De geneeskracht van calendula of goudsbloem

De calendula is een gecultiveerde bloem; hij wordt sinds jaar en dag om zijn diverse medicinale eigenschappen gebruikt. De oorspronkelijk calendulasoort stond waarschijnlijk in Azië en Oost-Europa maar deze akkergoudsbloem komt in het wild nauwelijks meer voor. Goudsbloem is een eetbare plant. De bladeren kun je aan salades en soepen toevoegen. De bloemen worden ook in de keuken gebruikt, zei het alleen om eten geel te kleuren. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving calendula
• Calendula in de geschiedenis
• Voedingsstoffen calendula
• Goed voor de huid
• Goed voor de mond en keel
• Goudsbloem goed voor voeten
• Overige medicinale werkingen
• Goed voor het spijsverteringsstelsel
• Goed tegen menstruatieproblemen
• Goed tegen kinderziekten
• Overige ziekten waarbij calendula inwendig wordt gebruikt:
• Consulteer de fytotherapeut

Naamgeving calendula

In het Latijn heet de goudsbloem Calendula Officinalis. Er zijn veel theorieën over waarom het calendula heet. De meest logische verklaring is dat calendula kleine klok of kleine kalender betekent. Hij sluit zijn bloem als het donker wordt en hij gaat vaak bloeien aan het begin van een periode van een nieuwe maan. Officinalis betekent: ¨uit de apothekerswerkplaats¨ en de plant wordt zo genoemd omdat het sinds mensenheugenis een geneeskruid is. Nederlandse volksnamen voor deze plant zijn dodenbloem, boterbloem, vergabloem, vergoobloem, gaabloemen, goablomme, goublomme, goldblomme, goudblomme, goudenbloem, goukes, grouwbloem, studentenbloem, mariabloem, oranjebloem en rhingelbloem.

Calendula in de geschiedenis

De oude Egyptenaren gebruikten de goudsbloem om de verjongende eigenschappen. In het oude Griekenland stond deze plant symbool voor dankbaarheid en liefdevolle herinneringen. Claudius Galenus was een arts uit het antieke Rome. Hij had een opleiding van 5 jaar genoten in Alexandrié en is de arts geweest van een aantal keizers. Hij gebruikte goudsbloem tegen hart- en vaatziekten maar dat wordt niet bevestigd door huidige wetenschap. Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 17e eeuw, schreef dat calendula goed helpt tegen menstruatiestoornissen; dat wordt inderdaad door hedendaagse wetenschappers beaamd. Calendula staat in Rusland bekend als Russische penicilline omdat het ontsmettend werkt op de huid. In de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865 werd goudsbloem gebruikt door soldaten om hun huidwonden mee te behandelen. De geneeskrachtige werking op de huid van calendula is vandaag de dag de meest gebruikte medische toepassing.

Voedingsstoffen calendula

Goudsbloem is niet alleen een leuke sierplant in de tuin maar het heeft vele medicinale eigenschappen. Goudsbloem bevat een grote verscheidenheid aan fytonutriënten. Er zitten verschillende flavonolglycosiden in. Het bevat de carotenoïden lycopeen, caroteen, calenduline, violaxantine en flavoxantine. Verder bevat het slijmstoffen, looistoffen, flavonoïden, bitterstoffen, sterolen, organische zuren en maar liefst 16 verschillende soorten etherische oliën. De eetbare blaadjes zijn voorzien van vitaminen en mineralen. De blaadjes zijn ongeveer net zo gezond als paardenbloemblad.

Goed voor de huid

Er zijn zowel inwendige aks uitwendige toepassingen van goudsbloem. Allereerst staan hier de uitwendige toepassingen voor respectievelijk huid, mond en keel, voeten en overige medicinale werkingen beschreven. Goudsbloem is ontsmettend, bestrijdt de bacteriën bacillus subtillus, E. coli, staphylococcus aureus en pseudomonas aeruginosa. Verder werkt het schimmelwerend en flavonoíden en faradiol zorgen voor een ontstekingsremmende werking. Om deze medicinale eigenschappen wordt goudsbloem ingezet tegen allerlei soorten wonden:

• Oppervlakkige kwetsuren, schaafwonden, snijwonden,
• slecht genezende wonden, etterende wonden,
• bloedende wonden, doorligwonden, spataderzweren.
• Insectenbeten,
• Zonnebrand, lichte brandwonden,
• kloven, tepelkloven, anuskloven,
• Eczeem, psoriasis, dermatitis en jeuk

