Hersenvliesontsteking behandeling, gevolgen en besmetting

Hersenvliesontsteking, ook wel meningitis of soms nekkramp genoemd, is een ontsteking van de vliezen rondom de hersenen en het ruggenmerg en kan veroorzaakt worden door een virus, bacterie, schimmel of gist. Een hersenvliesontsteking steekt plots de kop op en kan levensbedreigend zijn. De mogelijke symptomen van een hersenvliesontsteking zijn hoge koorts, een vlekkerige huid, een stijve nek, frequent braken, flinke hoofdpijn en sufheid. Het is belangrijk om direct je huisarts te bellen als je kind deze verschijnselen heeft. Bij vermoeden van een hersenvliesontsteking, wordt je kind meteen naar het ziekenhuis overgebracht ter behandeling.

• Wat is hersenvliesontsteking?
• Oorzaak hersenvliesontsteking
• Ziekteverwekkers
• Bacteriële boosdoeners
• Waar komen deze bacteriën voor?
• Virale boosdoeners
• Schimmels die hersenvliesontsteking veroorzaken
• Besmetting
• Hoe vindt besmetting plaats?
• Bloed-hersenbarrière
• Besmetting
• Symptomen hersenvliesontsteking
• Verschijnselen
• Verloop hersenvliesontsteking
• Behandeling hersenvliesontsteking en mogelijke gevolgen
• Bacteriële hersenvliesontsteking
• Virale hersenvliesontsteking

Wat is hersenvliesontsteking?

Hersenvliesontsteking is een infectie van de vliezen die de hersenen en het ruggenmerg omgeven en kan worden veroorzaakt door een virus, bacterie, schimmel of gist. De medische benaming van hersenvliesontsteking is meningitis. De hersenen en het ruggenmerg wordt omhuld door drie vliezen en daartussen bevindt zich het hersenvocht, waarin in geval van bacteriële hersenvliesontsteking bacteriën zich snel kunnen vermeerderen en verspreiden. De vliezen worden in het Latijn 'meningen' genoemd, vandaar de benaming 'meningitis'. In de volksmond wordt hersenvliesontsteking ook wel 'nekkramp' genoemd, wat verwijst naar de houding van kinderen met hersenvliesontsteking die hun hoofd zeer gespannen naar achteren houden. Virale hersenvliesontsteking komt het meeste voor en gaat meestal binnen vier tot tien dagen vanzelf over. Bacteriële hersenvliesontsteking kan een ernstig verloop hebben, soms zelfs met dodelijke afloop. Daarom is vroege herkenning en behandeling van acute hersenvliesontsteking van levensbelang. Vooral kinderen onder de vijf jaar en pubers krijgen hersenvliesontsteking.

Oorzaak hersenvliesontsteking

Ziekteverwekkers

Een hersenvliesontsteking kan worden veroorzaakt door de volgende ziekteverwekkers:

• bacterie;
• virus;
• gist; of
• schimmel.

Bacteriële boosdoeners

In principe kunnen alle bacteriën een hersenvliesontsteking veroorzaken, maar sommige groepen bacteriën doen dit vaker. Bacteriën die meningitis veroorzaken zijn bijvoorbeeld:

• de pneumokok;
• de meningokok type B en type C; en
• de Haemophilus Influenza type B (Hib).

Tegen sommige bacteriën word je ingeënt. Sinds 1992 worden alle zuigelingen ingeënt tegen Hib en vanaf 2002 zijn alle jongeren ingeënt tegen de meningokok type C.

Waar komen deze bacteriën voor?

De bacteriën die hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken, bevinden zich overal. Via contact met andere mensen of besmette voorwerpen komen de boosdoeners achter in de neus of keel. De ziekmakende bacteriën kunnen bijvoorbeeld door een verzwakt immuunsysteem hun kans schoon zien om zich in de neusmondkeelholte te vermenigvuldigen en ter plaatse een keelontsteking of middenoorontsteking veroorzaken. Een enkele keer slagen de ziekmakende bacteriën erin om door het slijmvlies heen een weg te banen naar de bloedbaan. Via de bloedbaan kunnen de boosdoeners in het hersenvocht terechtkomen, waar ze zich kunnen vermenigvuldigen en een hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken. Al met al krijgen maar weinig kinderen die in contact komen met ziekmakende bacteriën een hersenvliesontsteking. Vaak slaagt het lichaam erin om deze boosdoeners voortijdig te elimineren. Geen van de ziekmakende bacteriën is erg uitzonderlijk. Waarom desondanks een enkeling een hersenvliesontsteking krijgt, is niet duidelijk. Factoren als verminderde weerstand, vermoeidheid, maar ook pech spelen ongetwijfeld een rol.

Virale boosdoeners

Er zijn verschillende soorten virussen die een hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken. Voorbeelden van virussen die hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken, zijn:

• het ECHO-virus (voluit Enteric Cytopathogenic Human Orphan Virus);
• de bof; en
• Herpes simplex (meestal het type dat ook de koortslip veroorzaakt).

Schimmels die hersenvliesontsteking veroorzaken

Hersenvliesontsteking kan door verschillende schimmels worden veroorzaakt. Cryptococcus Neoformans is de meest bekende. Hersenvliesontsteking ten gevolge van een schimmel komt echter nauwelijks voor. De schimmel Cryptococcus Neoformans veroorzaakte in 2008 nog geen 10 ziektegevallen. Soms veroorzaakt de Candida-gist een hersenvliesontsteking, maar ook dit is een zeldzaamheid.

Besmetting

Hoe vindt besmetting plaats?

