Gezond bewegen: mythen en misverstanden

De industrie rondom onze gezondheid is groot en groeiende. We zijn allemaal zo bezorgd om gezond eten, gezond bewegen en gezond denken dat het steeds moeilijker wordt om de mythe en de waarheid te scheiden. Hieronder een overzicht van de medische waarheid rondom buikspieroefeningen, joggen, vet, kramp, rekken en meer.

Gezond bewegen

• Introductie
• Bepaalde oefeningen zorgen dat je op specifieke plekken afvalt
• Met joggen krijg je een bierbuik weg
• Als je spieren hebt opgebouwd en dan stopt met bewegen, worden deze spieren omgezet in vet
• Wie mooi wil zijn, moet pijn lijden
• Te veel drinken veroorzaakt kramp
• Wie meer zweet, valt meer af
• Als ik beweeg, krijg ik honger, dus eet ik meer en kom ik aan
• Voor het bewegen moet je rekoefeningen doen

De informatie voor dit artikel komt uit het boek Eat, Drink, and Be Merry van dokter Dean Edell uit 1999. Onderstaande mythen zijn dus al meer dan tien jaar ontkracht als onwaarheden.

Introductie

In de afgelopen eeuw zijn we ons collectief slechter gaan voelen, terwijl de vooruitgang in medicijnen, operatietechnieken, hygiëne en kennis van het lichaam enorm is. We leven langer dan ooit te voren en hebben betere gezondheidszorg dan ooit tevoren. En toch voelen we ons niet goed en gaan voor elk pijntje naar de dokter. Hoe komt dat?

Een deel van de oorzaak ligt bij de media die medische horrorverhalen vertellen of de meest obscure ziekten uitgebreid bespreken alsof ze zo gewoon zijn als een verkoudheid. Een extra bijdrage leveren bedrijven die via advertenties en reclames ons allerlei producten en diensten proberen te verkopen. Helaas zijn we met z’n allen bar slecht in het correct beoordelen van informatie (zowel in de serieuze media als in advertenties) en trappen we in de vallen die voor ons gezet worden. Met name in de gezondheidshoek is het goed raak; dieetpillen, wondersmeersels, fitnessapparatuur, voedingssupplementen en al het andere wat mogelijk kan bijdragen aan onze gezondheid vliegen als warme broodjes over de toonbank. We zien niet door de verkooptechniek heen, ondanks dat het altijd hetzelfde verhaal is: praat mensen een probleem aan om ze vervolgens de oplossing te verkopen. Als jij gelooft dat je gewicht prima is, koop je geen dieetpillen. Als jij denkt dat je dijen prachtig zijn, koop je geen smeerseltje. Als jij meent dat je goed eet, koop je geen supplement. Kortom: als jij weet dat je gezond bent, heb je de fabrikants product niet nodig.

Door al die gekleurde informatie over diëten en gezondheid hebben we in ons hoofd zitten: vet = slecht. Slecht om te eten en slecht om op je lichaam te hebben. Maar is dat wel zo? Iedereen heeft vet nodig als energiebron voor onze dagelijkse bezigheden. Op het lichaam beschermt vet ons tegen kou en is het een energiereserve voor slechtere tijden. Ons lichaam is een prachtig stukje techniek, veel mooier dan een ordinaire motor. Als je een krachtige motor van een zware auto naar een lichtere auto zet dan zal de lichte auto sneller gaan, want de motor hoeft minder te trekken. Voor mensen geldt dat principe niet; jouw kracht is niet hetzelfde als je afvalt. Als wij minder eten denkt ons lichaam dat er minder voedsel is en schakelt terug. Het zal juist meer vet opslaan uit wat het binnenkrijgt dan voorheen. Daarom adviseert men altijd dat je niet alleen minder eet, maar ook meer beweegt.

Voor de duidelijkheid: als we praten over gezondheid, is dat iets anders dan schoonheid. Gezondheid is enigszins objectief te beoordelen met doktoren en tests, maar schoonheid is subjectief. Het huidige streven naar dun-zijn als schoonheidsideaal heeft niets te maken met een streven naar gezondheid. Dat klinkt misschien vreemd, maar vergeet niet de macht van de media. Bedrijven verkopen hun producten in een verpakking van gezondheid, want wie kan nu zijn/haar gezondheid negeren? In werkelijkheid is het schoonheidsideaal voor zowel mannen als vrouwen irreëel en zelfs ongezond. Het bereiken van schoonheid als einddoel is niet het onderwerp van dit artikel; het gaat om gezondheid. In dat kader kunnen we praten over beweging en inspanning. Mensen zijn niet gebouwd om de hele dag binnen te zitten op een stoel. We stammen af van jagers-verzamelaars die juist de hele dag in touw waren. Wie dat niet in zijn werk kan doen, zal het op een ander moment moeten doen. En zo belanden we bij de belangrijkste vraag van allemaal: wat is de waarheid over gezonde en goede beweging?

Bepaalde oefeningen zorgen dat je op specifieke plekken afvalt

Dit is zowat de grootste mythe uit de wereld van fitnessapparaten. Je krijgt geen wasbordje van buikspieroefeningen en ook niet van die apparaten die 's middags op tv worden verkocht. Het is simpelweg onmogelijk om je lichaam op een bepaalde plek af te laten vallen. Het lichaam werkt zo niet; het lichaamsdeel wat de oefening doet wordt geen millimeter dunner dan de rest. Hebben rechtshandige hockeyers minder vet op hun rechterarm? Hebben linksbenige voetballers minder vet op hun linkerbeen? Nee, er is geen verschil, omdat het lichaamsdeel wat meer oefening krijgt niet dunner wordt.

