Rhodiola rosea (rozenwortel): gezondheidsvoordelen & werking

Rhodiola rosea (rozenwortel) wordt voor het eerst genoemd door de Pedanius Dioscorides (circa 40-90 na Christus), een Griekse arts, farmacoloog en botanicus. Vikingen en Siberische stammen gebruikten de winterharde planten om hun fysieke en mentale vitaliteit te vergroten. Anno 2025 wordt de rozenwortel meestal in de natuurgeneeskunde gebruikt als een gestandaardiseerd voedingssupplement. Rhodiola rosea is een stimulerend en adaptogeen kruidenmiddel dat al lang in de volksgeneeskunde wordt gebruikt. Adaptogenen zijn simpel gezegd kruiden en andere stoffen die de mentale en lichamelijke weerbaarheid verhogen bij kortdurende momenten van stress. Rozenwortel verlicht angst en ondersteunt bij het herstellen van depressie, rusteloosheid, stress en burn-out. Bijwerkingen worden zelden waargenomen.

• Rhodiola rosea of rozenwortel
• De geschiedenis van Rhodiola rosea: van Siberische geheimen tot je supplementenplankje
• Voorkomen en teelt
• Toepassing en werking
• Voedingsstoffen
• Effecten
• Gezondheidsvoordelen van rhodiola rosea
• Rhodiola rosea: wat zijn de bijwerkingen en risico's?

Rhodiola rosea of rozenwortel

Rhodiola rosea of rozenwortel is een plant uit de vetplantenfamilie (Crassulaceae). De plant dankt zijn naam aan zijn naar rozen geurende wortel. De meerjarige succulente medicinale plant groeit zeer langzaam en is vorsthard. Hij koloniseert het liefst arctische, subalpiene (een overgangszone tussen de montane en alpiene zones) en alpiene gebieden (de vegetatiezone in het hooggebergte die ligt boven de boomgrens en onder de sneeuwgrens) en is meestal 60 cm hoog. Het kan echter nog groter worden onder gunstige klimatologische omstandigheden.

De rozenwortel groeit uit een penwortel en vormt een ondergronds overlevingsorgaan met horizontale en verticale takken verdikt als een bol. De stengels, bladeren en wortels van de plant zijn vlezig. In het voorjaar spruiten de vrouwelijke rozenwortelplanten gele bloemen, de mannelijke rode bloemen. Ze bevinden zich aan het einde van een lange stengel die dicht bedekt is met schubben. De rozenwortel komt meestal in het wild, maar wordt ook geteeld.

De geschiedenis van Rhodiola rosea: van Siberische geheimen tot je supplementenplankje

Beeld je het volgende eens in: een ijzige wind die over de barre vlaktes van Siberië giert, waar een groep herders hun kudde bewaakt. Hoe houden die mensen het vol in zulke barre omstandigheden? Nou, dat geheim zit in een bescheiden plantje dat al duizenden jaren de ronde doet: rhodiola rosea, oftewel rozenwortel. Het werd niet zomaar een beetje gebruikt – nee, het was een heuse schat in de volksgeneeskunde, een "superplant" voordat dat woord überhaupt bestond. En eerlijk, dat maakt je toch nieuwsgierig?

Een kruid met een verhaal
Rhodiola rosea is geen nieuwkomer in de wereld van gezondheidsbevorderende planten. De Vikingen gebruikten het al om hun kracht en uithoudingsvermogen te vergroten – alsof ze die lange, woeste zeereizen nodig hadden om de Noordzee te trotseren. In Siberië werd het gezien als een heilig kruid. Het verhaal gaat dat mannen het aan hun zonen gaven voordat ze gingen trouwen, omdat het zou zorgen voor vruchtbaarheid en een goede gezondheid. En als je dacht dat dat alles was, nee hoor: het werd ook gedeeld als cadeau aan koningen en edelen. Niet gek voor een plantje dat op rotsen groeit.

