Zwelling of bult in vagina: oorzaken van vaginale zwelling

Last van een zwelling in de vagina, een bult (bobbel) in de vagina of een vaginagezwel? Mogelijk heb je last van een cyste of een vleesboom. De vagina is een verbindingskanaal tussen de baarmoedermond en de vulva. In de vagina kunnen zich cysten of goedaardige gezwellen bevinden. De volgende cysten en goedaardige gezwellen van de vagina kunnen worden onderscheiden: cysten van Gartner; inclusiecysten; endometriosecysten; cysten of divertikels in het traject van de urethra (urinebuis); myoom (vleesboom); lipoom. Aan de ingang van de vagina kan zich een Bartholin cyste ontwikkelen. In de vagina kunnen soms ook kwaadaardige cellen gaan woekeren. Dat wordt vaginakanker of vaginacarcinoom genoemd. Vaginakanker is zeldzaam en komt vooral voor bij vrouwen van 60 jaar en ouder. Er kan ook een seksueel overdraagbare aandoening (soa) in het spel zijn. Bij genitale wratten treden er bij vrouwen vooral op of rond de schaamlippen, bij de ingang van de vagina of in de vagina, wratten op.

• Oorzaken van vaginale zwelling of bult
• Vaginale zwelling door vleesbomen (myomen)
• Bult of bobbel in vagina door cysten
• Een cyste van de gang van Gartner
• Inclusiecysten
• Bult nabij de vagina-ingang door Bartholin cyste
• Vaginagezwel door lipoom
• Zwelling van de vagina en bultjes door een soa
• Genitale wratten
• Genitale herpes
• Vaginale zwelling en zwangerschap
• Vaginakanker
• Ruwe geslachtsgemeenschap of ander vaginaal trauma
• Vaginagazwelling en infecties
• Bacteriële vaginose
• Vaginale schimmelinfectie
• Baarmoederhalsontsteking (cervicitis)
• Wanneer huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandelingen voor een bult in de vagina
• Vaginale schimmelinfectie (Candida)
• Bacteriële vaginose (BV)
• Chemische irritatie of allergie
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)
• Atrofische vaginitis
• Bartholin cyste
• Myomen en lipomen
• Gartner-cysten
• Inclusiecysten
• Ruwe geslachtsgemeenschap en trauma
• Vaginale kanker
• Zelfzorg van vaginale zwelling
• Knoflook
• Honing en yoghurt
• Probiotische voedingsmiddelen
• Appelazijn
• Meer drinken
• Gezonde voeding
• Preventie: Voorkomen van vaginale zwelling

Oorzaken van vaginale zwelling of bult

Vaginale zwelling of verdikking kan het gevolg zijn van één van de volgende oorzaken:

• Vaginale schimmelinfectie door een gist die bekend staat als Candida albicans.
• Bacteriële vaginose, een infectie van de vagina veroorzaakt door bacteriën.
• Chemische irritatie door het gebruik van bepaalde geparfumeerde producten in de genitale regio.
• Irritatie van een spermicide (zaaddodend middel) of condoom.
• Wassen of spoelen van de vagina om het te 'reinigen', met behulp van een douche of anderszins.
• Seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia, genitale herpes of trichomoniasis.
• Soms kan atrofische vaginitis optreden, een ontsteking van de vagina (en het buitenste deel van de urinewegen) als gevolg van het slinken en dunner worden van de vaginawand en het droger worden van de vagina, wat jeuk en zwelling kan veroorzaken.

Vaginale zwelling door vleesbomen (myomen)

Een vleesboom of myoom is een (vaak ronde) knobbel die is opgebouwd uit spiervezels. De grootte van een myoom kan zeer sterk verschillen. Normaal gesproken tref je ze aan bij of in de baarmoeder, daar waar spiervezels zitten. Een vleesboom kan aan de buitenkant van de baarmoeder zitten, maar in de spierwand van de baarmoeder komen ze het meeste voor. Een enkele keer zit het myoom in de wand van de vagina. Dat wordt een 'vaginaal myoom' genoemd. Een myoom is een goedaardige zwelling en het komt hoogstzelden voor dat ze kwaadaardig worden. Vleesbomen groeien onder invloed van oestrogenen en deze vrouwelijke geslachtshormonen worden door de eierstokken aangemaakt tijdens de vruchtbare levensfase.

