Vulva aandoeningen: pijn en jeuk schaamlippen en clitoris

De vulva is het uitwendige geslachtsorgaan van de vrouw en verwijst naar de huid rond je schede. De vulva bestaat uit de grote of buitenste schaamlippen, de kleine of binnenste schaamlippen en de clitoris. Vrouwen op alle leeftijden kunnen klachten van de vulva krijgen. Zowel jonge meisjes als oudere vrouwen kunnen last krijgen van klachten aan de vulva. De meest voorkomende klacht is jeuk. Er zijn diverse aandoeningen die klachten in dit gebied kunnen geven, onder andere: een huidaandoening, een allergie, een schimmelinfectie, een seksueel overdraagbare aandoeningen (soa), een ontsteking en een dunner wordende huid, enz.

• Aandoeningen aan de vulva door allergie
• Pijn en jeuk door infecties
• Schimmelinfectie
• Soa's
• Bacteriële vaginose
• Chronische klachten: vulvodynie
• Huidafwijkingen aan schaamlippen en clitoris
• Lichen sclerosus et atrophicus
• Vulvaire intra-epitheliale neoplasie
• Ziekte van Paget
• Ziekte van Fox-Fordyce
• Andere aandoeningen van de vulva
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Speculumonderzoek
• Laboratoriumtests
• Huidbiopsie
• Allergietests
• Beeldvorming
• Specialistische consulten
• Behandeling van vulvaire aandoeningen
• Medicijnen
• Topische behandelingen
• Hormonale therapie
• Chirurgische ingrepen
• Leefstijlaanpassing
• Counseling en ondersteuning

Aandoeningen aan de vulva door allergie

Eczeem verwijst naar huidafwijkingen als gevolg van een niet-infectieuze ontstekingsreactie in de huid, welke meestal gepaard gaan met jeuk, roodheid, schilfering, kleine bobbeltjes, blaasjes en natten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten contacteczeem:

• Ortho-ergisch contacteczeem of irritatief contacteczeem, veroorzaakt door herhaaldelijke blootstelling aan (mild) irriterende stoffen door bijvoorbeeld te frequent wassen en zeepgebruik.
• Allergisch contacteczeem waarbij een allergische reactie optreedt als bepaalde stoffen in de huid terechtkomen, wat plaatsvindt wanneer je in een eerdere fase voor die bepaalde stof allergisch bent geworden. Stoffen die een allergische reactie van de vulva kunnen veroorzaken zijn onder meer geurstoffen, conserveermiddelen, kruiden en lokaal toegepaste medicamenten. Het gata hier dus om een ontsteking van de vulvahuid door direct contact met irriterende stoffen of allergenen zoals latex of geurstoffen in tampons of hygiëneproducten.

Pijn en jeuk door infecties

Schimmelinfectie

De meest voorkomende infectie van de vulva is een schimmelinfectie, meestal veroorzaakt door de schimmel Candida. Je loopt meer risico om een schimmelinfectie te krijgen wanneer je diabetes hebt, zwanger bent of antibiotica gebruikt. Bij Candida is extreme jeuk in en rond de vagina het meest kenmerkende symptoom. Andere symptomen zijn onder meer branderigheid, roodheid en zwelling van de vagina en de vulva (de schaamlippen) en pijn bij het plassen of een branderig gevoel bij het plassen.

Soa's

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) of geslachtsziekten waarbij duidelijk jeuk optreedt rond de vulva zijn:

• genitale wratten;
• genitale herpes; en
• schaamluis.

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose is in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt geen seksueel overdraagbare aandoening. Een bacteriële vaginose is een vaginale aandoening die soms een abnormale afscheiding en een onaangename geur teweegbrengt. Het wordt veroorzaakt door overmatige groei van normale bacteriën in de vagina, als gevolg van een verstoring van het bacteriële evenwicht in de vagina. Een bacteriële vaginose kan gepaard gaan met jeuk en irritatie van vulva en vagina.