Een Siberisch geheim
In Siberië wordt rhodiola rosea al eeuwenlang gezien als een soort wondermiddel. Lokale bevolking plukte het om te helpen bij alles, van vermoeidheid tot stress. Ze maakten er thee van om warm te blijven in die helse winters of om ziekten te voorkomen. Het idee was simpel: als je deze wortel in huis had, kon je de elementen én je drukke leven aan. De wortel kreeg de bijnaam “gouden wortel,” omdat het letterlijk een gouden randje gaf aan je gezondheid.

Van Rusland naar de rest van de wereld
In de 20e eeuw begon de moderne wetenschap zich te bemoeien met deze plant. Russische wetenschappers onderzochten het intensief tijdens de Koude Oorlog. Het werd gebruikt om de prestaties van soldaten en atleten te verbeteren en zelfs om kosmonauten te ondersteunen in de ruimte. Jawel, rhodiola rosea heeft de ruimte gezien! Het is alsof de plant zelf zei: “Barre winters zijn niet genoeg – ik wil meer uitdagingen.” En zo begon rhodiola’s opmars naar internationale roem.

Een casus: Anna en haar grootmoeder’s wijsheid
Anna, een jonge vrouw met Siberische roots, herinnert zich hoe haar grootmoeder altijd een potje met gedroogde rhodiola in de keuken had staan. "Je weet nooit wanneer je het nodig hebt," zei oma, terwijl ze een lepeltje toevoegde aan de thee. Als Anna ziek werd of zich uitgeput voelde na een lange dag werken, kreeg ze een mok van die gouden thee. "Het helpt je weer sterk te voelen," zei oma met een knipoog. Pas jaren later, toen Anna in de stad ging studeren, ontdekte ze dat die oude familiegewoonte nu hip is in de vorm van supplementen.

Waarom het blijft boeien
Wat maakt rhodiola rosea zo fascinerend? Misschien is het de combinatie van oude wijsheid en moderne wetenschap. Het heeft iets romantisch, toch? Een plant die overleeft in de meest onherbergzame omstandigheden, en vervolgens zijn kracht deelt met ons. Of je het nu gebruikt als thee, in supplementen, of gewoon omdat je nieuwsgierig bent naar die Siberische magie – rhodiola blijft een verhaal dat blijft boeien.

Dus de volgende keer dat je een potje rhodiola-supplementen ziet, denk dan even aan die Vikingen, Siberische herders en Russische kosmonauten. Misschien is die wortel niet zomaar een hype, maar een stukje eeuwenoude kracht die de tand des tijds heeft doorstaan. Een kruid met karakter en pit..

Voorkomen en teelt

Rhodiola rosea komt voor in het noordelijke deel van Europa (Scandinavië, Groot-Brittannië), Noord-Amerika, Siberië en de Himalaya-regio. Het groeit op alpiene en subalpiene hoogten en gedijt ook in het poolklimaat of arctische klimaat. De plant is te vinden op plateaus, in de bergen, in moerassen, op kliffen en zelfs in rotsscheuren. Rhodiola geeft de voorkeur aan zonnige locaties en gedijt optimaal in licht vochtige, zeer doorlatende, licht zure en kalkarme grond. Ze voelt zich senang in grondmengsels met zand en grind.

Je kan de plant in de tuin of in een grote pot plaatsen. Een mix van potgrond en zandgrond is ideaal voor de winterharde medicinale plant. Het is echter belangrijk dat het overtollige water altijd goed kan weglopen. De rozenwortel die anno 2025 op de markt verkrijgbaar zijn, komen voornamelijk uit het Altajgebergte (een gebergte in Centraal-Azië), het Oeralgebergte (een gebergte dat in Rusland van noord naar zuid loopt) en de Karpaten (een hooggebergte in Midden-Europa). Om het waardevolle rozenwortelextract te verkrijgen, wordt de oude medicinale plant nu uitgebreid gekweekt in een aantal landen in Europa.

