Vulvakanker: Kanker aan uitwendige geslachtsorgaan bij vrouw

De vulva is het uitwendige geslachtsorgaan bij vrouwen. In zeldzame gevallen ontwikkelt een vrouw kanker in dit gebied; wat dan gekend is als vulvakanker (schaamlipkanker). Meestal ontwikkelt de kanker zich in de buitenste schaamlippen. Een knobbel, jeuk en bloedingen zijn typische symptomen van deze vorm van kanker. Een vroege diagnose vergroot de kans op een effectieve behandeling en verhoogt de overlevingskansen. De kanker wordt behandeld door de arts met een combinatie van chirurgie, radiotherapie, chemotherapie en biologische therapie. Bij een afwezige of vertraagde behandeling verspreidt de vulvakanker zich naar andere lichaamsdelen en zijn de vooruitzichten slechter. Het is tot slot essentieel om regelmatig een uitstrijkje te laten nemen, ook na een succesvolle behandeling.

• Epidemiologie van vulvakanker
• Oorzaken van vulvakanker
• Risicofactoren van vulvakanker
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten van vulvakanker
• Adenocarcinoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Sarcoom
• Verruceus carcinoom
• Vulvamelanoom
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van vulvakanker

Vulvakanker is een relatief zeldzame vorm van kanker. Vulvakanker vertegenwoordigt circa 0,6 procent van alle vormen van kanker bij vrouwen.

Oorzaken van vulvakanker

Vulvakanker is een aandoening waarbij de cellen ongecontroleerd gaan groeien waardoor een tumor of zwelling ontstaat in de vulva. De exacte oorzaak is niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van vulvakanker.

Risicofactoren van vulvakanker

Enkele risicofactoren vergroten de kans op het ontwikkelen van vulvakanker.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen veroorzaken sneller kanker aan het vulvagebied:

• humaan immunodeficiëntievirus (hiv) en aids
• humaan papillomavirus (HPV): Vrouwen die met HPV zijn geïnfecteerd, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van vulvakanker. Ook hebben patiënten met dit virus meer kans op het ontwikkelen van anuskanker (kanker in de anus met anale bloedingen en anale jeuk), baarmoederhalskanker, huidkanker, peniskanker en vaginakanker.
• lichen sclerosus et atrophicus (LSA): Bij deze aandoening verdikt de huid en ontstaat jeuk. Patiënten met deze ziekte lijden sneller aan vulvakanker.
• melanoom: Een persoonlijke of familiegeschiedenis van een melanoom in andere lichaamsdelen verhoogt het risico op vulvakanker.
• niertransplantatie
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• radiotherapie voor de behandeling van baarmoederkanker
• seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) zoals een geschiedenis van genitale wratten
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN): VIN zijn voorstadia van kanker, waarbij bepaalde cellen binnen het vulvaire epitheel mogelijk ontaarden in een carcinoom (kanker op huid, in organen en in slijmvliezen). Vrouwen met VIN hebben een significant hoger risico op het ontwikkelen van vulvakanker. De meeste vrouwen ervaren echter geen symptomen.

Omgevingsfactoren

Vulvakanker ontwikkelt zich ook vaker wanneer één of meer omgevingsfactoren optreden:

• leeftijd: meer dan de helft van alle vrouwen zijn ouder dan zeventig jaar. Minder dan twintig procent van de vrouwen is jonger dan vijftig jaar.
• roken

Soorten van vulvakanker

De vulva bestaat uit de grote schaamlippen, de schaambeenderen, de kleine schaamlippen, de clitoris, de vestibule (ingang) van de vagina, de bol van de vestibule, de grotere en kleinere vestibulaire klieren en de vaginale opening. Vulvakanker treft meestal de buitenste schaamlippen van de vagina. Kanker die ontstaat in de vulva is gekend als ‘primaire vulvakanker’. Als de kanker ontstaat in een ander lichaamsdeel en uitgezaaid is naar de vulva, dan is sprake van ‘secundaire vulvakanker’.

Adenocarcinoom

Een adenocarcinoom is afkomstig uit klierweefsel. Dit type kanker ontstaat in de klieren van Bartholin of vulvaire zweetklieren. De kanker bevindt zich meestal aan de zijkant van de vaginaopening. Slechts een klein deel van de vulvakankers is een adenocarcinoom.

Plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom, een type huidkanker, tast de vlakke buitenste huidlagen aan. Dit type vulvakanker verschijnt bij zo’n 90% van alle vulvakankers. De symptomen van een plaveiselcelcarcinoom in de vulva verschijnen veelal pas na enkele jaren.

