Oorzaken CVS (M.E.) volgens dr. Coucke

Mensen met langdurige vermoeidheidsproblemen worden volgens de Belgische arts Dr. Coucke, een specialist op gebied van chronische vermoeidheid, nogal eens ingedeeld in de categorie CVS/ME. Of erger nog hen wordt medegedeeld, dat ze lijden aan psychische problemen. Louter symptoombestrijding is het gevolg van een en ander, wat het immuunsysteem alleen maar zwakker maakt. Aanvullend onderzoek naar de echte oorzaken van deze moeheid is dan ook een dringende noodzaak. Dr. Coucke heeft een boek geschreven over de mogelijke oorzaken van CVS/M.E. Hij behandelt daarin meerdere oorzaken van deze ziekte.

• Diagnostiek van het chronisch vermoeidheidssyndroom
• Theorie van dr. Coucke met betrekking tot CVS
• Een beschadigd darmslijmvlies
• Een dysfunctie van het immuunsysteem
• Lupus
• Het vaststellen van Lupus
• NK-celdysfunctie
• Tekorten aan hormonen
• De werking van de hypofyse
• Het testen van de hypofyse

Diagnostiek van het chronisch vermoeidheidssyndroom

Het klachtenpatroon van CVS, wat zich onder meer uit in (langdurige) moeheid, concentratieproblemen, depressie, spierpijnen en hoofdpijn, wordt veroorzaakt door een overmaat aan cytokinen. Om in staat te zijn tot een vroegtijdige diagnose dient een behandeld arts per definitie multidisciplinair te kunnen werken. Een en ander houdt in dat deze zich niet beperkt tot zijn vakgebied, maar de ziekte vanuit verschillende invalshoeken benaderd. Bij iedereen die in het verleden de diagnose CVS (M.E.) en nog steeds uitputtingsverschijnselen heeft is het opportuun te checken of er immuundeficiëntie in het spel is. In die gevallen dient dan ook door de huisarts begonnen te worden met een anamnese, een klassiek bloedonderzoek en het in beeld brengen van de in het bloed voorkomende antistoffen. Immers deze antistoffen zijn een voorbode van de ziekten die in een latere fase kunnen optreden. Voor deze gedachtengang is ten onrechte bij de reguliere geneeskunde weinig aandacht aanwezig.

Doorverwijzing

Mochten er bij de anamnese, serologie en bloedonderzoek geen bijzondere dingen aan het licht komen, dan dient de huisarts door te verwijzen naar bijvoorbeeld een specialist in maag-darmziekte of een endocrinoloog. In het geval, dat de oorzaak wel wordt achterhaald, dan kan onder meer door substitutietherapie voedingsstoffen en/of hormonen aan de patiënt toegediend worden.

Tekorten aan gespecialiseerde CVS artsen

Aan artsen en centra die zich hebben toegelegd op immuundeficiëntie bestaat een enorme behoefte, doordat immunologen zich veelal gespecialiseerd hebben in meer toegankelijker ziekten zoals aids en allergieën. Daarbij zijn de artsen die zich wel met CVS bezig houden ook nog eens veelal kinderartsen, waardoor aan volwassenen als er dan al immuunstoornissen worden vastgesteld nauwelijks adequate hulp wordt geboden. Dit kan zich uiten in het feit, dat men door een onjuiste interpretatie van de bloedwaarden afwijkende bloedwaarden gebagatelliseerd kunnen worden.

Theorie van dr. Coucke met betrekking tot CVS

Dr. Coucke, een Belgische endocrinoloog die zich heeft gespecialiseerd in de behandeling van mensen met chronische vermoeidheid, heeft een aantal verschillende ideeën over de oorzaak van CVS. Daaraan ten grondslag kunnen liggen:

• Een beschadigd darmslijmvlies
• De auto-immuunziekte Lupus
• Tekorten aan NK-killer cellen
• Hormoontekorten
• een nadelige invloed van de hypofyse

Een beschadigd darmslijmvlies

Als men weet hoeveel problemen een lekkende darm veroorzaakt, dan spreekt de belangrijkheid van een intact en gezond darmslijmvlies voor zich. Bij aantasting van dat slijmvlies kan een lekkende darm ontstaan, met alle gevolgen van dien. Vrijkomende giffen in de darmen, zoals methanol, propanol en butanol kunnen alsdan in de bloedbaan komen, waardoor ze via de lever bijna alle lichaamscellen bereiken en zo geleidelijk de chronische zelfvergiftiging van de darmen doen ontstaan. Vaatkrampen, nervositeit, gewrichts- en spierkrampen en een beslagen tong kunnen onder meer het gevolg zijn.
Gifstoffen en slakken zetten zich af in de vorm van cholesterol, gal/nierstenen, grauwe staar, glaucoom, jicht, artrose en mee-eters.

