Stinkende gouwe: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen
De stinkende gouwe (Chelidonium majus) is een vaste plant uit de papaverfamilie (Papaveraceae), evenals bijvoorbeeld de grote klaproos. Het is dankzij deze familie dat de stinkende gouwe een zeer hoog gehalte aan alkaloïden in haar plantensap heeft. Dit zijn stoffen die vaak een bepaalde fysiologische of farmacologische werking hebben. De vaste plant is verspreid over de gematigde klimaatzones: deze liggen tussen de 30e en 60e breedtegraad van Eurazië tot Noord-Amerika. In de tuin staat de geelbloeiende stinkende gouwe vooral bekend als onkruid. In de volksgeneeskunde wordt de plant onder meer gebruikt om wratten te behandelen. De plant dankt het eerste deel van zijn naam aan de muffe geur die de plant verspreidt en 'gouwe' staat voor 'goudgeel', wat verwijst naar het opvallende sap dat vrijkomt bij het breken van stengel of wortel.- Wat is stinkende gouwe?
- Kenmerken van stinkende gouwe
- Profiel
- Botanische familie
- Hoogte en wortels
- Bladeren en stengel
- Bloei
- Doosvruchten en mierenbroodje
- Oorsprong en voorkomen van stinkende gouwe
- Gezondheidsvoordelen van stinkende gouwe
- Inwendig gebruik
- Uitwendig gebruik
- Inhoudsstoffen en werking
- Bijwerkingen
- Is de stinkende gouwe giftig?
Botanische tekening van stinkende gouwe / Bron: Franz Eugen K?hler, K?hler's Medizinal-Pflanzen, Wikimedia Commons (Publiek domein)Wat is stinkende gouwe?
De stinkende gouwe is een bladverliezende vaste plant met een lange bloeiperiode. De plant met zijn gekartelde bladeren en gele bloemen is een beproefd geneeskrachtig kruid voor wratten en andere huidklachten. Het melksap dat te vinden is in de stengels en bladeren van stinkende gouwe, speelt daarbij een grote rol. Het is dus meer dan een onkruid!De stinkende gouwe is een inheemse plant in Nederland en kan op veel natuurlijke plaatsen worden aangetroffen. De plant wordt beschouwd als een 'stikstofindicator' omdat het de voorkeur geeft aan voedselrijke gebieden om te koloniseren. Stinkende gouwe groeit op zowel zonnige als gedeeltelijk schaduwrijke locaties. De plant geeft de voorkeur aan vochtige, losse en voedselrijke bodems. Maar stinkende gouwe kan ook overleven op drogere en ietwat voedselarme locaties, waardoor de plant meestal wel kleiner wordt en de bloeitijden enigszins kunnen worden verkort. Deze plant tref je in Nederland vaak aan langs bermen, in lichte loofbossen, in struikgewas en langs de rivieren.
Kenmerken van stinkende gouwe
Profiel
Stinkende gouwe heeft de volgende kenmerken:- Botanische naam: Chelidonium majus
- Plantenfamilie: papaverfamilie (Papaveraceae)
- Uiterlijk: de plant heeft kleine, gele bloemen en enigszins op eikenblad gelijkende bladeren.
- Zaai-/planttijd: maart - april
- Bloeitijd: mei - oktober
- Oogst: het hele jaar door
- Locatie: zonnige tot gedeeltelijk schaduwrijke locaties met voedselrijke, losse bodems
- Gebruik als medicinale kruid: bij wratten, lever- en galaandoeningen, eczeem, maagkrampen
- Gebruik als kruid in de keuken: geen
Stinkende gouwe / Bron: Onbekend, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Botanische familie
De stinkende gouwe behoort tot de botanische familie van de papaverfamilie en is een van de belangrijkste geneeskrachtige kruiden binnen deze plantenfamilie. Bekende vertegenwoordigers van deze familie zijn onder meer de klaproos en de duivenkervel. De soort Chelidonium majus is de enige soort binnen het geslacht Chelidonium. Er zijn verschillende soorten stinkende gouwe (ondersoorten) die meestal marginaal verschillen in bloem- en bladgrootte.Hoogte en wortels
De stinkende gouwe bereikt een hoogte tussen 30 en 75 cm en is een vaste plant. Stinkende gouwe wortelt vrij ondiep en de planten vormen een dicht netwerk van geelbruine tot bruine wortelharen. De wortelharen zijn afkomstig van de donkerbruine tot bijna zwarte wortelstok.Bladeren en stengel
Opvallend zijn de geveerde en bijna niervormige bladeren van stinkende gouwe met hun gekartelde bladranden. De onderkant van de stinkende gouwe is bedekt met een paar klierharen. De bladeren zijn afwisselend op de stengel gerangschikt. In de stengels bevindt zich een geel-oranje melksap. Dit melkachtige sap is giftig vanwege het bijtende effect. De stengel is meestal behaard.Bloei
Tijdens de bloeiperiode, die normaal gesproken tussen half mei en begin oktober te verwachten is, vormt de stinkende gouwe sierlijke goudgele bloemen. Het uiterlijk en de kleur van de bloemen doen denken aan sint-janskruid (Hypericum perforatum). Daarentegen bestaan de hermafrodiete (tweeslachtige) bloemen van stinkende gouwe slechts uit vier bloembladen en talrijke meeldraden.
Doosvruchten van de stinkende gouwe / Bron: Danny Steven S., Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Doosvruchten en mierenbroodje
Wanneer de bloemen rijp zijn, ontwikkelen zich delicate doosvruchten die eruitzien als groenachtige peulen. De groene zaadpeulen verkleuren naar geel en springen open als ze rijp zijn. De vruchten kunnen tot 6,5 cm lang worden en bevatten veel zwarte tot licht ovale zaden. Deze zaden bevatten een aanhangsel dat mierenbroodje (elaiosoom) wordt genoemd en dat als voedsel kan dienen voor mieren. Zij verslepen de zaden en eten onderweg hun broodje en volgens dit ontwerp zaait de plant zich uit.Oorsprong en voorkomen van stinkende gouwe
De natuurlijke oorsprong van stinkende gouwe is te vinden in Noord- en Midden-Europa. Anno 2024 is het vertegenwoordigd in bijna alle Europese landen tot aan West-Azië. Het kruid wordt ook in Noord-Amerika op grote schaal gekweekt en komt daar dan ook vaak voor. In de vroegmoderne tijd kwam de stinkende gouwe met kolonisten en kooplieden naar Noord-Amerika. De stinkende gouwe komt op allerlei plekken in het wild voor, vooral in regio's die licht tot matig vochtig zijn, zoals dicht bij de oevers van beken en rivieren, uitgestrekte weiden met een hogere nutriëntentoevoer, bermen en in lichte loofbossen.
Stinkende gouwe / Bron: Bff, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Gezondheidsvoordelen van stinkende gouwe
Stinkende gouwe wordt anno 2024 beschouwd als een van de beste alternatieve remedies voor wratten. In de moderne natuurgeneeskunde is de medicinale plant erg belangrijk. Stinkende gouwe is al eeuwenlang een belangrijk onderdeel van de volksgeneeskunde.Inwendig gebruik
Het gele sap van het kruid wordt in de traditionele natuurgeneeskunde gebruikt ter behandeling van lever- en galaandoeningen. De stoffen berberine en chelioxanthine in het plantje hebben een galdrijvende en galvormende werking. In de praktijk wordt het gebruikt om galblaasontsteking te behandelen. Binnen de natuurgeneeskunde wordt het ook voorgeschreven bij een vergrote lever, geelzucht, galgruis (waarbij er kleine kristallen in de galblaas zitten), jicht en reuma. Hiervoor wordt bij voorkeur de tinctuur van de bloeiende stinkende gouwe toegediend. Stinkende gouwe kan ook als thee worden ingenomen.Uitwendig gebruik
De stinkende gouwe kan ook uitwendig worden toegepast. Het gele sap is zeer irriterend voor de huid en is bij dagelijks gebruik effectief tegen eelt, likdoorns en wratten. Hiervoor moet het sap echter dagelijks worden aangebracht. Vanwege het bijtende effect moet erop worden gelet dat de omringende huid wordt afgedekt en beschermd wanneer het sap wordt aangebracht.
Stinkende gouwe groeit uit de muur in de stad Groningen / Bron: Wickey, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Inhoudsstoffen en werking
De actieve ingrediënten van stinkende gouwe bestaan voornamelijk uit alkaloïden, flavonoïden, saponinen en kleine hoeveelheden essentiële oliën. Vooral de alkaloïden, waarvan de meeste tot de groep benzylisoquinoline-alkaloïden behoren, hebben een medicinale werking. De stinkende gouwe kan de volgende effecten hebben op je lichaam:- krampstillend
- cholagoog (galdrijvend)
- rustgevend en kalmerend
- antibacterieel
- antiviraal
- bevordering van wondgenezing
- ontstekingsremmend
Inwendig wordt de stinkende gouwe gebruikt vanwege de pijnstillende en krampstillende effecten, vooral bij galaandoeningen en maagkrampen. Een van de belangrijkste uitwendige toepassingsgebieden van stinkende gouwe is de behandeling van wratten. Het melksap van de plant bevat een verscheidenheid aan verschillende alkaloïden, die de celgroei van het wrattenvirus aanzienlijk remt. Als er verse planten in het wild te vinden zijn, kun je een blad plukken en het melksap op het getroffen gebied aanbrengen. De gezonde omringende huid mag niet met het sap worden bevochtigd, omdat dit een licht bijtend effect heeft. Om een verbetering te bewerkstelligen, moet je dit gedurende dagen tot weken dagelijks aanbrengen.
Stinkende gouwe-preparaten mogen over het algemeen niet op lange termijn (meer dan twee weken) en in hoge doses worden ingenomen. Lees altijd eerst de bijsluiter voor gebruik en raadpleeg bij twijfel je huisarts of apotheker.
Blad en open bloem / Bron: Alvesgaspar, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