Sarcoom

Een sarcoom ontstaat in het bindweefsel onder de huid. De meeste kankers van dit type zijn kwaadaardig. Het is een zeldzaam type vulvakanker.

Verruceus carcinoom

Een verruceus carcinoom is een subtype van de plaveiselcelkanker. Op de vulva verschijnt een langzaam groeiende wrat. De vooruitzichten zijn normaal gesproken goed als de diagnose in een vroeg stadium plaatsvindt, voordat de kanker zich verspreidt, en als de vrouw een snelle en passende behandeling krijgt.

Vulvamelanoom

Een vulvamelanoom is goed voor ongeveer 5 procent van alle vulvakankers. Een melanoom presenteert zich als een donkere, verkleurde vlek op de huid. Meestal is een melanoom zwart of bruin van kleur, maar soms is deze wit, rood of roze. Dit type huidkanker verspreidt zich snel naar andere lichaamsdelen.

Symptomen

De verschillende soorten vulvakanker gaan mogelijk gepaard met verschillende symptomen. Sommige vormen veroorzaken zeker in het beginstadium geen of slechts milde merkbare symptomen. Typische symptomen van kanker in het vulvagebied zijn:

• bloedingen
• een aanhoudende jeukende vagina
• een donkere verkleuring bij een melanoom
• een knobbel in de vulva
• een pijnlijke geslachtsgemeenschap
• een verdikte huid
• een zweer of wratachtig gezwel in de vulva
• pijn en een brandend gevoel aan de vagina
• pijnlijk urineren (dysurie)
• rauwheid en gevoeligheid van de vagina

Alarmsymptomen

Bij vulvakanker kunnen enkele alarmsymptomen optreden die onmiddellijke medische aandacht vereisen:

• aanhoudende en onverklaarbare bloedingen
• bloedige afscheiding na geslachtsgemeenschap
• blauwe plekken zonder duidelijke oorzaak
• ernstige en aanhoudende pijn in het vulvagebied

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit en controleert grondig de vulva. Indien hij een verdachte zweer, knobbel of een tumor opmerkt, is een biopsie vereist, ook om goedaardige aandoeningen aan het vulvagebied uit te sluiten.

De arts doet de volgende onderzoeken:

• biopsie van een verdachte plek
• colposcopie
• ultrageluidonderzoek (echografie) van de vulva
• röntgenfoto van de buik en het bekken
• CT-scan of MRI-scan om vast te stellen of de kanker zich heeft verspreid
• lymfeklieronderzoek (om te bepalen of de kanker zich naar de lymfeklieren heeft verspreid)

Behandeling

De behandeling van vulvakanker hangt af van het type en de omvang van de kanker en of deze is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam. De behandelingsopties kunnen bestaan uit:

• chirurgie om de tumor en aangetaste weefsels te verwijderen
• radiotherapie om kankercellen te doden en verdere groei te voorkomen
• chemotherapie om kankercellen in het lichaam te vernietigen
• biologische therapie (voor bepaalde soorten kanker) om het immuunsysteem te stimuleren om kankercellen te bestrijden

Prognose

De prognose bij vulvakanker is afhankelijk van verschillende factoren, zoals het stadium van de kanker bij diagnose, het type kanker en de algehele gezondheid van de patiënt. Vroege diagnose en behandeling verbeteren de prognose aanzienlijk. De vijfjaarsoverleving is doorgaans hoger bij patiënten met vroegtijdige diagnose en beperkte ziekte-uitbreiding.

Complicaties

Mogelijke complicaties bij vulvakanker en de behandelingen zijn:

• langdurige pijn en ongemak in het vulvagebied
• problemen met urineren en ontlasting
• seksuele disfunctie
• huidinfecties door wondgenezing
• psychologische impact zoals angst en depressie

Preventie

Hoewel vulvakanker niet altijd te voorkomen is, kunnen bepaalde maatregelen het risico verlagen:

• regelmatige gynaecologische controles en uitstrijkjes
• vaccinatie tegen humaan papillomavirus (HPV)
• het vermijden van risicofactoren zoals roken en soa's
• het tijdig behandelen van aandoeningen zoals lichen sclerosus

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Vaginakanker: Kanker in vagina met vaginale bloedingen
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Vaginale knobbeltjes: Oorzaken van bultjes op vaginagebied
• Vulvitis: Ontsteking vulva bij vrouwen