Goed voor de mond en keel

In mond en keel kunnen ziekten voorkomen die met calendula genezen kunnen worden. Calendula bevordert de vorming van nieuwe bloedvaten en dat is vooral nodig bij ontstoken weefsel dat zich moet herstellen. Goudsbloem is wondhelend in het algemeen omdat het proces van epithelialisatie gestimuleerd wordt door deze geneesplant. Epitheelcellen zijn cellen die over het hele huidoppervlak liggen en zorgen dat de huid zijn afsluitende werking uitoefent. Wanneer er een wond is dan verspreiden epitheelcellen zich over het wondoppervlak; dat wordt epithelialisatie genoemd. Dit proces speelt zich af op de huid en in de mond en keel als daar een infectie is of is geweest. Indicaties waarbij calendula in mond en keel worden gebruikt zijn:

• Mondslijmvliesontsteking,
• Aften, Spruw,
• Gingivitis of tandvleesontsteking,
• Keelontsteking, keelpijn, amandelontsteking,

Goudsbloem goed voor voeten

Carotenen, flavonoïden, saponinen, looistoffen, oleanolzuur en tocoferolen die in goudsbloem zitten houden de huid soepel. Doordat calendula ontstekingsremmend, antibacterieel, verzachtend en jeukstillend is wordt het gebruikt als medicijn bij de volgende indicaties die met de voeten te maken hebben:

• Voetschimmel, athlete foot,
• Zwemmerseczeem, huidschimmel,
• Wratten, likdoorns of eksterogen en overmatige eelt.

Overige medicinale werkingen

Afhankelijk van de aandoening kun je goudsbloem in meerdere bewerkingsvormen gebruiken. Wondwassingen, baden, spoelingen, gorgelen, aanstrijken van zalf, creme, balsem, oogbad olie en sap zijn mogelijke toepassingen. Voor elke aandoening geldt weer een andere uitwendige toepassing; voor meer informatie hierover kun je een fytotherapeut raadplegen. Overige uitwendige toepassingen van calendula zijn:

• Gordelroos, herpes simplex op koortsblaasjes,
• Spataderen, aambeien,
• Oogbindvliesontsteking,
• Witte vloed, vaginitis, vaginale schimmel, candida,
• Borstklierontsteking.

Goed voor het spijsverteringsstelsel

Calendula is het meest bekend om zijn uitwendige toepassingen maar in de fytotherapie en homeopathie worden diverse inwendige toepassingen uitgevoerd. Glucuronzuur en bitterstoffen bevorderen de galsecretie en werken galdrijvend. Daarom wordt calendula ingezet bij galinsufficiëntie, geelzucht en hepatitis. Het werkt preventief tegen het ontstaan van galstenen en zwellingen van de lever. Het is slijmvliessamentrekkend en krampwerend. Om deze medicinale redenen wordt calendula gebruikt tegen:

• maagdarmkrampen en -kolieken,
• galwegenontsteking, gastritis, maagzweer,
• darmslijmvliesontsteking, dikkedarmontsteking.

Goed tegen menstruatieproblemen

In calendula zitten bio-identieke hormonen of fyto-oestrogenen die als een tonicum voor de baarmoeder werken. Daarnaast is het menstruatiebevorderend en menstruatieregulerend. Het wordt ingezet tegen:

• Het uitblijven van menstruatie,
• Pijnlijke menstruatie,
• Abnormale menstruele bloedingen en
• Genitale ontstekingen.

Goed tegen kinderziekten

Polysacchariden in calendula zorgen voor een weerstandsverhogende werking. Een andere medicinale eigenschap is dat het zweetdrijvend werkt, waardoor gifstoffen sneller via de huid worden afgescheiden. Daarom wordt dit kruid ingezet tegen de bekende kinderziekten zoals bof, mazelen, waterpokken, rode hond, vijfde ziekte en zesde ziekte.

Overige ziekten waarbij calendula inwendig wordt gebruikt:

• Koude handen en voeten, winterhanden en -voeten,
• Spataderen,
• Lymfeklierontsteking,
• Preventie van trombose,
• Als adjuvans bij jicht, artritis en artrose,
• Te weinig urineproductie.

Consulteer de fytotherapeut

Wie calendula als geneesmiddel wilt gebruiken kan het best een consult nemen bij een fytotherapeut goudsbloemextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders en capsules dienen enkel op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een huisarts of fytotherapeut kan je daarover adviseren. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van calendula zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt veel gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

• De geneeskracht van engelwortel
• De geneeskracht van gugul of Indiase mirre
• De geneeskracht van kattensnor of kumis kucing
• De geneeskracht van moederkruid
• De geneeskracht van ronde zonnedauw