Zwanger en sushi

Sushi wordt vaak afgeraden voor zwangere vrouwen. Dit is erg jammer omdat sushi juist erg gezond kan zijn voor de zwangere vrouw en de ongeboren baby. Daarbij zijn het ook maar enkele soorten sushi die een gevaar kunnen vormen. Zo vormen sushi met verse rauwe zalm of rauwe heilbot geen gevaar. De gevaren worden vaak veroorzaakt door de Listeria bacterie of door dioxines en PCB's.

Sushi tijdens de zwangerschap

Het hoofdingrediënt van sushi is rijst. Alle andere ingrediënten kunnen variëren. Er bestaan dus vele soorten sushi, maar vaak bestaat de traditionele sushi uit rijst, nori op basis van zeewier en rauwe vis. Zeewier is rijk aan jodium, ijzer, kalk, vitamines en mineralen. Zeewier bevat ook een veel foliumzuur dat bijdraagt aan de opbouw van het zenuwstelsel en de kans op geboorteafwijkingen als een open ruggetje, een hazenlip en open gehemelte verkleint. Zeewier verlaagt de bloeddruk wat mooi meegenomen is voor een zwangere vrouw. Verder bevordert het een gezonde spijsvertering. Naast zeewier is ook de vis heel gezond. Vis levert onder andere vitamine B12 en de mineralen jodium, fosfor en seleen. Het is een bron van vitamine B6. De vette vis, die vaak in sushi gebruikt wordt, is rijk aan vitamine D en B2 en bevat vitamine A. Vitamine D is goed voor de botopbouw van het kind. Vette vis eten is vooral belangrijk vanwege de visvetzuren. Deze helpen hart- en bloedvaten gezond te houden. De omega-3 vetzuren dragen ook bij aan het zenuwstelsel van het kind. Sushi is dus erg gezond voor zwangere vrouwen. Toch wordt het vaak afgeraden omdat het gevaarlijk zou kunnen zijn voor de ongeboren baby.

Rauwe vis

In sushi wordt vis vaak rauw verwerkt. Vissoorten die vaak in sushi verwerkt worden zijn zalm en tonijn, maar ook andere vis als heilbot, zwaardvis en forel zie je wel eens. Voor de smaak van de sushi is het belangrijk dat de vis erg vers is. Als de vis vissig ruikt of als de kleur niet goed is, dan is de vis niet vers. Vis die niet vers is smaakt niet lekker en kan gevaarlijke bacteriën bevatten.

Bacteriën in vis

Op rauwe vis kunnen een aantal ziekmakende bacteriën groeien zoals Salmonella en Listeria. Listeria kan door het maagzuur deels bestreden worden en moet in voldoende aantallen aanwezig zijn om een gezond mens ziek te maken. Vooral in voorverpakte gerookte vis kan Listeria een groot gevaar vormen doordat hij ook kan groeien bij koelkast temperaturen. Voorverpakte gerookte vis heeft doorgaans een houdbaarheid van 3 tot 6 weken als het in de koeling bewaard wordt. Dit geeft de Listeria voldoende tijd om zich te vermeerderen tot schadelijke hoeveelheden. Het gevaar van Listeria voor zwangere vrouwen is dat het via de placenta het kind kan bereiken en tot abortus of doodgeboorte kan leiden. Daarnaast zijn zwangere vrouwen een risicogroep, omdat deze doorgaans een minder goede afweer hebben en daardoor sneller Listeriose kunnen krijgen dan gezonde volwassenen.

Onvervuild zeewater en grondwater zijn meestal vrij van Listeria. Vervuilde meren en kustwateren kunnen soms wel besmet zijn met Listeria. De hoeveelheden die op vis voorkomen zijn dan meestal heel erg laag. De belangrijkste bron van besmetting is tijdens de verwerking van de vis. Verschillende onderzoeken tonen aan dat 10 tot 60% van de koud gerookte vis is besmet met Listeria. Deze niveaus zijn echter vrijwel nooit schadelijk voor de mens. Het gebeurt zelden dat de bacterie verder uitgroeit tijdens de opslag van het product in gekoelde condities, maar er zijn in het verleden enkele incidenten geweest waarbij mensen ziek zijn geworden door Listeria in gerookte vis. Listeria kan worden gedood door verhitting bij ongeveer 75 graden. Dit betekent dat als de vis voor consumptie goed gebakken of gekookt wordt, deze geen Listeria zal bevatten. Voorverpakte verhitte vis is echter niet veilig. De vis kan nabesmet zijn en tijdens de gekoelde opslag zich vermenigvuldigen. Doordat de meeste andere soorten bacteriën tijdens het koken dood zijn gegaan, en bij koelkast temperaturen niet kunnen uitgroeien, heeft Listeria geen concurrentie meer en kan hierdoor goed uitgroeien. Dit geldt uiteraard niet voor visproducten die in de verpakking zijn gesteriliseerd, omdat deze producten niet nabesmet kunnen zijn. Hieronder valt bijvoorbeeld vis uit blik.

