Baarmoederkanker: symptomen, oorzaak en behandeling

Baarmoederkanker symptomen zijn buikpijn en abnormaal bloedverlies. Baarmoederkanker ontwikkelt zich in de meerderheid van de gevallen in het slijmvlies dat de binnenkant van de baarmoeder bedekt (endometrium). Er zijn bepaalde factoren die de kans op het krijgen van baarmoederkanker doen toenemen. Het blijkt dat elke verhoging van de invloed van de oestrogenen het risico verhoogt op kanker van het baarmoederslijmvlies. De meest voorkomende symptoom van baarmoederkanker bij vrouwen die de overgang al hebben gehad, is ongewoon vaginaal bloedverlies. De behandeling van baarmoederkanker bestaat gewoonlijk uit een operatie waarbij de baarmoeder en de eierstokken worden verwijderd. Aanvullend kan radiotherapie, chemotherapie of hormonale therapie nodig zijn. Wanneer de diagnose van baarmoederkanker in een vroegtijdig stadium wordt gesteld, zijn de vooruitzichten doorgaans goed. De overlevingskans is het hoogst als het gezwel beperkt is tot de baarmoeder.

• Wat is baarmoederkanker?
• Wat is kanker?
• Hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken van baarmoederkanker
• Risicofactoren
• Obesitas of overgewicht
• Late menopauze, geen kinderen of vroege eerste menstruatie
• Hormoontherapie
• Oestrogeenproducerende tumor
• Familiair voorkomen
• Lynch-syndroom
• Veranderingen van vrouwelijke hormonen in het lichaam
• Leeftijd
• Symptomen van baarmoederkanker
• Onderzoek en diagnose
• Baarmoederkanker stadiumindeling
• Behandeling baarmoederkanker
• Prognose

Wat is baarmoederkanker?

Baarmoederkanker ontwikkelt zich in de meerderheid van de gevallen in het slijmvlies dat de binnenkant van de baarmoeder bedekt (endometrium). Dit wordt ook wel endometriumkanker genoemd, de meest voorkomende vorm van baarmoederkanker. Veel minder vaak ontwikkelt kanker zich in de spieren en andere weefsels die de baarmoeder ondersteunen. Wanneer dit gebeurt, is er sprake van een baarmoedersarcoom of uterussarcoom. Uterus is de medische term voor baarmoeder. Minder dan 5% van de uteriene kankers zijn sarcomen.

Hoe vaak komt het voor?

Baarmoederkanker is de meest voorkomende gynaecologische kanker in Nederland. Het staat qua incidentie van alle tumoren bij vrouwen op de vijfde plaats. Het treft vooral vrouwen tussen 45 en 85 jaar, met een piek op 67 jaar. Het incidentiecijfer in de periode 1989-2012 schommelde tussen 16 en 18 per 100.000 vrouwen. Naar verwachting zal het aantal nieuwe patiënten met baarmoederkanker de komende jaren verder toenemen door de vergrijzing. De prognose voor 2020 is ongeveer 2.500 vrouwen met baarmoederkanker, aldus het Integraal Kankercentrum Nederland.

Oorzaken van baarmoederkanker

Baarmoederkanker komt het meest voor bij vrouwen in de leeftijdscategorie 55 - 65 jaar en zelden bij vrouw onder de 45 jaar. Er zijn bepaalde factoren die de kans op het krijgen van baarmoederkanker doen toenemen.

Radiotherapie
Uteriene sarcomen komen vaker voor bij vrouwen die eerder radiotherapiebehandeling in het bekken hebben ondergaan. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van dergelijke sarcomen.

Oestrogeen
Endometriumkanker hangt samen met blootstelling aan een hoger gehalte van het geslachtshormoon oestrogeen dan normaal. Het blijkt dat elke verhoging van de invloed van de oestrogenen het risico verhoogt op kanker van het baarmoederslijmvlies. Een te veel aan oestrogenen kan endometriumhyperplasie veroorzaken, dat is een overmatige groei van het baarmoederslijmvlies. Endometriumhyperplasie is een risicofactor voor baarmoederkanker. Het wordt daarom beschouwd als een zogeheten premaligne afwijking, wat wil zeggen dat het een voorstadium van kwaadaardigheid (kanker) is. Hyperplasie is dus geen kanker, maar soms ontwikkelt het tot kanker. Veelvoorkomende symptomen van deze aandoening zijn:

• zware menstruaties;
• tussentijdse bloedingen; en
• bloedingen na de menopauze.

Hyperplasie komt vaak voor bij vrouwen ouder dan 40 jaar.

Risicofactoren

Er worden de volgende risicofactoren voor baarmoederkanker onderscheiden:

Obesitas of overgewicht

Vrouwen met overgewicht hebben een grotere kans op het ontwikkelen van baarmoederkanker. Bij vrouwen met (fors) overgewicht, vindt er een verhoogde productie van oestrogeen plaats door de hoeveelheid overbodige adipeuze cellen, ook wel vetcellen genoemd, welke de oestrogeenproductie op zich neemt.

Late menopauze, geen kinderen of vroege eerste menstruatie

Vrouwen met een late menopauze (boven 55 jaar), die nooit kinderen hebben gehad of hun eerste menstruatie vóór de leeftijd van 12 hadden, lopen ook meer risico. Vrouwen worden iedere keer als ze menstrueren blootgesteld aan verhoogde hoeveelheden oestrogeen. Des te meer cyclussen een vrouw in haar leven ondergaat, des te groter de kans op endometriumkanker. Vrouwen die reeds op jonge leeftijd beginnen te menstrueren en/of geen kinderen hebben gehad en dus meer menstruaties hebben gehad en/of bij wie de overgang relatief laat optreedt, lopen derhalve meer risico.