Bult of bobbel in vagina door cysten

Een cyste van de gang van Gartner

De gang van Gartner is een overblijfsel van een structuur die de gang van Wolff of oernierbuis wordt genoemd. Deze wordt aangetroffen in de foetus tijdens zijn ontwikkeling in de baarmoeder. Uit de buis van Wolff ontstaat bij de man de zaadleider, terwijl deze bij de vrouw verdwijnt waarbij de restanten als de gang van Gartner overblijven. In sommige gevallen kunnen uit de gang van Gartner cysten ontstaan, dat zijn abnormale, met vocht gevulde zakjes. Deze worden cysten van de gang van Gartner of Gartner-cysten genoemd. Meestal worden deze cysten aangetroffen langs de zijwanden van de vagina onder het slijmvlies dat de vagina bekleedt. Meestal geeft het geen klachten, maar wat grotere cysten geven soms problemen bij het inbrengen van tampons. Ook kunnen ze pijn veroorzaken bij geslachtsgemeenschap of problemen geven tijdens de bevalling.

Inclusiecysten

Inclusiecysten of epidermale cysten bevatten epitheelweefsel, ook wel 'dekweefsel' genoemd. Dit weefsel bevat geen bloedvaten. Deze cysten kunnen ontstaan ten gevolge van een trauma, bijvoorbeeld door laceratie (weefselbeschadiging) of episiotomie (een operatieve incisie waarmee de vaginaopening tijdens de bevalling wordt vergroot). Door het trauma komt epitheelweefsel onder het oppervlak te liggen. Een inclusiecyste kan tevens spontaan ontstaan. Een dergelijke cyste ontstaat door afsluiting van een klieruitgang. Een niet-geïnfecteerde cyste geeft vaak geen klachten. Een enkele keer kunnen ze irritatie geven. Vaak is een inclusiecyste wit of geel van kleur en de grootte is vaak < 1 cm. Geïnfecteerde cysten zijn vaak rood en pijnlijk en kunnen pijn bij het vrijen veroorzaken.

Bult nabij de vagina-ingang door Bartholin cyste

De klier van Bartholin is een slijmklier waar iedere vrouw twee van heeft en welke zijn gelegen aan weerszijden van de ingang van de vagina op 5 en 7 uur. Deze kliertjes zijn klein en niet zichtbaar of voelbaar en hebben als functie om de vagina tijdens de geslachtsgemeenschap te bevochtigen. In een klier die afgesloten raakt kan zich een holte met vloeibare inhoud vormen, een cyste. Als er een ontsteking ontstaat, vult de holte zich met pus. Er vormt zich dan een abces. Een Bartholin cyste veroorzaakt vaak zwelling en roodheid van de schaamlippen. Vaak is het niet erg pijnlijk. Een abces kan daarentegen hevige pijn veroorzaken.

Vaginagezwel door lipoom

Een lipoom is een goedaardig, niet-pijnlijk gezwel van het vetweefsel: een goedaardige vetbult. Een lipoom is in feite een vetophoping (bolletje) dat net onder de huid zit.

Zwelling van de vagina en bultjes door een soa

Genitale wratten

Genitale wratten is een veelvoorkomende seksueel overdraagbare aandoening (soa). Het wordt gekenmerkt door zachte, wratachtige gezwellen op de geslachtsdelen en/of rond de anus. De boosdoener is het humaan papilloma virus (HPV). Symptomen die kunnen optreden zijn jeuk of een branderig gevoel en soms pijn. Bij vrouwen treden er vooral op of rond de schaamlippen, bij de ingang van de vagina of rond de anus wratten op. Het kan ook voorkomen dat wratten ontstaan in de vagina of op de baarmoedermond.