Chronische klachten: vulvodynie

Vulvodynie is een verzamelnaam voor chronische klachten aan de vulva zonder duidelijke oorzaak. Het gaat hierbij om klachten als branderigheid, stekende pijn, irritatie of schraalheid ter plaatse van de vagina-ingang of vulva. Soms zijn er ook huidafwijkingen zichtbaar. De aandoening kan zich manifesteren op de gehele vulva zoals bij atrofische vulvitis, maar ook op een klein gedeelte zoals bij focale vulvitis of vulvaire vestibulitis (vulvar vestibular papillomatosis). Bij vulvaire vestibulitis zijn er roze, slijmvlieskleurige, zachte, regelmatige bultjes aanwezig in een symmetrisch patroon in de ingang van de vagina. Deze bultjes worden vaak verward met genitale wratten.

Huidafwijkingen aan schaamlippen en clitoris

Lichen sclerosus et atrophicus

Lichen sclerosus et atrophicus is een goedaardige en chronische huidaandoening waarbij de huid dunner (atrophicus) of dikker (sclerosus) en daarnaast wit (lichen) en glanzend wordt. Bij deze aandoening kunnen delen van de vulva samengroeien, kleiner worden of zelfs verdwijnen. Jeuk is vaak de belangrijkste klacht van deze aandoening. Geslachtsgemeenschap kan pijnlijk of zelfs geheel onmogelijk zijn. De oorzaak van deze aandoening is niet bekend. Het is niet besmettelijk.

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) betekent letterlijk dat zich nieuw weefsel vormt in de huid, in de vorm van wratten, zweertjes of zwellingen. Het wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Deze huidafwijking kan een voorstadium zijn van vulvakanker.

Ziekte van Paget

Bij de ziekte van Paget zijn er rood-wit gemarmerde plekken op de vulva zichtbaar en vaak ook op het gebied tussen de anus en de vagina (het perineum) en rond de anus. Vaak is er jeuk en branderigheid. De oorzaak van deze aandoening is onbekend. Aangezien Paget een voorstadium is van vulvakanker, is zorgvuldige controle van belang.

Ziekte van Fox-Fordyce

De ziekte van Fox-Fordyce is een zeldzame chronische huidaandoening, die vooral wordt gezien bij vrouwen tussen de 13 en 35 jaar. Er ontstaan bij deze aandoening kleine bobbeltjes, die soms kunnen jeuken, op plekken waar zich apocriene zweetklieren bevinden, zoals de oksels, maar ook in de liezen en het schaamgebied. Deze huidafwijkingen ontstaan door afsluiting van de apocriene zweetklieren.

Andere aandoeningen van de vulva

Hier zijn enkele aandere aandoeningen die je vulva kunnen treffen:

• Atrofische vulvitis: Dit is een aandoening waarbij de vulvahuid dunner en droger wordt, vaak gezien bij postmenopauzale vrouwen door oestrogeentekort. Dit kan leiden tot jeuk, irritatie en pijn tijdens seks.
• Vulvaire vestibulitis (Vulvar Vestibular Papillomatosis): Dit betreft pijn en gevoeligheid rondom de vaginale ingang, vaak verward met genitale wratten. Het manifesteert zich als kleine, roze bultjes in een symmetrisch patroon.
• Pemphigus vulgaris: Een auto-immuunziekte die blaren en zweren op de vulva veroorzaakt. De huid kan pijnlijk en geïrriteerd raken.
• Lichen planus: Een auto-immuunziekte die paarse, jeukende uitslag op de vulva kan veroorzaken, vaak met een kantige of netvormige uitstraling.

Onderzoek en diagnose

Anamnese

De arts begint met een grondige vragenlijst om de symptomen, medische geschiedenis en eventuele risicofactoren te begrijpen. Dit kan informatie omvatten over jeuk, pijn, afscheiding, veranderingen in de huid en relevante persoonlijke of familiale gezondheidsproblemen.

