Madeliefje: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen madelief

Het madeliefje (Bellis perennis) behoort tot de composietenfamilie (Asteraceae) en is in bijna heel Europa te vinden. De Latijnse naam Bellis perennis betekent zoveel als 'mooie, overblijvende schoonheid'. Het madeliefje is een kleine vaste plant die je vooral aantreft op zonnige plekken in gazons, gemaaide graslanden en weiden. In de natuurgeneeskunde worden de bloemen van het madeliefje onder andere gebruikt voor hoofdpijn, slapeloosheid of huidziekten, zoals jeuk en eczeem. Het madeliefje is ook een verrukkelijk en eetbaar kruidje.

• Het madeliefje
• Kenmerken
• Verspreiding
• Bloeiperiode
• Naamgeving
• Inhoudsstoffen van de madelief
• Madeliefjes in de keuken
• Gezondheidsvoordelen
• Toepassingen
• Bijwerkingen en veiligheid
• Zwangerschap en borstvoeding
• Allergische reactie

Het madeliefje

Kenmerken

Het madeliefje is een kruidachtige plant die ongeveer 4 tot 15 cm hoog wordt. Vezelige wortels zijn te vinden op de wortelstok en de bladeren staan allemaal in een wortelrozet en de spatelvormige behaarde bladeren worden ongeveer vijf cm groot. Op het einde van de bloemstengel prijkt één bloemhoofdje. De bloemen zijn wit, vormen een krans en bereiken een lengte van 4 tot 8 mm. Ze zijn gerangschikt in twee rijen en in het midden zijn er gele buisbloemen. Het madeliefje richt zijn bloemen altijd op de zon, en wanneer er regen valt en als de nacht intreedt, laat hij zijn hoofdje hangen. Omdat madeliefjes vaste planten zijn, kunnen ze in de winter overleven.

Verspreiding

Madeliefjes gedijen in heel Europa, van het Middellandse Zeegebied tot Noord-Europa, uitgezonderd in het noordoosten van dit werelddeel. Ook Zuidwest Azië hoort tot het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de soort.

De plant geeft de voorkeur aan locaties zoals tuinen, grasvelden in parken of sportvelden en weiden met een voedingsrijke ondergrond. Madelief kom alleen niet voor in zeer voedselarme zandgebieden en hoogvenen.

Bloeiperiode

Madeliefjes bloeien tussen april en oktober. Daarna kunnen de bloemen worden verzameld en gedroogd. Om ze te drogen, moeten ze worden bewaard op een schaduwrijke en koele plaats. Het is belangrijk dat de delen van de plant niet zwart worden. Daarna moeten ze worden beschermd tegen vocht en licht.

Naamgeving

Het Nederlandse woord 'madeliefje' is mogelijk afkomstig van 'maagde-lief', omdat het bloempje vroeger werd geassocieerd met de heilige maagd Maria. De Latijnse naam van het madeliefje is afgeleid van de Latijnse termen 'bellus' (mooi) en 'perennis' (persistent), wat zoveel betekent als 'mooie, overblijvende schoonheid'. Het madeliefje werd oorspronkelijk beschouwd als een Germaanse cultusplant en was opgedragen aan de godin Freya, de godin van de vruchtbaarheid, de liefde en de wellust. Bovendien is het plantje zeer nauw verwant met Pasen en paasdecoratie.

Inhoudsstoffen van de madelief

Essentiële oliën, tannines, bitterstoffen en bayogenine zijn te vinden in de buisvormige bloemen van het madeliefje. Verder wordt de glucoside cosmosiin ook in de bloemen aangetroffen. Madeliefjes hebben een antihyperlipidemisch en antimicrobieel effect. Antihyperlipidemische stoffen bevorderen de verlaging van lipideniveaus in het bloed; lipiden zijn vetachtige substanties in het bloed.

Madeliefjes in de keuken

Van het madeliefje kunnen zowel de bladeren als de gesloten bloemknoppen en de geopende bloemknoppen worden gebruikt. De smaak van de bloemen van de madelief kan worden omschreven als subtiel nootachtig, terwijl de bladeren een groene, licht zure toon hebben (vergelijkbaar met een milde variant van zuring – een wild kruid, dat groeit op zure grond). Het madeliefje kan bijna het hele jaar door worden geoogst. Zodra de eerste bloemen en het delicate bladgroen in het voorjaar verschijnen, kunnen de bloemen en bladeren die steeds weer terugkomen tot laat in de herfst worden verzameld. Het late voorjaar en de zomermaanden beloven echter de beste kwaliteit.