Genitale herpes

Genitale herpes wordt veroorzaakt door het herpes simplex-virus (HSV), en is een van de meest voorkomende soa's in Nederland. Vrouwen die genitale herpes hebben, hoeven geen symptomen te voelen. Het virus slaapt. Wanneer het virus actief wordt, komt er pas een herpesuitbraak bestaande uit clusters van kleine, pijnlijke blaren. Deze blaren hebben de neiging open te gaan en ze kunnen een heldere vloeistof afscheiden. Nadat ze zijn opengebarsten ontstaan er pijnlijke wonden en het kan minstens een week duren voordat het is genezen.

Vaginale zwelling en zwangerschap

Zwangerschap verandert veel over het lichaam van een vrouw. Naarmate het ongeboren kindje groeit, ontstaat er meer druk op het bekkengebied en de nabijgelegen spieren en bloedvaten. Dit zorgt voor een verhoogde bloedtoevoer naar het vaginale gebied en verzwakte spieren rond de vagina waardoor sneller een zwelling maar ook jeuk, pijn en/of ongemak ontstaat. Een koud kompres verlicht de zwelling en jeuk van de schaamlippen.

Vaginakanker

Vaginakanker of vaginacarcinoom duidt op de woekering van kwaadaardige cellen in de vagina. Primaire tumoren van de vagina (dat is kanker die in de vagina is ontstaan) zijn zeldzaam. Ze zijn verantwoordelijk voor slechts 2% van alle gynaecologische kankergevallen. Het wordt vooral gezien bij vrouwen die ouder zijn dan 60 jaar. Bij vaginakanker kunnen symptomen lange tijd uitblijven. Op een gegeven ogenblik kun je last krijgen van waterige afscheiding uit de vagina en bloedverlies na geslachtsgemeenschap, tussen de menstruaties of na de menopauze. Dit bloedverlies ontstaat doordat in het vaginaslijmvlies zweertjes zijn ontstaan die kunnen bloeden. Bruine afscheiding kan echter veel oorzaken hebben.

Ruwe geslachtsgemeenschap of ander vaginaal trauma

Als de vagina tijdens geslachtsgemeenschap niet voldoende vochtig is, kan de wrijving tijdens de seks ongemak, zwelling en pijn veroorzaken. Evenzo kan trauma door verkrachting vaginale zwelling, pijn en irritatie veroorzaken. Vaginale weefsels kunnen beschadigd raken, waardoor een vrouw sneller een infectie oploopt. Het gebruik van een glijmiddel of meer tijd besteden aan het voorspel kunnen helpen om wrijving en pijn aan het vaginale gebied te voorkomen tijdens de geslachtsgemeenschap.

Vaginagazwelling en infecties

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose is een van de meest voorkomende oorzaken van vaginale infecties bij vrouwen in de leeftijd van 15-45 jaar. Bij bacteriële vaginose overheersen bepaalde bacteriën. Soms groeien de slechte bacteriën te snel en overtreffen ze de goede bacteriën. Dit geeft veel en onaangenaam ruikende afscheiding. Je kunt daarnaast last krijgen van:

• zwelling
• jeuk
• branderig gevoel
• een visachtige geur of afscheiding
• een stinkende vagina

Het bacteriële evenwicht kan zichzelf op natuurlijke wijze herstellen; dit neemt meestal een paar weken in beslag. Spoel de vagina alleen met lauw water af en gebruik geen zeep. Als je veel klachten ervaart, kun je metronidazol-tabletten slikken.

Vaginale schimmelinfectie

Een vaginale schimmelinfectie is een veel voorkomende aandoening bij vrouwen. Schimmelinfecties worden vaak veroorzaakt door de gistachtige schimmel Candida albicans. Drie van de vier vrouwen heeft ten minste één keer in hun leven last van een schimmelinfectie. Naast zwelling kan een schimmelinfectie de volgende klachten veroorzaken:

• brandend gevoel
• pijn tijdens het plassen
• ongemakkelijke geslachtsgemeenschap
• kwarkachtige vaginale afscheiding
• roodheid en zwelling van het slijmvlies van de vagina en schaamlippen

Vaak gaat een vaginale schimmelinfectie vanzelf over. Als je last hebt van veel klachten (zoals jeuk en afscheiding), kan een vaginale schimmelinfectie behandeld worden met schimmeldodende medicijnen.

