Heermoes: gezondheid & voedingswaarde van akkerpaardenstaart

Heermoes of akkerpaardenstaart (Equisetum arvense) is een plant uit de paardenstaartenfamilie. Heermoes is een medicinale plant die zeer wijdverbreid is in Europa en Noord-Azië. Je kunt in het veld bijna overal heermoes vinden en verzamelen. Hij groeit bij voorkeur aan de kant van het pad, in velden en weiden. Je kunt in het veld de heermoes heel gemakkelijk vinden; de plant ziet eruit als een kleine groene miniatuurspar. Je kunt de plant van mei tot juli verzamelen. Gedurende deze tijd ontwikkelt de plant zijn karakteristieke zomerse scheuten en is hij geschikt voor verwerking.

• Wat is de heermoes?
• Voorkomen en teelt
• Voedingswaarde van de akkerpaardenstaart
• Silica en flavonoïden
• Andere stoffen
• Uitwendige en inwendige toepassingen
• Waar helpt heermoes tegen?
• Voordelen voor de gezondheid van heermoes
• Inwendig gebruik
• Uitwendig gebruik
• Bijwerkingen
• Heermoes is eetbaar
• Recept met heermoes

Wat is de heermoes?

De heermoes staat ook bekend als akkerpaardenstaart. Het is een plant uit de paardenstaartenfamilie (Equisetaceae). De plant is een zogenaamde wortelstokgeofyt (winterknoppen onder de grond). De wortels steken tot 1,60 m diep in de grond. Daaruit groeien In het voorjaar bladgroenloze stengels met sporenaren op de top. De infertiele (onvrichtbare) stengels verschijnen daarna ongeveer twee weken later op het moment dat de fertiele stengels aan het verdorren zijn. De inferiele scheuten zijn groen en bereiken een hoogte van 10 tot 50 cm. Hun diameter is 1 tot 5 mm.

Voorkomen en teelt

De heermoes groeit bij voorkeur op velden, op vochtige weideranden, in taluds (het schuine vlak langs een weg, spoor, watergang of van een dijk) en sloten. De plant is wijdverspreid op het noordelijk halfrond. In veel gebieden wordt het als een vervelend onkruid beschouwd. De heermoes komt vooral voor in het noordpoolgebied tot aan het sub-mediterrane gebied. Hij kan tot 1700 m hoogte voorkomen. Het kan bijvoorbeeld worden gevonden in de Allgäuer Alpen, een bergmassief van de Noordelijke Kalkalpen wat zich bevindt op zowel Oostenrijks als op Duits grondgebied. Heermoes komt in Nederland overal voor en is door de wortelstokken die diep in de grond te vinden zijn, niet uit te roeien. De plant is zelfs in staat om door asfalt heen te groeien. Varianten van de planten zijn ook geïntroduceerd in Australië, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland. In Japan wordt heermoes zelfs als groente gekweekt.

Voedingswaarde van de akkerpaardenstaart

Silica en flavonoïden

Lange tijd was de heermoes bijna vergeten als medicinale plant. Het belangrijkste actieve ingrediënt van de plant is silica. Siliciumdioxide of silica is het bekendste oxide van silicium. Silicium is ook bekend onder de naam kiezelzuur en is een belangrijk mineraal voor je lichaam. Ongeveer 10 procent van de heermoes bestaat uit silica. De plant bevat ook therapeutisch effectieve flavonoïden. Flavonoïden zijn secundaire plantaardige stoffen. Aangenomen wordt dat de flavonoïden antioxiderende eigenschappen hebben. Antioxidanten beschermen weefsels en het DNA in cellen tegen vrije radicalen, wat agressieve stoffen zijn die in sommige gevallen schade kunnen veroorzaken aan cellen en weefsels. De silica en flavonoïden in de heermoes hebben een bloedzuiverende en ontstekingsremmende werking. Veel planten die flavonoïden bevatten, worden voor medicinale doeleinden gebruikt.

Andere stoffen

Glycosiden maken ook deel uit van het kruid. Dit zijn suikerhoudende verbindingen die verschillende gezondheidsbevorderende effecten kunnen hebben. De heermoes bevat ook kalium, carbonzuren, aluminium en kaliumchloride. Alkaloïden zoals palustrine en nicotine zijn slechts in kleine hoeveelheden aanwezig. De literatuur schrijft enkele van de actieve eigenschappen van heermoes toe aan de derivaten van cafeïnezuur. Deze omvatten bijvoorbeeld dicaffeoyl-meso-wijnsteenzuur en caffeoylshikmiminezuur.