Darmflora

Auto-immuunziekten hebben dan ook zeer veel te maken met de gezondheid en kwaliteit van het darmslijmvlies en het evenwicht van de darmflora. Dysbiose, met een onevenwichtigheid van de darmflora, leidt vervolgens automatisch door een teveel aan schadelijke bacteriën tot een lekkende darm. Veel mensen met een immuunstoornis hebben daarbij een lekkende darm.
Normaliter biedt de helicobacter pylori bacterie een bescherming tegen auto-immuunziekten en allergieën. Eerst als deze bacterie
door bijvoorbeeld een verzwakt immuunsysteem zich gaat uitbreiden, veroorzaakt het een ontsteking aan het maagslijmvlies.

Controleren van het darmvlies

Checken of het darmslijmvlies gezond is kan door: bloed- en urineonderzoek, een ademtest met lactose, fructose en sucrose, een volledige serologie naar CMV, borrelia, mycoplasma en herpes. Tevens vormen auto-immuniteitstesten (ANF en schildklier antistoffen) en ontstekingsparameters (CRP) een deel van de behandeling. In het algemeen dient bij behandeling eerst het immuunsysteem versterkt te worden, terwijl een goede darmflora verkregen kan worden door suppletie met goede bacteriën, vitamine C, D en B-complex, glutamine, pro- en prébiotica en antioxidanten.

Bescherming van de organen

De darmwand wordt beschermd door het darmslijmvlies en een slijmlaag. Het darmslijmvlies bestaat uit één laag cellen die de juiste stoffen opneemt en schadelijke stoffen, zoals toxinen, ziekmakende bacteriën, metalen, vezels en onverteerde voedselresten via een kleppensysteem middels de ontlasting uit het lichaam loost. Ook de darmflora vormt een barrière.
De longen worden beschermd door het longslijmvlies en trilhaarcellen.
De maag beschermd de darm door het maagzuur, waarvan de zuurtegraad zo hoog is dat de meeste bacteriën voordat ze in de darm belanden in de maag al vernietigd zijn. Ook de vagina wordt beschermd door een hoge zuurtegraad.
De huid tenslotte wordt beschermd door een vet- en een vochtlaag.

Een dysfunctie van het immuunsysteem

Een immuunstoornis zal zich deswege voornamelijk voordoen ter hoogte van de darm, waardoor er een verhoogde kans is op een lekkende darm. Daardoor worden de darmcellen doorlaatbaar en onverteerd voedsel etc. kan de bloedbaan infiltreren. Een lekkende darm is zodoende niet de oorzaak, maar het gevolg van een immuunstoornis. Dat heeft tot gevolg dat er een slechte opname van voedsel optreedt, waardoor het immuunsysteem nog slechter gaat werken. Een goede werking van de dunne darm waarbij eiwitten worden omgezet in aminozuren is cruciaal voor onze voedingstoestand. Het immuunsysteem speelt daarbij een belangrijke rol en 80% van het immuunsysteem is dan ook actief in het maag-darm stelsel.

Leptine

Dit eiwit met een hormonale werking vervult een sleutelrol in de spijsvertering. Bij een daling van het leptinepeil wordt het lichaam middels een signaal aangespoord om te eten. De werking van de dan aangemaakte leptine is vervolgens afhankelijk van binding ervan op receptoren in het onderste deel van de hypothalamus. Bij een defect van deze receptoren wordt men ondanks veel leptine toch dik. Labotests (pre) albumine, ferritine, totaal eiwit, witte bloedcellen en een vetzuurprofiel zijn naast gewichtsbepaling en een stoelgangonderzoek onontbeerlijk. De behandeling van een lekkende darm moet dan ook in eerste instantie gericht zijn op het herstellen en versterken van het immuunsysteem en in tweede instantie op het herstellen van het darmslijmvlies.

Lupus

Deze ziekte ook SLE of LE genoemd, treft vaak meisjes in de leeftijd van 15-18 jaar en is dan ook zeer oestrogeengevoelig Het wordt gekenmerkt door een karakteristieke vlindervormige uitslag in het gezicht en een normale CRP-waarde en verhoogde bezinking in het bloed. Een en ander in afwijking tot andere ontstekingen, waarbij CRP en bezinking beide verhoogd zijn. Lupuspatiënten kunnen veel last hebben van het premenstrueel syndroom. Bij LE is uitsluitend de huid aangedaan, bij SLE ook andere organen. Lijders aan diabetes I hebben een verhoogd risico op het krijgen van lupus. Volgens dr. Coucke hebben veel meer mensen Lupus als gedacht wordt. Onder andere als ouders van een patiënt een auto-immuunziekte hebben zoals bijvoorbeeld psoriasis of reuma zijn voor hem aan reden om te testen op de aanwezigheid van Lupus. Momenteel is lupus niet te genezen, maar wel goed te behandelen.