Baarmoederhalsontsteking (cervicitis)

Een baarmoederhalsontsteking of ontstoken baarmoederhals (cervicitis) is vaak het gevolg van een seksueel overdraagbare aandoening (soa) Het wordt vaak veroorzaakt door soa's zoals chlamydia, genitale herpes en gonorroe. Niet iedereen die cervicitis ontwikkelt, heeft echter een soa of een ander type infectie. Sommige vrouwen hebben mogelijk cervicitis en vertonen helemaal geen symptomen. Naast zwelling kan cervicitis ook andere klachten veroorzaken, zoals::

• bekkenpijn
• bloederige of gele vaginale afscheiding
• tussentijds bloedverlies

Wanneer huisarts raadplegen?

Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts:

• de zwelling gaat gepaard gaat met andere symptomen, zoals koorts, koude rillingen of koud zweet
• de zwelling wordt te pijnlijk
• aanhoudende symptomen
• abnormale vaginale afscheiding
• bij vermoeden van een soa
• vaginale jeuk

Onderzoek en diagnose

De arts kan een bekkenonderzoek uitvoeren om de oorzaak te vinden van de vaginale zwelling. Ook bloedonderzoek of een weefselmonster kan nodig zijn. Soms zal de arts het nodig vinden om beeldvormend onderzoek uit te voeren.

Behandelingen voor een bult in de vagina

De ontdekking van een bult of zwelling in de vagina kan verontrustend zijn, maar gelukkig zijn er tal van behandelopties beschikbaar, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Elke aandoening vereist een specifieke aanpak om zowel het ongemak als de oorzaak van de zwelling te verhelpen. Hier zijn de meest voorkomende behandelingen voor vaginale bulten, variërend van infecties tot cysten en goedaardige gezwellen.

Vaginale schimmelinfectie (Candida)

Een vaginale schimmelinfectie door de gist Candida albicans wordt vaak behandeld met antischimmelmiddelen. Deze zijn verkrijgbaar in de vorm van crèmes, vaginale zetpillen of orale medicatie. Voor milde gevallen kunnen zelfzorgmiddelen voldoende zijn, terwijl bij ernstigere of terugkerende infecties receptmedicatie nodig kan zijn. Medicijnen zoals clotrimazol of fluconazol helpen de schimmel te doden en verminderen de zwelling, jeuk en afscheiding.

Bacteriële vaginose (BV)

Bij bacteriële vaginose, veroorzaakt door een disbalans van bacteriën in de vagina, schrijft de arts meestal antibiotica voor, zoals metronidazol of clindamycine. Deze medicijnen kunnen in pilvorm worden ingenomen of als crème of gel in de vagina worden aangebracht. Het doel is om de gezonde bacteriën te herstellen en de overgroei van schadelijke bacteriën te stoppen, waardoor de zwelling en onaangename geur verdwijnen.

Chemische irritatie of allergie

Zwelling veroorzaakt door chemische irritatie of allergische reacties op geparfumeerde producten, spermiciden of condooms kan worden behandeld door de irriterende stoffen te vermijden. Het gebruik van milde, ongeparfumeerde reinigingsmiddelen of alleen water voor het wassen van de genitale regio helpt de symptomen te verlichten. In sommige gevallen kan een kalmerende crème of zalf worden voorgeschreven om de irritatie te verminderen.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)

De behandeling van een bult in de vagina veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening, zoals genitale herpes, chlamydia of genitale wratten, hangt af van de specifieke SOA.

• Chlamydia wordt behandeld met antibiotica, zoals azithromycine of doxycycline.
• Genitale herpes kan niet worden genezen, maar antivirale medicatie zoals aciclovir of valaciclovir kan uitbraken verminderen en de symptomen, zoals zwelling en pijn, beheersbaar maken.
• Genitale wratten veroorzaakt door HPV kunnen worden verwijderd door bevriezing (cryotherapie), laserbehandeling of een plaatselijke medicatie zoals imiquimod.

Het is belangrijk om seksuele partners op de hoogte te stellen en ook hen te behandelen, om verdere verspreiding van de infectie te voorkomen.