Toepassing en werking

Voedingsstoffen

Glycosiden (een groep van chemische stoffen die van nature vrijwel alleen in planten voorkomen), waaronder salidroside (rhodioloside) en rosavin, en aglycon p-tyrosol zijn primair verantwoordelijk voor de werking van de plant in medicinale zin. De plant bevat ook tal van andere ingrediënten, zoals flavonoïden, proanthocyanidinen, organische zuren en terpenoïden. De naam rozenwortel is afgeleid van de rozengeur van de geraspte wortel.

Effecten

Rhodiola rosea heeft een adaptogeen, anti-oxidatief, vitaliserend, hart- en leverbeschermend, anxiolytisch, antidepressivum, kalmerend, prestatiebevorderend, zenuwversterkend, stressverlagend en algemeen versterkend effect. Het hele wortelstelsel van de plant kan voor medicinale doeleinden worden gebruikt. In de natuurgeneeskunde wordt het anno 2025 gebruikt in de vorm van thee en extract. Er zijn gestandaardiseerde droge extracten gemaakt van alcohol-wateraftreksels verkrijgbaar in de vorm van filmomhulde tabletten en capsules.

Het rozenwortelextract is van invloed op de neurotransmitters, de hartfunctie en het centrale zenuwstelsel. De plant heeft een adaptogene werking, wat betekent dat hij het lichaam en de psyche helpt zich beter aan te passen aan veranderende levensomstandigheden. Het vermindert ook de afgifte van stresshormonen.

Gezondheidsvoordelen van rhodiola rosea

Rozenwortel heeft een breed scala aan toepassingen. De plant verhoogt je tolerantie voor stress door zijn antioxidanten die het lichaam en zenuwcellen herstellen die zijn beschadigd door psychologische of fysieke stress. Burn-out, vermoeidheid, uitputting en verslechterende prestaties worden effectief behandeld met langdurige inname van rozenwortel gedurende minimaal 4 maanden.

Rozenkruidextract lijkt mogelijk ook geschikt om de bijwerkingen van bepaalde medicijnen, zoals tricyclische antidepressiva, te verminderen en om de symptomen van de ziekte van Parkinson te verbeteren.[1/2]

Rozenwortel versterkt de zenuwen en bevordert je concentratie, cognitieve vaardigheden, geheugen en leervermogen. Het vermindert prikkelbaarheid door stress of burn-out. De kalmerende eigenschappen van de traditionele natuurlijke remedie verminderen ook angst en milde tot matige depressie.[3] Je krijgt meer vitaliteit en voelt je versterkt.

Rhodiola rosea: wat zijn de bijwerkingen en risico's?

Bijwerkingen
Er zijn bijwerkingen en risico’s waar je rekening mee moet houden. Tijd om die onder de loep te nemen.


Risico’s
Rhodiola lijkt misschien een wondermiddel, maar het is belangrijk om ook de mogelijke risico’s te kennen. Hieronder een overzicht van waar je op moet letten als je overweegt dit supplement te gebruiken.


Conclusie
Rhodiola rosea kan zeker voordelen bieden, maar het is geen onschuldig middel. Het komt neer op balans: luister goed naar je lichaam, begin met een lage dosis, en overleg bij twijfel met een arts.

Noten:

1. Mental Health America (MHA). Rhodiola Rosea. https://www.mhanational.org/rhodiola-rosea (ingezien op 25-2-2020)
2. Reenu Jacob, M Pharm, G. Nalini, and N. Chidambaranathan. Neuroprotective effect of Rhodiola rosea Linn against MPTP induced cognitive impairment and oxidative stress. Ann Neurosci. 2013 Apr; 20(2): 47–51.
3. Darbinyan V, Aslanyan G, Amroyan E, Gabrielyan E, Malmström C, Panossian A. Clinical trial of Rhodiola rosea L. extract SHR-5 in the treatment of mild to moderate depression. Nord J Psychiatry. 2007;61(5):343-8.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Arnica: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen
• Gipskruid: gezondheidsvoordelen, toepassingen & bijwerkingen
• Venkel: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen
• Amarant: gezondheidsvoordelen en gezonde voedingsstoffen