Ook het in gebreke blijven in een bepaalde sociale rol (partner, collega, werknemer, vriend) komt vaak voor. Het sociale leven van de getroffenen wordt aanzienlijk beïnvloed.

Noten:

1. Elyse M. Bouritius, Arjen Neven en Jan Dirk Blom. Alcoholhallucinose. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A7901

Lees verder

• Gevolgen alcoholgebruik voor jongeren: hersenen en organen
• Foetaal Alcohol Syndroom (FAS): symptomen en behandeling
• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Levercirrose: symptomen, leverklachten, oorzaken en alcohol
• Alcoholisme: symptomen, oorzaken, stadia en behandeling