Atrofische vaginitis

Atrofische vaginitis, vaak veroorzaakt door hormonale veranderingen zoals een afname van oestrogeen na de menopauze, wordt meestal behandeld met lokale oestrogeentherapie. Dit kan in de vorm van crèmes, vaginale ringen of zetpillen zijn die de vaginawand helpen herstellen en de zwelling verminderen. Niet-hormonale glijmiddelen en moisturizers kunnen ook worden gebruikt om het ongemak te verlichten.

Bartholin cyste

Een Bartholin cyste kan vanzelf genezen zonder behandeling, vooral als de zwelling klein en niet pijnlijk is. Bij grotere cysten of abcessen kan een medisch ingrijpen nodig zijn. Een warme zitbad kan helpen de cyste te verkleinen en verlichting te geven. Als er sprake is van een infectie of een abces, kan de arts antibiotica voorschrijven en soms een kleine chirurgische ingreep uitvoeren om de cyste te draineren of te verwijderen. Bij aanhoudende problemen kan een marsupialisatie worden uitgevoerd, waarbij een blijvende opening wordt gemaakt om de klier goed te laten afvoeren.

Myomen en lipomen

Vaginale myomen (vleesbomen) of lipomen (goedaardige vetbulten) die symptomen veroorzaken, kunnen chirurgisch worden verwijderd. Deze procedures zijn meestal minimaal invasief en worden uitgevoerd onder lokale of algemene verdoving. Myomen die geen symptomen veroorzaken, kunnen vaak ongemoeid worden gelaten, vooral als ze klein zijn.

Gartner-cysten

Gartner-cysten, die langs de zijwanden van de vagina kunnen ontstaan, geven meestal geen klachten, maar als ze groter worden of problemen veroorzaken, kan een chirurgische verwijdering noodzakelijk zijn. De ingreep is relatief eenvoudig en heeft als doel de cyste te verwijderen of te draineren zonder schade aan het omliggende weefsel te veroorzaken.

Inclusiecysten

Inclusiecysten, meestal klein en onschadelijk, hoeven vaak geen behandeling als ze geen klachten geven. Bij irritatie of infectie kunnen ze chirurgisch worden verwijderd. Dit is een relatief eenvoudige ingreep, waarbij de cyste en het omliggende weefsel worden geëxciseerd.

Ruwe geslachtsgemeenschap en trauma

Als zwelling en pijn het gevolg zijn van ruwe geslachtsgemeenschap of ander vaginaal trauma, kan het gebruik van een koud kompres verlichting bieden. Het is ook belangrijk om rust te nemen en seksuele activiteiten tijdelijk te vermijden, zodat de weefsels de kans krijgen te herstellen. Glijmiddelen en meer tijd voor voorspel kunnen toekomstige irritaties helpen voorkomen.

Vaginale kanker

In het zeldzame geval dat een bult of zwelling in de vagina wordt veroorzaakt door vaginakanker, zal de behandeling afhangen van het stadium van de kanker. Chirurgie, bestraling en chemotherapie zijn mogelijke behandelopties. De prognose is sterk afhankelijk van hoe vroeg de kanker wordt ontdekt en hoe uitgebreid de behandeling is.

Zelfzorg van vaginale zwelling

De volgende zelfzorgmaatregelen kunnen soms helpen, maar raadpleeg bij klachten altijd eerst de huisarts.

Knoflook

De antischimmel- en antibacteriële eigenschappen van knoflook maken het een formidabel middel tegen vaginale schimmelinfecties. Dagelijks veel (verse) knoflook eten of knoflooksupplementen slikken, wordt aanbevolen.

Honing en yoghurt

Een lokale behandeling van honing en yoghurt is voorgesteld om vaginale candidiasis of spruw te behandelen, een schimmelinfectie die ervoor zorgt dat het vaginale gebied opzwelt. Honing en yoghurt fungeren als lokale antischimmelmiddelen en zijn een goed alternatief op momenten dat sterkere geneesmiddelen niet kunnen worden gegeven, zoals in het geval van zwangerschap.