Parasieten in rauwe vis

Rauwe vis kan gevaarlijke parasieten bevatten, de meest voorkomende is de haringworm Anisakis. Deze parasiet wordt haringworm genoemd omdat hij in het verleden een probleem vormde in maatjesharing. De parasiet komt echter ook voor in andere vis zoals kabeljauw, schelvis en wilde zalm. In gekweekte zalm komt de parasiet niet voor. Door de vis gedurende 24 uur in te vriezen bij een temperatuur van -20°C wordt de haringworm gedood. Dit is dan ook verplicht voor alle soorten vis die verkocht wordt om rauw te eten of die koud wordt gerookt.

Virussen in rauwe vis

Rauwe vis en rauwe schelp- en schaaldieren kunnen besmet zijn met virussen zoals hepatitis A en B, rotavirus en Norwalkvirus.
Deze besmettingen komen in Nederland zelden voor. Ze zijn echter wel aangetroffen in warmere landen en in landen waar slechte hygiëne regels worden nageleefd.

Verontreiniging in rauwe vis

Landbouwgiffen en afvalstoffen van de industrie komen terecht in rivieren en oceanen. Micro-organismen nemen ze op, welke weer worden gegeten door plankton-eters. Roofvissen eten de plankton-etende diertjes en de vervuiling wordt opgeslagen in het vet van de roofvis. Hier geldt hoe groter de vis, hoe meer vervuiling. Grote roofvissen als haai, zwaardvis en koningsmakreel zijn dan ook het meest vervuild. Daarbij geldt dat vette vis ook sterker is vervuild dan magere vis, omdat de vervuiling wordt opgeslagen in het vet van de vis. Het gaat vooral om de giftige stoffen zoals dioxines, PCB's en pesticiden. Dioxines zijn stoffen die in grote hoeveelheden kankerverwekkende eigenschappen hebben. Ze hechten zich aan klei in de rivieren. In Nederland zijn vooral wilde paling en wolhandkrab vaak besmet met hoge gehaltes dioxinen. Langdurige blootstelling aan een kleine hoeveelheid dioxines of DL-PCB’s kan invloed hebben op de vruchtbaarheid. Bij zwangere vrouwen is een lager geboortegewicht van baby’s een mogelijk gevolg. Grote hoeveelheden dioxines of DL-PCB’s kunnen de lever beschadigen en huidafwijkingen veroorzaken.

Welke sushi is veilig tijdens de zwangerschap

Sushi gemaakt met gekookte of goed gewassen groente is vrijwel altijd veilig om te eten. Ook sushi gemaakt met omelet of goed verhit vlees is veilig. Bij de meer traditionele soorten met vis is de veiligheid afhankelijk van de kans op vervuiling en besmetting met Listeria. Een overzicht van veilige en minder veilige vissoorten is hieronder gegeven.

Vissoorten die hoge gehalte dioxine kunnen bevatten:

• Snoek
• Snoekbaars
• Wilde paling
• Tonijn, ook tonijn uit blik
• Makreel
• Haai
• Zwaardvis
• Wolhandkrab

Producten die mogelijk schadelijke hoeveelheden Listeria kunnen bevatten:

Voorverpakte bewerkte rauwe vis zoals:

• Voorverpakte koud gerookte vis
• Voorverpakte licht gezouten of gemarineerde zalm
• Kaviaar

Vis die na verhitting is verpakt, meestal in een gasverpakking, zoals:

• Warm gerookte vis
• Gekookte garnalen
• Gekookte zeevruchten

Producten die zeer onwaarschijnlijk een schadelijke hoeveelheid Listeria bevatten:

Vis die goed verhit wordt vlak voor consumptie zoals

• Gebakken of gekookte verse vis
• Gerookte zalm, verhit vlak voor consumptie
• Voorgekookte garnalen, opnieuw verhit vlak voor consumptie

Gesteriliseerde producten uit blik zoals:

• Tonijn uit blik
• Zalm uit blik
• Garnalen uit blik

Verse rauwe vis met een korte houdbaarheid zoals:

• Verse rauwe zalm
• Verse rauwe forel
• Verse rauwe heilbot

Deze vis is doorgaans 24 uur bevroren geweest tegen ongewenste parasieten.

Sterk gezouten of zure visproducten zoals:

• Maatjes haring
• Rolmops

Voor zwangere vrouwen is het dus veilig om sushi te maken met verse rauwe vis, sterk gezouten of zure vis of vis die vlak van te voren goed verhit is. Kies hierbij geen vissoorten die sterk vervuild kunnen zijn. Zorg ook dat de vis die je gebruikt echt vers is.

Lees verder

• Zwanger en eieren
• Zwanger en kaas
• Risico's van bacteriën en parasieten tijdens de zwangerschap
• Zwanger en biefstuk
• Zwanger en vis eten