Symptomen van lupus zijn onder meer:

• overgevoeligheid voor UV-licht
• artritis en/of pleuritis (ontsteking longvlies)
• nierafwijkingen en bloedarmoede
• te weinig witte bloedlichamen en bloedplaatjes
• een positieve ANA-serologie (antinucleaire antistoffen)
• immunologische afwijkingen

Het vaststellen van Lupus

De diagnose van deze erfelijke ziekte is voor artsen die niet vertrouwd zijn met het volledige ziektebeeld moeilijk, vooral omdat de klachten vaag, algemeen en aspecifiek kunnen zijn en er veelal weinig klinische aanknopingspunten zijn bij het klinisch onderzoek. Bij CVS- en fibromyalgiepatiënten (voornamelijk spierklachten) moet de diagnose lupus altijd overwegen worden en dient verder onderzoek te geschieden. Patiënten met lupus in het vroegste stadium hebben ook veelal een tekort aan NK-cellen, wat doet veronderstellen dat deze cellen een beschermende functie hebben in het immuunsysteem, door te voorkomen dat men zichzelf niet aanvalt. Dit bevestigt nogmaals dat niet alleen een tekort aan antistoffen (IgA-deficiëntie) maar ook een cellulaire dysfunctie kan leiden tot het ontstaan van auto-immuunziekten

NK-celdysfunctie

De diagnose voor deze deficiëntie van NK-cellen, waarbij er ofwel te weinig natural killercellen in het bloed worden aangetroffen, ofwel waarbij er wel voldoende NK-cellen zijn maar de activiteit ervan achterblijft, is eenvoudig op te sporen middels flowcytometrie (FCM) van B-, T- en NK-cellen. FCM is een technologie, waarbij op basis van in een stromende vloeistof voorkomende elektrische weerstand de fysische kenmerken en werking van ultra kleine deeltjes kan worden bestudeerd en gemeten. Het vindt een toepassingsgebied vooral in de medische wereld, onder andere voor onderzoek naar afwijkingen in het bloed en het immuunsysteem. NK-cellen vormen een soort commandotroepen die vooral kankercellen en virus-geïnfecteerde cellen uitschakelen. Bij dysfunctie van deze NK-cellen ontstaan dan ook virale- of intracellulaire infecties, die niet zo eenvoudig zijn te behandelen. Tevens kunnen er tekorten ontstaan aan gammaglobulinen wat te verhelpen is door globulinen in te nemen. Om de werking van NK-cellen te verbeteren kunnen bètaglucanen, antioxidanten, isoprinosine, arabinoside, DHEA, cortisol en groeihormoon worden ingenomen. Een goede voedingsstatus en ondersteuning met voedingsstoffen zoals hoge dosissen omega 3-vetzuren is daarbij een vereiste.

IImmunoglobulinen

Immunoglobulinen zijn eiwitten die zich binden aan de lichaamsvreemde stoffen, opdat deze geen schade meer kunnen aanrichten aan andere cellen. Ze bestaan in diverse vormen en afmetingen. De belangrijkste globulinen zijn IgM, IgG, IgA, IgD en IgE en deze worden alle aangemaakt door B-lymfocyten. Ze hebben daarbij verschillende functies en zijn op meerdere plaatsen actief.

Tekorten aan hormonen

Hormonen worden geproduceerd door klieren en zorgen ervoor dat cellen kunnen groeien of dat groei juist wordt afgeremd of stopgezet. Tekorten aan hormonen kunnen XLA, hyper IgM, CVID en IgA deficiëntie veroorzaken. Dit kan worden aangetoond door bloed- en urineonderzoek. De diagnose voor humorale immuundeficiëntie is absoluut niet moeilijk, door een bloedafname kunnen alle subklassen van globulinen bepaald worden. Zo kan men onmiddellijk controleren of de hoeveelheid en samenstelling van de globulinen normaal is en afwijkingen kunnen worden geregistreerd. Het overgrote merendeel van de artsen zoekt echter niet naar IG-tekorten, omdat ze daar kennelijk geen belang aanhechten. IgG3 tekorten bij immuundeficiëntie komen echter zeer vaak voor en daarmede een van de belangrijkste oorzaak is van een slecht werkend immuunsysteem, aldus dr. Coucke. Het is zeer wel mogelijk te leven met hormonale tekorten, maar een verzwakt immuunsysteem gaat wel gepaard met altijd moe zijn, verzwakte spieren en botten en het gemakkelijk oplopen van infecties.

