Vulvakanker: Kanker aan uitwendige geslachtsorgaan bij vrouw

De vulva is het uitwendige geslachtsorgaan bij vrouwen. In zeldzame gevallen ontwikkelt een vrouw kanker in dit gebied; wat dan gekend is als vulvakanker (schaamlipkanker). Meestal ontwikkelt de kanker zich in de buitenste schaamlippen. Een knobbel, jeuk en bloedingen zijn typische symptomen van deze vorm van kanker. Een vroege diagnose vergroot de kans op een effectieve behandeling en verhoogt de overlevingskansen. De kanker behandelt de arts met een combinatie via chirurgie, radiotherapie, chemotherapie en biologische therapie. Met een afwezige of vertraagde behandeling verspreidt de vulvakanker zich naar andere lichaamsdelen en zijn de vooruitzichten slechter. Het is tot slot essentieel om regelmatig een uitstrijkje te laten nemen, ook na een succesvolle behandeling.

• Epidemiologie van vorm van kanker bij vrouwen
• Oorzaken van vulvakanker
• Risicofactoren van aandoening
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten van vulvakanker
• Adenocarcinoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Sarcoom
• Verruceus carcinoom
• Vulvamelanoom
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vrouw met kanker
• Prognose van kanker aan vulvaire gebied
• Preventie van kanker aan uitwendige geslachtsorgaan

Epidemiologie van vorm van kanker bij vrouwen

Vulvakanker is een relatief zeldzame vorm van kanker. Vulvakanker vertegenwoordigt circa 0,6 procent van alle vormen van kanker bij vrouwen.

Oorzaken van vulvakanker

Vulvakanker is een aandoening waarbij de cellen ongecontroleerd gaan groeien waardoor een tumor of zwelling ontstaat in de vulva. Waarom dit gebeurt, is niet bekend anno maart 2018.

Risicofactoren van aandoening

Enkele risicofactoren vergroten de kans op het ontwikkelen van de ziekte.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen veroorzaken sneller kanker aan het vulvagebied:

• humaan immunodeficiëntievirus (hiv) en aids
• humaan papillomavirus (HPV): Vrouwen die met HPV zijn geïnfecteerd, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van vulvakanker. Ook hebben patiënten met dit virus meer kans op het ontwikkelen van anuskanker (kanker in anus met anale bloedingen en anale jeuk), baarmoederhalskanker, huidkanker, peniskanker en vaginakanker.
• lichen sclerosus et atrophicus (LSA): Bij deze aandoening verdikt de huid en ontstaat jeuk. Patiënten met deze ziekte lijden sneller aan vulvakanker.
• melanoom: een persoonlijke of familiegeschiedenis van een melanoom in andere lichaamsdelen verhoogt het risico op vulvakanker.
• niertransplantatie
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• radiotherapie voor de behandeling van baarmoederkanker
• seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) zoals een geschiedenis van genitale wratten
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN): VIN zijn voorstadia van kanker, waarbij bepaalde cellen binnen het vulvaire epitheel mogelijk ontaarden in een carcinoom (kanker op huid, in organen en in slijmvliezen). Vrouwen met VIN hebben een significant hoger risico op het ontwikkelen van vulvakanker. De meeste vrouwen ervaren echter geen symptomen.

Omgevingsfactoren

Vulvakanker ontwikkelt zich ook vaker wanneer één of meer omgevingsfactoren optreden:

• leeftijd: meer dan de helft van alle vrouwen zijn ouder dan zeventig jaar. Minder dan twintig procent van de vrouwen is jonger dan vijftig jaar.
• roken

Soorten van vulvakanker

De vulva bestaat uit de grote schaamlippen, de schaambeenderen, de kleine schaamlippen, de clitoris, de vestibule (ingang) van de vagina, de bol van de vestibule, de grotere en kleinere vestibulaire klieren en de vaginale opening. Vulvakanker treft meestal de buitenste schaamlippen van de vagina. Kanker die ontstaat in de vulva is gekend als ‘primaire vulvakanker’. Als de kanker ontstaat in een ander lichaamsdeel en uitgezaaid is naar de vulva, dan is sprake van ‘secundaire vulvakanker’.

Adenocarcinoom

Een adenocarcinoom is afkomstig uit klierweefsel. Dit type kanker ontstaat in de klieren van Bartholin of vulvaire zweetklieren. De kanker bevindt zich meestal aan de zijkant van de vaginaopening. Slechts een klein deel van de vulvakankers is een adenocarcinoom.

Plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom, een type huidkanker, tast de vlakke buitenste huidlagen aan. Dit type vulvakanker verschijnt bij zo’n 90% van alle vulvakankers. De symptomen van een plaveiselcelcarcinoom in de vulva verschijnen veelal pas na enkele jaren.

Sarcoom

Een sarcoom ontstaat in het bindweefsel onder de huid. De meeste kankers van dit type zijn kwaadaardig. Het is een zeldzaam type vulvakanker.

Verruceus carcinoom

Een verruceus carcinoom is een subtype van de plaveiselcelkanker. Op de vulva verschijnt een langzaam groeiende wrat. De vooruitzichten zijn normaal gesproken goed als de diagnose in een vroeg stadium plaatsvindt, voordat de kanker zich verspreidt, en als de vrouw een snelle en passende behandeling krijgt.

Vulvamelanoom

Een vulvamelanoom is goed voor ongeveer 5 procent van alle vulvakankers. Een melanoom presenteert zich als een donkere, verkleurde vlek op de huid. Meestal is een melanoom zwart of bruin van kleur maar soms is deze wit, rood of roze. Dit type huidkanker verspreidt zich snel naar andere lichaamsdelen.

Symptomen

De verschillende soorten vulvakanker gaan mogelijk gepaard met verschillende symptomen. Sommige vormen veroorzaken zeker in het beginstadium geen of slechts milde merkbare symptomen. Typische symptomen van kanker in het vulvagebied zijn:

• bloedingen
• een aanhoudende jeukende vagina
• een donkere verkleuring bij een melanoom
• een knobbel in de vulva
• een pijnlijke geslachtsgemeenschap
• een verdikte huid
• een zweer of wratachtig gezwel in de vulva
• pijn en een brandend gevoel aan de vagina
• pijnlijk urineren (dysurie)
• rauwheid en gevoeligheid van de vagina

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een gynaecologisch ondezoek uit en controleert grondig de vulva. Indien hij een verdachte zweer, knobbel of een tumor is opmerkt, is een biopsie vereist, ook om goedaardige aandoeningen aan het vulvagebied uit te sluiten. Verder bekijkt de arts het perineale gebied en de gebieden rond de clitoris en urethra. Ook is een palpatie van de klieren van Bartholin vereist. Op basis van de resultaten van de biopsie voert de arts soms nog verdere onderzoeken uit:

• beeldvormende onderzoeken: röntgenfoto’s van de borstkas (om longmetastasen op te sporen), een MRI-scan, een CT-scan en een PET-scan om uitzaaiingen van de kanker op te sporen
• cystoscopie: onderzoek van de vagina en blaas om uitzaaiingen van kanker naar dit gebied op te sporen
• proctoscopie: inwendig kijkonderzoek van het rectum om uitzaaiingen van vulvakanker naar de rectumwand op te sporen

Behandeling van vrouw met kanker

De behandeling van vulvakanker hangt af van diverse factoren zoals het type en stadium van de kanker, de mogelijke bijwerkingen, de voorkeuren van de patiënt en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. De arts voert meestal een combinatie van chirurgie, chemotherapie, radiotherapie en biologische therapie uit. Chirurgie is de belangrijkste behandelingsoptie voor vulvakanker. Naarmate de kanker gevorderd is, is een meer uitgebreide operatie nodig.

Prognose van kanker aan vulvaire gebied

De vijfjaarsoverleving bij vulvakanker in de lokale fase bedraagt gemiddeld 86%. Bij verspreidingen (metastasen) naar nabijgelegen lymfeklieren (lymfekliermetastasen) of weefsels, bedraagt de vijfjaarsoverleving 54%. Bij metastasen naar verder gelegen organen is de vijfjaarsoverleving minder gunstig namelijk gemiddeld 16%. De vooruitzichten zijn beter wanneer de arts vulvakanker in een vroeg stadium opspoort. Ongeveer één op de vijf vrouwen ervaart opnieuw vulvakanker dus een regelmatig controlebezoek bij de arts is noodzakelijk.

Preventie van kanker aan uitwendige geslachtsorgaan

Maatregelen die het risico op het ontwikkelen van vulvakanker verminderen, zijn:

• een HPV-vaccinatie laten plaatsen
• niet roken
• regelmatig een uitstrijkje laten nemen
• veilige seks beoefenen

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Vaginakanker: Kanker in vagina met vaginale bloedingen
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips