Methylmalonic acidemia: slechte B12- en eiwitstofwisseling

Kan het lichaam slecht eiwitten opnemen of is er sprake van een slechte verwerking van B12-vitamine, dan leidt het tot methylmalonic acidemia. Deze ziekte heeft vanaf de geboorte grote gevolgen voor de ontwikkeling van het kind. Tijdige diagnosticering en het toepassen van een zeer strak dieet is noodzakelijk om het leven te redden. Ook dan is de levensverwachting beperkt! Toch zijn er succesverhalen waarbij de volwassen leeftijd is bereikt en een normaal leven wordt geleid. Wat houdt deze zeer ernstige ziekte in en hoe liggen eiwitten, aminozuren, creatine, methionine met B12 hieraan ten grondslag?

Methylmalonic acidemia

• Eiwitten zijn noodzakelijk: creatine
• Eten van proteïnen onmogelijk
• B12-metabolisme
• Sonde- of infuusvoeding
• Kans op coma
• Overlijdenskans bij methylmalonic acidemia

Eiwitten zijn noodzakelijk: creatine

Een zeer belangrijke stof in het lichaam is creatine. Uit eiwitten worden aminozuren zoals arginine en methionine aangemaakt, waarmee creatine wordt samengesteld. Het heeft een belangrijke functie bij de energiestofwisseling van verschillende cellen. Meest belangrijk is het voor onderdelen van het lichaam, waarbij een hoog energieniveau van toepassing is. Denk aan de spieren, het afweersysteem maar ook de hersenen. Dagelijks sturen de hersenen het lichaam via de zenuwen aan, voert het miljoenen processen uit en vormt het de basis van het geheugen, cognitiviteit en bewustzijn. Creatine is essentieel voor de afgifte van energie, zorgt voor celvernieuwing als ook de bouw van bindweefsel (lit.1).

Eten van proteïnen onmogelijk

Ondanks dat eiwitten essentieel voor het lichaam zijn, reageert het lichaam er in dit geval heftig op. Voeding waarin eiwitten zitten, wordt niet geaccepteerd. Enerzijds kan het onverhoopt innemen tot overgeven, pijnlijke darmen met diarree leiden. Anderzijds kan het heftige allergische reacties geven. Denk aan ernstige rode huiduitslag of juist overmatige reageren van de afweer, waardoor men in shock kan komen. Inname van eiwitten moet dus altijd worden voorkomen, waarbij men een zeer strak aangepast dieet moet volgen en voldoende (medische) supplementen moet innemen. Denk daarbij aan een zeer strikt dieet zonder eieren, vlees of vis (lit.2).

B12-metabolisme

Een tweede veroorzaker van de ziekte is een defect aan het vitamine B12 afhankelijke enzym ‘methylmalonyl CoA mutase’ (lit.3). Indien dit enzym niet goed werkt, kunnen de goede stoffen van B12 (cobalamine) niet tot hun recht komen. Het is noodzakelijk voor DNA synthese door de aanmaak van methionine (lit.4). Oftewel door dit defect wordt de aanmaak van creatine belemmerd, doordat methionine-aanmaak wordt tegengewerkt. Verder stimuleert het de aanmaak van myeline, welke van essentieel belang is voor de werking van de zenuwen. Dit resulteert in problemen met het versturen van elektrische prikkels tussen de hersenen met spieren en organen. Ook wordt de aanmaak van rode bloedlichaampjes aangetast, waardoor bloedarmoede en vele vage klachten worden veroorzaakt.

Sonde- of infuusvoeding

Zeker tijdens de groei heeft het kind of puber veel energie en ook aminozuren nodig om alle lichamelijke veranderingen goed te ondersteunen. In die periode kan er sprake zijn van gedwongen voeding in de vorm van een sonde- of via een infuus. Het lichaam heeft die stoffen nodig, echter deze kunnen niet via de normale voeding worden ingenomen.

Kans op coma

Een tekort aan aminozuren zorgt ervoor dat meerdere lichaamsprocessen negatief worden beïnvloed. Zonder essentiële aminozuren komen vele aspecten van de gezondheid zwaar onder druk te staan. Onvoldoende creatine-aanmaak zorgt ervoor dat de hersenen onvoldoende van energie kunnen worden voorzien. Dit is een zeer ernstige omstandigheid voor het lichaam. Om het eigen lichaam te beschermen, stuurt het minder energie naar de cognitieve delen van de hersenen. De hersenstam krijgt echter relatief meer energie. Dit kan dus leiden tot coma, waarbij men het bewustzijn verliest en niet meer op de omgeving reageert. Ook de aanvoer van onvoldoende zuurstofrijk bloed (B12 gerelateerd) kan in shock of coma resulteren.

Overlijdenskans bij methylmalonic acidemia

Door onvoldoende eiwitten, aminozuren of creatine komt het lichaam in een zeer problematische omstandigheid terecht. Het is daarbij de vraag hoe goed het lichaam reageert op sonde- of infuusvoeding. Er wordt verondersteld dat kinderen met deze ziekte een levensverwachting van zeven jaar (lit.2) hebben. Tijdens het opgroeien kan het kind in verschillende kritische situaties terechtkomen, waarop het lichaam heftig gaat reageren. De behandeling moet er dan ook op gericht zijn om gedwongen de juiste stoffen in de juiste proporties toe te dienen. Indien daarbij complicaties ontstaan, kan het tot een zeer jeugdige dood leiden. Toch zijn er positieve gevallen bekend. Langdurige inspanningen van artsen, het ziekenhuis en ouders tezamen kunnen leiden tot volwassenheid en een normaal bestaan.

De combinatie van complete eiwitintolerantie gecombineerd met een B12 afhankelijk enzymdefect heeft ernstige gevolgen voor de ontwikkeling van het kind. Normaal zal hierop bij een hielprik worden gecheckt, echter de diagnosticering kan soms enkele maanden duren. Snelle herkenning is noodzakelijk, zodat het kind vanaf de geboorte een speciaal dieet volgt en supplementen krijgt toegediend.

Lees verder

• B12-tekort als oorzaak van onverklaarbare aandoeningen
• Ziekte von Willebrand: bloedstollingsfactor eiwitstoornis
• Proteïnurie: waarom worden eiwitten via de urine afgevoerd?
• Tips bij trage stofwisseling door schildklierproblemen