Als je oefeningen doet, verbrand je energie en dus vet. Dit vet wordt overal in je lichaam vandaan gehaald, niet alleen in dat deel waarmee je oefende. Je kunt natuurlijk wel de spieren versterken in bepaalde gebieden, maar daarmee houdt het op. De locatie van vet op jouw lichaam is genetisch bepaald en de enige manier om dunner te worden op bepaalde plekken is door overal dunner te worden. Hiervoor moet je meer verbranden dan je inneemt.

Nog niet overtuigd? Er is medisch bewijs. Negentien mannen deden elk ruim 5000 buikspieroefeningen in 27 dagen. Doktoren namen vet van hun buik, schouder en billen om te onderzoeken. De vetcellen waren gekrompen, maar er was geen verschil tussen de locaties. Het vet op hun buik nam niet meer af dan op hun schouder of billen.

Met joggen krijg je een bierbuik weg

Het is juist het tegenovergestelde: joggen kan een bierbuik erger maken. De beweging (telkens hard op de grond terecht komen) zorgt voor een verandering in je postuur. Als je rent en nooit andere oefeningen (voor rug en buikspieren) doet, hollen je buikspieren achteruit en krijg je, voilà, een buikje. Een sterker bovenlichaam verbetert je postuur, maar joggen doet daar weinig aan. Wat wel helpt is minder eten voor het slapen. Slapen met een volle maag rekt je buikspieren uit.

Als je spieren hebt opgebouwd en dan stopt met bewegen, worden deze spieren omgezet in vet

De logica achter deze mythe is zeer ver te zoeken. Als dit daadwerkelijk waar zou zijn, zou het een wereldwonder zijn. Hoe kunnen spiercellen zich omzetten in vetcellen? Ik heb geen idee en geen enkele dokter ter wereld weet hoe. Cellen hebben een bepaalde functie en houden die functie zo lang als ze bestaan. Vetcellen blijven vetcellen en spiercellen blijven spiercellen. Ja, spieren worden zwakker en kleiner met de tijd, maar ze worden geen vet.

Wie mooi wil zijn, moet pijn lijden

Pijn is een waarschuwing van ons lichaam dat er iets mis is. Spieren, kruisbanden, gewrichten en pezen horen geen pijn te doen, ook niet na beweging. We weten allemaal dat er iets mis is met iemand die zoveel pijn heeft dat hij niet meer kan opstaan uit een stoel, maar hetzelfde geldt voor jou als je door pijn heen moet bijten tijdens een oefening. Iedereen heeft een eigen grens en het is niet erg om daarbij in de buurt te komen (wat oncomfortabel kan zijn), maar de grens ligt nooit verder dan de pijn. Als je doorbijt, maak je de schade alleen maar groter. Spieren en pezen kunnen hele kleine scheurtjes krijgen en dit kan leiden tot nog serieuzere klachten.

Te veel drinken veroorzaakt kramp

Wie voetballers bij bosjes heeft zien neervallen tijdens een verlenging, legt de schuld misschien bij het water wat ze gedronken hebben tijdens de korte pauze tussen reguliere speeltijd en verlenging. Als dat zo was, zouden ze ook uit moeten vallen vlak na de rust. Dit gebeurt niet, omdat het juist een tekort aan water is wat kramp veroorzaakt. Na negentig minuten intensieve inspanning volgen er nog meer waarop ze niet gerekend hadden. Bij inspanning moet je vooruit drinken en deze extra minuten zijn daarbij niet meegeteld, dus is kramp het gevolg. Ja, veel water in je maag voelt oncomfortabel tijdens het rennen, maar dat gevoel verdwijnt als het water verder het spijsverteringskanaal in gaat. Te weinig water is de echte boosdoener van kramp.

Wie meer zweet, valt meer af

Het zou mooi zijn, maar het is niet waar. Je kunt niet buiten gaan staan op een warme dag en je overgewicht wegzweten. Zweet heeft natuurlijk gewicht, maar dat kom je gelijk weer aan als je drinkt. Zweten maakt je dorstig en zodra je drinkt, neemt je lichaam al dat uitgezwete water weer terug.

Als ik beweeg, krijg ik honger, dus eet ik meer en kom ik aan

Oh, het klinkt zo logisch, maar het lichaam is ingewikkelder. Als je van nature dun bent en je beweegt meer, dan heeft je lichaam geen vetreserves om aan te spreken. Gevolg: je lichaam vraagt om meer eten om de verloren calorieën terug te krijgen. Als je van nature wat gezetter bent en je beweegt meer, heeft je lichaam wel vetreserves om aan te spreken. Het zal dus niet om meer energie gaan vragen (=honger). Als je dus probeert af te vallen, gaan die extra ingenomen calorieën er wel degelijk af.

Voor het bewegen moet je rekoefeningen doen

We denken dat rekoefeningen de spieren uitrekken, de bloedtoevoer verbeteren en blessures voorkomen. Deze zekerheden zijn niet zo zeker meer. Het is beter om rustig te beginnen en de actie langzaam op te schroeven.

Hier volgt het medische bewijs. In een onderzoek met drie groepen traplopers rekte groep 1 beide benen, groep 2 één been en groep 3 helemaal niet. Er was geen verschil in pijnniveau tussen de groepen. Onder marathonlopers is geen effect gevonden voor rekken als het gaat om voorkomen van blessures. Een onderzoek onder niet-professionele sporters vond het hoogste aantal blessures bij een groep die soms rekte, maar minder voor zowel de rekkers als niet-rekkers. Voor deze laatste twee groepen was het aantal klachten hetzelfde.

Lees verder

• Actimel, Activia en Yakult: werkt het echt?
• Een mooie huid: mythen en misvattingen over onze huid
• Gezond eten zonder onzin: mythen en misvattingen
• Misleidende woorden in alternatieve geneeskunde
• Afvallen met een vervangingsdieet