Lichamelijk onderzoek

Een fysiek onderzoek van de vulva en vagina wordt uitgevoerd. Dit omvat visuele inspectie van de huid, het identificeren van eventuele abnormale bultjes, uitslag, roodheid of zwelling. De arts kan ook palpatie gebruiken om gevoeligheid of afwijkingen te detecteren.

Speculumonderzoek

Bij een speculumonderzoek wordt een speculum in de vagina ingebracht om een beter zicht te krijgen op de vaginale wanden en de cervix. Dit helpt bij het identificeren van afwijkingen die niet zichtbaar zijn bij een extern onderzoek.

Laboratoriumtests

• Kweekonderzoek: Voor het identificeren van infecties zoals schimmels, bacteriën of virussen worden kweekmonsters van de vulva en vagina genomen.
• Urine- en bloedonderzoek: Deze kunnen worden uitgevoerd om systemische oorzaken te identificeren of om te controleren op infecties en ontstekingen.

Huidbiopsie

Indien nodig kan een huidbiopsie worden genomen. Een klein stukje van de vulvahuid wordt verwijderd en onderzocht onder de microscoop om cellulaire veranderingen, infecties of kanker te detecteren.

Allergietests

Als allergische reacties worden vermoed, kunnen allergietests worden uitgevoerd om specifieke allergenen te identificeren die de symptomen veroorzaken.

Beeldvorming

Hoewel minder gebruikelijk, kan in sommige gevallen beeldvorming zoals een echografie nuttig zijn om interne structuren te evalueren en eventuele afwijkingen te visualiseren.

Specialistische consulten

Afhankelijk van de bevindingen kan doorverwijzing naar een specialist, zoals een dermatoloog of gynaecoloog, nodig zijn voor verdere evaluatie en behandeling.

Behandeling van vulvaire aandoeningen

Er zijn diverse behandelingen om vulvaire aandoeningen te verhelpen. De behandeling wordt afgestemd op de specifieke diagnose en ernst van de symptomen.

Medicijnen

Voor allergische reacties of eczeem kan een arts corticosteroïden of antihistaminica voorschrijven. Deze medicijnen kalmeren de huid, verlichten jeuk en verminderen ontsteking. Bij infecties kunnen antibiotica, antivirale middelen of antischimmelmiddelen helpen om de veroorzakers te bestrijden en herstel te bevorderen.

Topische behandelingen

Crèmes en zalfjes kunnen worden aangebracht op de aangetaste huid om lokale verlichting te bieden. Deze kunnen verzachtende, ontstekingsremmende of antibacteriële eigenschappen hebben. Voor aandoeningen zoals lichen sclerosus kunnen speciale crèmes de huid herstellen en jeuk verminderen.

Hormonale therapie

Bij hormonale aandoeningen of atrofische vulvitis kan hormoontherapie worden overwogen. Deze therapie kan helpen bij het herstellen van de hormonale balans en het verlichten van symptomen zoals droogheid en jeuk.

Chirurgische ingrepen

In gevallen van ernstige aandoeningen zoals vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) of de ziekte van Paget kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Het verwijderen van abnormale weefsels of huidafwijkingen kan een belangrijke stap zijn in het herstelproces.

Leefstijlaanpassing

Aanpassingen in je dagelijkse routine kunnen ook nuttig zijn. Het vermijden van irriterende stoffen, zoals bepaalde zeep of wasmiddelen, en het dragen van ademende, katoenen kleding kan bijdragen aan het verminderen van symptomen en voorkomen van verergering.

Counseling en ondersteuning

Bij chronische aandoeningen zoals vulvodynie kan emotionele en psychologische ondersteuning belangrijk zijn. Het omgaan met de fysieke symptomen en eventuele gevolgen voor je dagelijks leven kan gemakkelijker worden met de juiste begeleiding en steun.

Lees verder

• Ontsteking vulva (vulvitis): vagina, schaamlippen & clitoris
• Vulvakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Jeuk aan de schaamlippen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Schaamlipkanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bartholin-cyste of abces: symptomen, oorzaken en behandeling