Er zijn in feite geen grenzen aan het gebruik van madeliefjes in de keuken. De bladeren en bloemen smaken puur in bladsalades en een ingrediënt in kruidenwrongel, zelfgemaakte kruidenboter of gewoon op een broodbeleg met boter; de bloemen zijn in elk geval decoratief.

Net als bij wilde knoflook en basilicum, kan pesto worden bereid uit madeliefjes. Het enige dat je nodig hebt om een pesto te maken zijn twee handjes met gewassen bladeren, geroosterde pijnboompitten (alternatief: cashewnoten of zonnebloempitten), veel olijfolie, een beetje zout en peper. Alle ingrediënten worden samengeperst in een keukenmachine of met een blender tot een goede consistentie. Als je wilt, kun je ook geraspte harde kaas toevoegen, zoals Parmezaanse kaas.

Gezondheidsvoordelen

Madeliefjes worden gebruikt voor slapeloosheid, duizeligheid, hoofdpijn, pijnlijke menstruatiebloedingen of huidziekten. Het kan ook worden gebruikt om hoest te verlichten.

Vanwege de tannines in de madeliefjes, wordt dit kruid geacht de eetlust te stimuleren. De tannines stimuleren de productie van spijsverteringssappen in de maag, gal en lever. Tegelijkertijd heeft het madeliefje een bloedzuiverende en ontstekingsremmende werking.

Medicinaal gezien zijn de saponinen, de essentiële oliën en flavonoïden in de madeliefjes van bijzonder belang, die allemaal de volgende eigenschappen hebben:

• antibacterieel
• antischimmel
• vetverlagend
• cholesterolverlagend
• antioxidant
• hemostatisch (antihemorragisch)

Soms worden madeliefjes gebruikt voor sommige verwondingen, vooral verstuikingen of kneuzingen. Extracten van madelief worden ook gebruikt voor rugpijn.

In sommige gevallen worden gedroogde madeliefjes aangeboden als ingrediënt in thee voor slaapstoornissen en hoofdpijn. De vers bereide madeliefthee wordt tien minuten afgedekt. Twee tot drie kopjes van deze thee worden aanbevolen, maar alleen als remedie.

Bovendien kunnen de bladeren ook worden geraspt en worden gebruikt als natuurlijk anti-jeukmiddel na een insectenbeet.

Toepassingen

Madeliefjes worden gebruikt als verse plantdelen, tincturen of thee. Voor een thee worden ongeveer twee theelepels madeliefjes met kokend water overgoten. Het mengsel moet dan tien minuten trekken voordat het wordt gezeefd en in kleine slokjes wordt gedronken. Bij continu gebruik moet na zes weken een pauze worden ingelast en moet een thee worden gedronken met een vergelijkbaar effect. De thee kan vervolgens weer zes weken worden gedronken. De pauze is effectief en de ongewenste langetermijneffecten worden voorkomen.

Wanneer uitwendig toegepast, helpen madeliefjes ook bij lichaamspijnen. In de vorm van een tonicum verlicht het vlekken of uitslag en kan het zelfs effectief zijn bij koortslippen. Inwendig worden madeliefjes heel vaak gebruikt voor verkoudheid. Ze verlichten ook voorjaarsmoeheid en maag-darmklachten. Bovendien stimuleert een thee ook de stofwisseling en eetlust.

Bijwerkingen en veiligheid

Zwangerschap en borstvoeding

Er is anno 2020 onvoldoende bekend over het gebruik van de madelief tijdens zwangerschap en borstvoeding. Blijf aan de veilige kant en vermijd het gebruik ervan tijdens zwangerschap als zoogperiode.

Allergische reactie

Madelief kan een allergische reactie veroorzaken bij mensen die gevoelig zijn voor de composietenfamilie (Asteraceae). Leden van deze familie zijn ambrosia, chrysanten, goudsbloemen, madeliefjes en vele anderen.

Lees verder

• Kruidengeneeskunde: Kwalen en ziekten behandelen en genezen met kruiden (special)
• Stokroos: gezondheidsvoordelen, toepassingen van stokrozen
• Paardenbloem: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde
• Echte heemst: gezondheidsvoordelen, toepassingen & oorsprong
• Echt lepelblad: gezondheidsvoordelen en werkzame stoffen
• Echinacea (zonnehoed): gezondheidsvoordelen en gebruik