De geneeskracht van pijpbloem

Pijpbloem groeit van oorsprong in het Middellandse Zeegebied maar tegenwoordig zien we het in Nederland ook, vooral in de duinen. Hij bloeit met gele bloemen in mei en juni en wordt tussen de 60 en 90 centimeter hoog. Het is een bodembedekkende, vaste plant met een licht fruitachtige geur. De bloem van pijpbloem is een soort insectenval. Insecten kunnen er niet uit voordat de bloem bestoven is. In de bloem zitten haren die de insecten tegenhouden maar als de bloem bestoven is, verslappen de haartjes zodat het insectje de bloem weer kan verlaten. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Traditionele toepassing pijpbloem
• Naamgeving pijpbloem
• Balkan nierziekte
• Gebruik in de homeopathie
• Bijwerkingen pijpbloem

Traditionele toepassing pijpbloem

De bladeren van de pijpbloem zijn volgens Furlenmeier een beter middel bij wondbehandelingen dan arnica, beter bekend als valkruid, en calendula, ofwel goudsbloem. Het kruid werd eveneens gebruikt om een abortus op te wekken, bij weeën, bij overgangsklachten en als middel bij reumatische aandoeningen. Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap schreef in de eerste eeuw dat pijpbloem zeer goed werkt om de geboorte van een kind te vergemakkelijken en bespoedigen. De wortel van pijpbloem is lange tijd als geneesmiddel gebruikt om het bloed te zuiveren. Karel de Grote verordende in de Middeleeuwen, de 8e eeuw, dat elke kloostertuin over deze plant moest beschikken. Sommige schrijvers menen dat pijpbloem pas 300 jaar later in Europa is ingevoerd, tijdens de kruistochten die vanaf de 11e eeuw werden ondernomen. Verder werd de plant gebruikt om de duivel af te zweren. In onze moderne taal betekent ´de duivel afzweren´ ´ziekte voorkomen´. Pijpbloemwortel is in het Middellandse Zeegebied een natuurlijk middel tegen slangenbeten, maar het kan zijn dat hiervoor andere variëteiten worden gebruikt van pijpbloem. De antieke Romeinen gebruikten het al bij beten van slangen. Datzelfde gebeurde reeds in het oude Griekenland. Ook de Noord-Amerikaanse indianen hebben variëteiten van pijpbloem bij slangenbeten ingezet. Een andere toepassing is het verdoven van vis; vroeger werden vissen verdoofd zodat ze makkelijker gevangen konden worden.

Naamgeving pijpbloem

Alle planten hebben een wetenschappelijke Latijnse naam. Waarom gebruiken we Latijn in de wetenschap? Omdat we dan geen misverstand krijgen over om welke plant het gaat. De Latijnse naam die we in de wetenschap gebruiken van deze geneesplant is Aristolochia clematis. Het eerste deel bestaat uit de woorden ´aristos´ wat Grieks is voor ´het beste´ en het tweede deel komt van het woord lockeius wat betekent´ behoort toe aan bevallingen´. In het Nederlands zeggen we ook wel Saraceenskruid, Saracijnskruid, Bakkruid, Holwortel, Moffepijp, Baarwortel en Duitse pijp. Saracijnen is de oude naam die Europeanen gaven aan Arabieren. Rembert Dodoerns, de baanbrekende kruidenwetenschapper verkondigt in zijn Cruyde-boeck dat de zaden van pijpbloem veel lijken op de houden van de Saracijnen. In Engeland wordt deze plant European birthwort genoemd omdat de wortel de weeën van vrouwen vergemakkelijkte waardoor het kind zonder grote problemen ter wereld komt. Een andere Engelse naam is birth root. In het Nederlands is baarwortel de vertaling van het Engelse woord. Er wordt gezegd dat Paracelsus de naam baarwortel gaf aan pijpbloem. In het Duits heet de plant Gewöhnliche Osterluzei maar heeft het eveneens diverse bijnamen die gericht zijn op het medicinale gebruik.

Balkan nierziekte

Pijpbloem bevat aristolochiazuren. De wortels bevatten 10 maal zoveel zuur als de bladeren. Middels wetenschappelijke proeven is geconstateerd dat deze zuren wel eens kanker zouden kunnen veroorzaken. Het is in ieder geval slecht voor de nieren. Daarom is het gebruik van de wortel afgeschaft. In Duitsland is het verstrekken van een geneesmiddel waar pijpbloem in zit sinds 1982 verboden. In de Balkan wordt als sinds de jaren 50 an de 21e eeuw gezien dat relatief veel mensen last hebben van verminderde nierfunctie en kanker in de urinewegen. De kans is groot dat de oorzaak hiervan is gelegen in het feit dat graanvelden die bestemd zijn voor de broodvoorziening gevuld zijn met pijpbloem welke onbedoeld wordt meegeoogst, zo laat een begin 21e eeuws onderzoek uit de Verenigde Staten zien. Omdat de aristolochiazuren zich opstapelen in de nieren, kan er een ziektebeeld ontstaan wat men endemische nefropathie noemt. Endemisch betekent ´inheems´ en nefropathie is een medisch woord voor ´nierschade´. De ziekte wordt ook wel de balkan-nierziekte genoemd of Balkan nefropathie. Deze ziekte komt eigenlijk alleen voor in bepaalde regio´s van Bulgarije, Roemenië, Bosnië, Servië en Kroatië.

Gebruik in de homeopathie

De bladeren van de pijpbloem worden in de fytotherapie gebruikt als natuurlijk geneesmiddel tegen eczeem. In de homeopathie wordt de plant het meest gebruikt. Door de verdunningen die men in de homeopathie gebruikt kent deze geneesmethode geen bijwerkingen.

Bijwerkingen pijpbloem

Astrolochiazuren die onder andere in pijpbloem zitten hebben wel degelijk ernstige bijwerkingen, dit zijn er een aantal:

• Hartkloppingen, misselijkheid, duizeligheid en stuiptrekkingen
• Duidelijke vaatverwijding
• Vervetting van de lever
• interne grote bloedingen en capillaire bloedingen(bloedingen van de haarvaten)
• Menorragie of te veel menstrueel bloedverlies
• Hemorragische nefritis
• Gastro-enteritis
• Afname van lymfocyten
• Dood door ademhalingsstilstand