Behandeling van afwijkende waarden bestaat uit substitutietherapie, waarbij de gammaglobulinen die het lichaam zelf niet meer aanmaakt met het bloedserum van gezonde donoren wordt aangevuld. Bij IgG3 tekorten dienen de injecties intraveneus om de 10 dagen te worden toegediend. Bij de meeste gammaglobulinen is toediening eens per maand reeds voldoende.
Gammaglobulinen kunnen onbeperkt uit het plasma van donoren worden aangemaakt, echter vreemd genoeg kost zo'n behandeling circa duizend euro per maand en dat gedurende minimaal 6 maanden. Desalniettemin is het onmogelijk de natuurlijke aanmaak te evenaren en blijven de behandelde patiënten nog steeds verzwakt en dient de arts bij infecties erop bedacht te zijn eventueel te starten met gerichte antibiotica, waarbij herstel van de darmflora een vereiste is.

De werking van de hypofyse

Het allerbelangrijkste orgaan in het endocriene (hormonale) systeem is de zeer kleine hypofyse, met de grootte van een erwt.
Dit regelt in feite de werking van alle hormonen, die echter alleen kunnen werken als ze de juiste receptoren gevonden hebben. De hypofyse bestaat uit een voor- en achterkwab, waarin honderdduizenden cellen verschillende hormonen produceren. In de voorkwab worden de hormonen ACTH, FSH, LH, prolactine, TSH en groeihormoon aangemaakt, terwijl de achterkwab voorziet in oxytocine en ADH. De hypofyse zelf wordt aangestuurd door de hypothalamus en krijgt constant input vanuit de hersenen en de hypothalamus om - afhankelijk van de omstandigheden en de behoeften - veel of weinig van bepaalde hormonen te produceren.

De indirecte werking van de hypofyse

De in de hypofyse geproduceerde hormonen werken uitsluitend indirect. Zo stimuleert ACTH de bijnierschors om cortisol aan te maken. In dit verband spreekt men van de endocriene as, die vertrekt vanuit de hypothalamus, om via de hypofyse naar de organen te gaan waar de actieve hormonen worden geproduceerd. Een en ander geschiedt in de schildklier, bijnieren, bijnierschors, ovaria, testes en de lever. Hormonen worden door verschillende klieren aangemaakt en zorgen ervoor dat cellen groeien of juist afremmen of stopgezet worden. Er zijn in totaliteit 18 verschillende hormonen, waaronder cortisol, schildklierhormoon (T3-T4) groeihormonen, melatonine, DHEA, insuline, glucagon en geslachtshormonen, zoals testosteron, oestrogeen en progesteron.

Beschadiging van de hypofyse

De hypofyse is een kwetsbaar orgaan, waarin bloedvaatjes kunnen afsterven en door een whiplash of een val, bloedingen, tumoren, cysten of door een immuunziekte niet goed meer kan functioneren. Ook kan de hypofyse geheel of gedeeltelijk afscheuren. Het is dan ook opportuun om als arts altijd te informeren naar opgelopen hoofdletsel. Bij hypofysaire insufficiëntie valt eerst het groeihormoon uit dat aan de buitenkant van de hypofyse is gelegen, daarna cortisol (ACTH), vervolgens het schildklierhormoon (TSH) en tenslotte de geslachtshormonen. Dr. Coucke vindt bij een aantal van zijn patiënten de ziekte van Addison, waarbij de hypofyse niet meer (voldoende) werkt.

Het testen van de hypofyse

Om een nauwgezet beeld te verkrijgen van de hormoonwerking zijn een aantal endocriene testen voorhanden, waarbij de waarden aan ochtendcortisol, vrij T4 en TSH, IGF-1, prolactine en FSH/LH worden bepaald. Verreweg de belangrijkste test is echter de specifieke ITT-test (Insuline Tolerantie Test), waarbij men de hypofyse stimuleert door de patiënt insuline in te spuiten.
Daardoor ontstaat er een stresstoestand, waarna de hypofyse wordt gestimuleerd om meer cortisol, ACTH en GH aan te maken.
De waarden van genoemde drie hormonen worden in een tijdbestek van twee uur vier keer bepaald, waarbij tegelijkertijd het suikerpeil in het bloed dient te zakken tot onder de 40 milligram per deciliter. Normaliter dalen de hormoonwaarden. Een en ander wordt gedaan bij lage cortisolwaarden en/of IgF-I. Ook een TRH-test en een klinisch onderzoek kunnen uitsluitsel geven.

De Synacthen-test

Overigens besluiten de meeste artsen tot een Synacthen-test, waarbij een crisis situatie wordt gecreëerd door de patiënt hoge dosissen ACTH in te spuiten, waarna de cortisolwaarden worden gemeten om te zien hoe de bijnieren daarop reageren. Bij deze test geeft echter geen informatie over de bijnieren.

Lees verder

• (Chronische) vermoeidheid door bijnieruitputting
• De werking van de hypothalamus en hypofyse
• Lupus: een auto-immuunziekte
• Een goede darmflora is enorm belangrijk