De meeste verwekkers van hersenvliesontsteking, zoals pneumokokken, meningokokken, Haemophilus influenzae, streptokokken, stafylokokken en virussen, leven als tijdelijke bewoners in de neus-keelholte van de mens. Iemand die zo’n ziekteverwekker bij zich draagt, wordt 'drager' genoemd en kan andere mensen besmetten. De boosdoeners kunnen worden overgedragen door druppeltjes door te hoesten of te niezen of lichamelijk contact. Er zijn ook ziekteverwekkers die in het maag-darmkanaal van mensen leven, zoals de E. coli en groep B streptokokken (GBS). Deze kunnen worden overgedragen via uitwerpselen en slechte hygiëne, zoals geen handen wassen na een toiletbezoek waardoor ze terechtkomen op deurknoppen en andere voorwerpen.

Bloed-hersenbarrière

Een drager wordt veelal niet ziek. Mensen bouwen afweer op en de verwekker verdwijnt na enige tijd uit het lichaam. Slechts zeer sporadisch weet de boosdoener door de slijmvliezen in de bloedbaan te dringen en de bloed-hersenbarrière (of BHB), welke letterlijk een grens is tussen het bloed en de hersenen, te passeren. De bloed-hersenbarrière kan worden beschouwd als een poortwachter, die selectief de voor de hersenen noodzakelijke stoffen doorlaat en schadelijke stoffen en ziekteverwekkers niet. Hoe het komt dat ziekteverwekkers bij de meeste mensen niet de BHB weet te passeren en bij een aantal mensen wel, is niet bekend.

Besmetting

De verwekker is kortom vaak besmettelijk, maar of je ziek wordt (en bijvoorbeeld een keelontsteking of middenoorontsteking krijgt), is afhankelijk van zowel de verwekker als jouw omstandigheden op dat moment. Een aantal verwekkers zoals GBS en het herpesvirus raakt je nooit meer kwijt, maar ook voor deze verwekkers geldt dat slechts een gering aantal dragers hersenvliesontsteking zal ontwikkelen.

Symptomen hersenvliesontsteking

Verschijnselen

Een hersenvliesontsteking kan verschillende klachten veroorzaken, maar bij een kind zullen nooit alle symptomen voorkomen. De symptomen van bacteriële hersenvliesontsteking zijn:

• plotselinge hoge koorts, boven de 39 graden Celsius;
• hoofdpijn, vaak heftige hoofdpijn in het hele hoofd;
• sufheid, niet goed reageren op de omgeving;
• verwardheid, niet goed weten waar je bent of wat er aan de hand is;
• lichtschuwheid en overgevoeligheid voor geluid;
• misselijkheid en braken;
• aanhoudend hikken;
• nekstijfheid, een pijnlijke en stijve nek bij het vooroverbuigen van het hoofd waar het karakteristiek is dat de kin niet op de borst kan worden gebracht;
• luierpijn, wat inhoudt dat baby's gaan huilen als ze bij het verschonen opgetild worden aan hun beentjes;
• rugpijn, en pijn in armen en benen;
• epilepsieaanvallen (bij één op de drie kinderen);
• soms ontstaat bloedvergiftiging (sepsis), onder meer herkenbaar aan puntbloedinkjes in de huid (niet wegdrukbare bloedinkjes ter grootte van een speldenknop).

Verloop hersenvliesontsteking

Het verloop van bacteriële hersenvliesontsteking is meestal ernstig van aard. Een hersenvliesontsteking door een virus verloopt door de bank genomen veel minder ernstig. De symptomen van een virale hersenvliesontsteking zijn onder meer:

• algemeen ziek-zijn;
• koorts'
• spierpijn;
• hoofdpijn;
• misselijkheid en braken;
• lichtschuwheid;
• nekstijfheid; en
• luierpijn.

Wanneer je een hersenvliesontsteking vermoedt, dien je direct een arts te raadplegen.

Behandeling hersenvliesontsteking en mogelijke gevolgen

Bacteriële hersenvliesontsteking

Bacteriële meningitis kan behandeld worden met (hoge doseringen) antibiotica die per infuus worden toegediend. Het succes van de behandeling hangt af van het stadium van de ziekte waarin de behandeling aanvangt. Bacteriële hersenvliesontsteking kan tot de dood lijden als deze niet goed of niet tijdig behandeld wordt. De hersenvliesontsteking heeft meestal geen gevolgen als je er tijdig bij bent, maar er kunnen na genezing restverschijnselen aanwezig blijven zoals:

• blijvende aandoeningen, zoals doofheid of hersenbeschadigingen;
• duizeligheid;
• evenwichtsverlies;
• geruis in de oren;
• aanhoudende hoofdpijn;
• gebrek aan coördinatie;
• pijn en stijfheid in de gewrichten;
• vermoeidheid;
• depressie;
• verlies van concentratievermogen;
• rusteloosheid.

Virale hersenvliesontsteking

Virale hersenvliesontsteking gaat in het algemeen zonder behandeling over binnen één á twee weken. Een gezond persoon is in staat de ziekte zelf te overwinnen met behulp van het eigen afweersysteem. Meestal genees je zonder (ernstige) restverschijnselen, maar soms kun je nog enkele maanden last hebben van hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid als gevolg van de hersenvliesontsteking. Depressies komen soms ook voor.

Lees verder

• Hersenvliesontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Koortsstuipen kind: symptomen en behandelen van koortsstuip
• Nekpijn: oorzaken nekpijn, pijn in schouder en nekklachten
• Welke symptomen bij kinderen zijn alarmsymptomen?