Hormoontherapie

Een vergroot risico hebben vrouwen na de menopauze die vele jaren hormoontherapie hebben gehad, zonder progesteron. Het risico op baarmoederhalskanker wordt verlaagt door toevoeging van progesteron, terwijl het risico op borstkanker in dat geval juist wordt verhoogd.

Oestrogeenproducerende tumor

Vrouwen die een zeldzame oestrogeenproducerende tumor aan de eierstokken hebben, lopen ook meer risico.

Familiair voorkomen

Vrouwen met een moeder, zus, of dochter met baarmoederkanker hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze ziekte.

Lynch-syndroom

Ook vrouwen in gezinnen waarin een erfelijke vorm van darmkanker voorkomt, die bekend staat als Lynch syndroom (in het verleden Hereditair Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom, HNPCC, genoemd), hebben een verhoogd risico op baarmoederkanker (alsmede eierstokkanker)

Veranderingen van vrouwelijke hormonen in het lichaam

Je eierstokken maken twee belangrijkste vrouwelijke hormonen aan: oestrogeen en progesteron. Schommelingen in de balans van deze hormonen leiden tot veranderingen in het endometrium. Een ziekte of aandoening die de hoeveelheid oestrogeen, maar niet het niveau van progesteron verhoogt, kan het risico op endometriumkanker verhogen. Voorbeelden zijn onregelmatige ovulatiepatronen, zoals die kunnen voorkomen bij vrouwen met het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), obesitas en diabetes. Het nemen van hormonen na de menopauze die oestrogeen bevatten, maar niet progesteron, verhoogt het risico op endometriumkanker. Een zeldzame vorm van ovariale tumor (eierstokgezwel) die oestrogeen uitscheidt, verhoogt het risico op endometriumkanker.

Leeftijd

Naarmate je ouder wordt, loop je meer risico op baarmoederkanker. Endometriumkanker komt het meest voor bij vrouwen die de menopauze hebben ondergaan.

» Veel vrouwen die baarmoederkanker krijgen, hebben geen van deze risicofactoren. En veel vrouwen met een risicofactor, ontwikkelen deze ziekte nooit.

Symptomen van baarmoederkanker

De meest voorkomende symptoom van baarmoederkanker bij vrouwen die de overgang al hebben gehad, is ongewoon vaginaal bloedverlies. Bij vrouwen die de menopauze nog niet achter de rug hebben, kunnen menstruatiestoornissen (zwaardere bloedingen tijdens de menstruatie) of tussentijdse bloedingen wijzen op baarmoederkanker. Ander verschijnselen die mogelijk kunnen optreden, zijn:

• pijn of moeite bij het legen van de blaas;
• pijn bij het vrijen;
• pijn in het bekkengebied (bekkenpijn).

Voorgaande symptomen kunnen worden veroorzaakt door baarmoederkanker of andere gezondheidsproblemen. Vrouwen met deze symptomen doen er verstandig aan hun huisarts te bezoeken, zodat eventuele problemen zo vroeg mogelijk kunnen worden gediagnosticeerd en behandeld.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van baarmoederkanker, zal de huisarts de patiënt lichamelijk onderzoeken. Eventueel zal de huisarts de patiënt verwijzen naar een gynaecoloog, een arts die gespecialiseerd is in vrouwenaandoeningen. Deze arts zal de patiënt ook lichamelijk onderzoeken en eveneens een inwendig onderzoek verrichten. Voorts zal er bloedonderzoek plaatsvinden. Naast een inwendig onderzoek en bloedonderzoek, kan vaginale echografie, hysteroscopie en curettage plaatsvinden. Bij een hysteroscopie brengt de arts een buisvormig instrument naar binnen via de vagina om de baarmoederwand te kunnen bekijken. Daarna kan een curettage volgen, waarbij een stukje weefsel uit de baarmoeder verwijderd wordt voor onderzoek. Als er baarmoederkanker wordt vastgesteld, is vaak nader onderzoek nodig naar mogelijke uitzaaiingen, bijvoorbeeld door het nemen van een longfoto.

Baarmoederkanker stadiumindeling

Bij baarmoederhalskanker onderscheidt men 4 stadia aan de hand waarvan de vooruitzichten worden ingeschat en de behandeling wordt bepaald:

Behandeling baarmoederkanker

De behandeling is sterk afhankelijk van het type en het stadium van baarmoederkanker en of er aanwijzingen zijn voor uitzaaiingen. Een operatie is de meest voorkomende type behandeling voor alle soorten baarmoederkanker. Als de kanker beperkt is gebleven tot de spierlaag of het baarmoederslijmvlies, dan is baarmoederverwijdering (hysterectomie) de eerst aangewezen behandeling. Hierbij worden tevens de eileiders en eierstokken weggenomen. Als de tumor is doorgegroeid naar de baarmoederhals, dan worden de baarmoeder en de eierstokken weggenomen en zo veel mogelijk nabijgelegen lymfeklieren en steunweefsel. In een vergevorderd stadium zal vaak naast een operatie radiotherapie, chemotherapie of een hormonale therapie volgen.

Prognose

In ongeveer 85% van de gevallen wordt baarmoederkanker in een vroegtijdig stadium ontdekt. Dat is gunstig voor de prognose en levensverwachting. In een vroegtijdig stadium kan de tumor goed behandeld worden. Als de tumor beperkt is tot de baarmoeder, is de overlevingskans grofweg 80-90%. Bij uitzaaiingen naar andere organen, neemt de overlevingskans af tot 5-15%.

Lees verder

• Baarmoederhalskanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Baarmoederontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Vaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Vaginaverzakking: vaginale verzakking klachten & behandeling
• Vleesboom (myoom): symptomen, oorzaak en behandeling