Probiotische voedingsmiddelen

Het vaginale kanaal en de urinewegen herbergen samen ongeveer 50 bacteriestammen die in perfecte balans leven. Hiervan moeten lactobacillen domineren. Dit is het soort dat wordt aangetroffen in yoghurt en gefermenteerd voedsel. Je voeding, hormonale niveaus, hygiëne, gebruik van anticonceptie en antibioticagebruik kunnen de balans echter verstoren, waardoor je vatbaarder wordt voor schimmelinfecties. Dagelijks een schaaltje yoghurt met lactobacillen kan vrouwen met terugkerende vaginale klachten in sommige gevallen van hun klachten afhelpen.

Appelazijn

Een schimmel is verzot op suiker en absorbeert deze via glucose (vorm van suiker). Zodra je suikers eet via je voeding wordt deze omgezet van suikers naar glucose. Daarom lopen vrouwen met diabetes een hoog risico op het ontwikkelen van terugkerende schimmelinfecties. Als je diabetes of hoge bloedglucosespiegels hebt als gevolg van insulinegevoeligheid, kun je baat hebben bij het nemen van azijn. Het kan gemakkelijk worden toegevoegd aan salades als een dressing of gewoon worden ingenomen of worden gemengd met lauw water. Appelazijn helpt ook. Appelazijn is anti-schimmel, anti-virus en anti-bacterieel. Het verlaagt de bloedsuikerspiegel en maakt de omgeving in de vagina minder gastvrij voor schimmels.

Meer drinken

Goed gehydrateerd blijven kan helpen om je vaginale regio vochtig en 'goed gesmeerd' te houden, waardoor een deel van de irritatie wordt verminderd. Zorg ervoor dat je elke dag minimaal 6 tot 8 glazen water drinkt.

Gezonde voeding

Bepaalde voedingsstoffen zoals B-vitamines, vezels en antioxidanten zijn goed voor de algehele gezondheid, inclusief de vaginale regio. Ze kunnen je lichaam helpen bij het verwijderen van gifstoffen (vezels), het tegenhouden van infecties (antioxidanten) en het opbouwen van immuniteit (B-vitamines en antioxidanten). Voeg dus groene bladgroenten zoals spinazie en boerenkool, fruit zoals bosbessen en kersen, groenten zoals paprika of pompoen, vezelrijk voedsel zoals havermout en bonen toe aan je boodschappenlijstje.

Preventie: Voorkomen van vaginale zwelling

Voorkomen is beter dan genezen en dat geldt ook voor vaginale klachten. Hieronder staan enkele gemakkelijk te volgen hygiënevoorschriften waarmee je het risico op een zwelling van de vagina kunt verkleinen:

• Was je vagina nooit met vaginale reinigingsproducten. Deze kunnen de gevoelige huid in het genitale gebied irriteren. Je kunt je vagina prima met gewoon water wassen.
• Draag altijd ondergoed dat niet te strak zit. Zorg ervoor dat je broek, jeans en shorts ook los zitten.
• Draag ondergoed van natuurlijke en ademende materialen, zoals katoen of linnen.
• Draag schone kleding en ondergoed. Vaak je kleding (vooral ondergoed) verschonen kan helpen voorkomen dat bacteriën en zweet een voedingsbodem voor infectie vormen.
• In geval van condoomgerelateerde vaginale irritatie, kun je overstappen naar een ander merk en een ongeparfumeerde variant. Dat zou moeten helpen.
• Gebruik geen geparfumeerd toiletpapier en maandverband, aangezien parfums vaak chemicaliën en geuren bevatten waar je allergisch of gevoelig voor kunt zijn.
• Bacteriën van je ontlasting kunnen per ongeluk van je anus in de vaginale regio terechtkomen. Daarom moet je ervoor zorgen dat je altijd van voor naar achteren je billen afveegt.
• Gebruik maandverband in plaats van tampons.

Lees verder

• Pijn in de vagina: een stekende of branderige vaginale pijn
• Cysten in de vagina: symptomen & behandeling vaginale cysten
• Vaginale afscheiding: geur en kleur (geel, bruin of groen)
• Vulva aandoeningen: pijn en jeuk schaamlippen en clitoris
• Vaginale schimmelinfectie: symptomen, oorzaken & behandeling