Uitwendige en inwendige toepassingen

De gedroogde heermoes smaakt bijna neutraal. Wanneer je op de plant kauwt maalt de siliciumdioxide tussen de tanden. De gedroogde heermoes is verkrijgbaar als Equiseti herba in de apotheek. Het zijn niet de vruchtbare sporenspruiten die worden gedroogd, maar de groene, jonge scheuten in de lente en zomer. Deze worden verzameld van mei tot augustus en aan de lucht gedroogd. Van heermoes wordt gezegd dat het een bloedzuiverend, hemostatisch (bloedstollend) en ontstekingsremmend effect heeft. Het heeft ook een diuretisch effect. Heermoes kan zowel inwendig als uitwendig worden toegepast. Voor een thee gemaakt van paardenstaart zijn 2 theelepels van het gedroogde kruid nodig voor één kopje. Heermoes is ook verkrijgbaar als vers geperst sap.

Waar helpt heermoes tegen?

Heermoes kent de volgende toepassingen:

• bacteriële infecties
• ontstekingen
• blaasontsteking
• nierziekten
• plasbuisontsteking
• nierbekkenontsteking
• nierstenen

Voordelen voor de gezondheid van heermoes

Inwendig gebruik

Heermoes wordt al sinds de oudheid gebruikt als een waardevolle bron van silica. De Griekse arts, farmacoloog en botanicus Pedanius Dioscorides (circa 40-90 na Christus) prees de hemostatische (bloedstollende) eigenschappen van de plant al in de 1e eeuw na Christus. Plinius de Oudere (23-79 na Chr.), een Romeinse geleerde en officier, was ook overtuigd van het effect van het plantje. Lange tijd verdween heermoes echter uit de plantengeneeskunde. Het was Sebastian Kneipp (17 mei 1821 - 17 juni 1897), een Beiers priester en een van de grondleggers van de natuurgeneeskunde, die de plant opnieuw onder de aandacht bracht. De kruidenpriester gebruikte de plant om reuma, jicht en wonden te behandelen.

Anno 2023 wordt het kruid vooral gebruikt voor spoeltherapie voor bacteriële infecties en/of ontstekingsziekten van de urinewegen en de nieren. Heermoes wordt bijvoorbeeld gebruikt om blaasontsteking, plasbuisontsteking of nierbekkenontsteking te behandelen. Spoeltherapie met heermoesthee kan ook worden aangewend bij nierstenen. Ook bij oedemen wordt heermoes soms als ondersteunende therapie toegepast.

Heermoes kan ook worden gebruikt om chronische hoest te behandelen. Heermoes wordt ook gebruikt bij gewrichtsproblemen, zoals artrose en reuma; het herstelt, versterkt en versoepelt het skelet, kraakbeen, pezen, gewrichtsbanden, huid, haar en nagels. Heermoes maakt anno 2023 onderdeel uit van veel gestandaardiseerde natuurgeneesmiddelen met de indicaties reuma, hoest en bloedzuivering. Het effect is voornamelijk te wijten aan het hoge silicagehalte. Silicium versterkt het bindweefsel en bevordert de bloedcirculatie. Het kruid versterkt ook de spijsvertering.

Vanwege zijn bloedstelpende eigenschappen wordt heermoes gebruikt voor zware menstruatiebloedingen en frequente neusbloedingen.

Uitwendig gebruik

Heermoes kan ook uitwendig worden toegepast. In dat geval wordt het kruid gebruikt om slecht genezende wonden te behandelen. Heermoesbaden kunnen nuttig zijn bij aandoeningen van de bloedsomloop, reumatische klachten en decubitus (doorligwonden). Er is ongeveer 150 gram heermoes nodig voor een bad.

Bijwerkingen

Bij het nemen van heermoes worden geen bijwerkingen verwacht.

Heermoes is eetbaar

Heermoes is eetbaar, maar het is belangrijk om de juiste delen van de plant te consumeren en te weten hoe het veilig bereid kan worden. Het is aan te raden om alleen jonge scheuten te consumeren en niet de oudere, stijvere delen van de plant. Het is ook belangrijk om de heermoes zorgvuldig te wassen en te controleren op eventuele ongewenste stoffen, zoals pesticiden of verontreinigingen.

Recept met heermoes

Er zijn veel manieren om heermoes te bereiden en te gebruiken in recepten. Hier is een simpel recept voor heermoes als bijgerecht:

Ingrediënten:

• 1 kop jonge heermoesscheuten
• 2 eetlepels olijfolie
• 1 teentje knoflook, fijngesneden
• Zout en peper naar smaak

Bereidingswijze:

• Was de heermoes zorgvuldig en snijd de harde stelen af.
• Verhit de olijfolie in een pan op halfhoog vuur.
• Voeg de knoflook toe en bak totdat het goudbruin is.
• Voeg de heermoes toe en bak ongeveer 3-5 minuten, of totdat het zacht is.
• Breng op smaak met zout en peper.
• Serveer warm als bijgerecht.

Probeer heermoes ook eens in salades, soepen, quiches, of als vervanging voor spinazie in lasagne of pastagerechten. Veel succes en eet smakelijk!

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Toverhazelaar: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen
• Echt lepelblad: gezondheidsvoordelen en werkzame stoffen
• Echte salie: gezondheidsvoordelen, toepassing & bijwerkingen
• Echte heemst: gezondheidsvoordelen, toepassingen & oorsprong